Navolging of imitatie

’t Is een goede zaak in de 'pastorale overwegingen' ons ook eens wat uitvoeriger bezig te houden met wat wij noemen de navolging van Christus. Dat wij navolgers Gods en van Christus moeten zijn, wordt ons in de heilige. Schrift telkens weer gezegd. Maar wat houdt dat eigenlijk in? De titel, die we boven dit eerste artikel plaatsen, laat ons al zien, dat er over het onderwerp van de navolging heel verschillende opvattingen bestaan. Laat ik in dit verband een voorbeeld mogen nemen. Een kind, dat een vertrouwensrelatie heeft met zijn vader, zal gedurende lange tijd en soms zelfs wel in heel zijn leven het 'vaderbeeld' voor ogen houden. Dat beeld van zijn vader kan liem inspireren tot een zinvol leven. Het gaat om zo te zeggen in de voetsporen van zijn vader en speelt ergens de rol van zijn vader. Maar een toneelspeler, die de rol van een vader in een 'toneelstuk moet instuderen en gespeend is van alle vaderlijke gevoelens, kan het misschien wel een heel eind brengen om als vader op te treden, maar het blijft imitatie, nabootsing. En als hij uit zijn rol valt, als het spel voorbij is, blijkt het b.v., dat hij helemaal niet zo'n vaderlijke figuur is. 't Was maar namaak. En van namaak houden we meestal een slechte smaak in onze mond over.

Achter, niet naast

Een Christenmens is, als het goed is, het kind, dat zich met de Vader verbonden weet en het Vaderbeeld, de levende God en Zijn levende Christus mag volgen. Hij is niet de imitator, de toneelspeler, de namaak-Christus, die een poosje meedoet in een rollenspel, zonder dat hij innerlijke binding heeft aan het voorbeeld, dat hij nabootst. Een Christermens gaat zo dicht mogelijk achter Jezus aan in een practijk van ware godzaligheid. Hij moet niet op een afstand naast Christus wandelen om te kijken, hoe Hij het doet om Hem vervolgens na te doen. Wij moeten achter, niet naast Jezus gaan.

E. Schweizer heeft in dit verband een prachtig voorbeeld gebruikt. Het is dat van een kind, dat bij zijn grootmoeder op bezoek is ergens hoog in de bergen. Opeens steekt er een zware sneeuwstorm op en het kind kan niet meer naar huis terug. Maar wat doet nu de vader van dat kind? Hij haalt het op, baant zich een weg met zijn sterke schouders door de opeenhopingen van de sneeuw. En het kind gaat stap voor stap achter hem aan. Het gaat in het spoor van vader. Als deze vader echter zijn kind slechts een voorbeeld wilde geven, dan zou dit kind tien meter naast hem zich een eind verder op een eigen weg moeten banen door de sneeuw en daarbij het voorbeeld van vader moeten afkijken. In dat geval volgt het kind zijn vader niet, maar doet hem alleen maar na.

Afgezien van de consekwenties, die Schweizer aan dit voorbeeld verbindt, maakt het ons in ieder geval duidelijk, wat het verschil is tussen iemand, die Jezus navolgt en daarbij achter Hem aangaat in geloofsvertrouwen en gehoorzaamheid en iemand die Jezus nadoet, maar inmiddels op zijn eigen houtje, los van Hem en naast Hem zijn eigen weg zoekt. Navolging is wat anders dan imitatie.

Geen bewondering, maat aanbidding

Als wij over deze dingen nog even doordenken, ontdekken we, dat navolging in de zin van imitatie op zijn best een produkt is van de bewondering. Iemand kan een welsprekend leraar om zijn oratorisch talent bewonderen en proberen hem na te doen. Iemand kan een hoogstaand mens met een fijn karakter en een verheven levensinstelling bewonderen en proberen hem na te doen. Maar vaak zal hij tot de ontdekking komen, dat het niet gelukt. Hij heeft er de innerlijke kracht niet voor. Hij is in zijn hart nu eenmaal anders en zijn talenten zijn geringer. De navolging loopt uit op teleurstelling. En alleen de bewondering, de toeschouwershouding blijft over. Was ik ook maar zo! Kierkegaard heeft deze toeschouwershouding van de bewonderaar het surrogaat van de echte navolging van Christus genoemd.

Om werkelijk een navolger van Christus te worden, is ons derhalve meer nodig dan alleen maar bewondering. Tijdens Jezus' verblijf op aarde volgde Hem een grote schare. Maar bij velen kwam het niet verder dan bewondering. En het sloeg weldra om in teleurstelling, straks in haat: Kruist Hem!

Om werkelijk een navolger van Christus te worden, moet het in ons leven komen tot aanbidding. In Bethlehems stal knielden de herders neer. Op Bethlehems straten verwonderden zich slechts de mensen. Wezenlijke navolging van Christus komt daar tot stand, waar een zondaar van dood levend wordt gemaakt door Gods wederbarende Heilige Geest. Door die Geest wordt hij uit zijn bedrieglijk bestaan weggeroepen, leert het betreuren, dat hij van nature zonder God en zonder Christus is. En daar, waar wij met al het onze in de afbraak komen en met ons zelfzuchtige en hoogmoedige bestaan tegen de vlakte gaan, worden banden gelegd aan de levende Zaligmaker, die het bij Zijn Vader wil opnemen voor zulk één. Hij neemt het dan van ons over, in Zijn bloed. Hij neemt ons voor Zich in door Zijn Geest. En in deze geloofsvereniging met Christus, waarin wij totaal en radicaal voor Zijn rekening komen te liggen, loopt alles uit op aanbidding. Het heeft God behaagd Zijn Zoon in ons te openbaren. Het leven mag een leven worden uit en in Zijn gemeenschap.

Navolging is discipelschap

Zo zien we het ook bij Christus' jongeren in het Nieuwe Testament. Ze worden door een onweerstaanbare roep weggetrokken uit al hun vroegere levensverbanden. En zo blijven ze aan Hem verbonden, ook in de donkerste stormen van Golgotha. Hij heeft hun het hart gestolen. Zij hebben lief; omdat Hij ze eerst heeft liefgehad. Hun keuze van deze Meester is gefundeerd in Zijn keus van zulke volgelingen, een tollenaar, een paar vissers.... En in deze geloofsvereniging met Christus, waarin de dingen steeds meer worden opgeklaard, voelen zij zich Zijn slaven. Maar de Meester noemt hen Zijn broeders.

Navolging is discipelschap, waarbij wij met heel ons hebben en houden in het bezit van deze Meester zijn overgegaan. Alleen, wanneer dat zich in ons leven voltrekt, kunnen wij werkelijk toekomen aan een volgen van Jezus. Dan worden wij weggeroepen uit een krampachtige levenshouding, waarin de mens probeert om ethische topprestaties te leveren en God te vriend te houden door het op een accoordje te gooien met de wet van God. In dat geval gaan wij een meter of tien naast Jezus voort. We sjouwen wat af om Hem bij te houden. We doen Hem na. Hij is ons inspirerend voorbeeld. Maar ten diepste is het onze weg, een eigen gekozen weg tot God. Een weg, die in de overspanning en ontgoocheling eindigt. Want we kunnen het niet waar maken. We zijn ook niet eerst een discipel geworden, alvorens we aan de navolging begonnen. En die weg loopt dood. Het is de weg van het Jodendom, dat meende, dat Gods schechina (Gods heerlijke tegenwoordigheid) daar was, waar twee of drie met de wet aan de slag gingen. Jezus stelde daarvoor in de plaats: Waar twee of drie vergaderd zijn, in Mijn Naam, daar ben Ik in het midden van hen (Matt. 18 : 20). Hij is het einde der wet. Dat betekent niet, dat de wet wordt afgeschaft, maar juist omgekeerd, dat Hij op de plaats van de wet gaat staan. De wet komt in en door Hem volmaakt aan zijn trekken. God krijgt Zijn recht op aarde terug van slechts één Adamskind. Dat is Hij, Jezus. En een volgeling van deze Jezus, die zich door het geloof in Hem verbergen mag, beleeft de grootste vreugde daaraan, dat God Zijn recht op aarde gekregen heeft in deze Ene. Achter Jezus aangaan betekent daarom voor iedere discipel: n Christus God behagen.

Jezus’ leven niet los van Zijn kruis

Waarom we dat alles zo met nadruk zeggen? Wel, omdat wij zo gemakkelijk van het pad afgaan, wanneer we nadenken en spreken over een zo practisch onderwerp als de navolging van Christus. Hoe spoedig wordt hier het Evangelie tot een nieuwe wet, zoals dat meteen al in de eerste eeuw na Christus in de kerk het geval was. Dan wordt de navolging losgemaakt van Christus' Borgwerk. Het wordt een copiëren van Christus' leven en lijden. Bidden, vasten, aalmoezen geven worden dan zo gemakkelijk tot prestaties van de mens. En die gaan dan de plaats innemen van een hartelijke boetvaardigheid. Zij gaan ook een verdienstelijk karakter dragen. Martelaren, asceten (mensen, die zich onthouden van allerlei op zichzelf geen kwade zaken, monniken zijn dan de beste christenen.

Het is volkomen verkeerd om te denken, dat Jezus aan Zijn kruis voor de Zijnen de vergeving der zonden heeft bewerkstelligd, terwijl Hij ons, los daarvan, in Zijn leven geleerd heeft, hoe wij net als Hij het beste de wet kunnen volbrengen. Nee, heel Christus' leven staat in het teken van het verzoenend kruis. Ook Zijn leven van gehoorzaamheid aan de wet van God is ten diepste plaatsvervanging geweest. En als de grote Plaatsvervanger maar dan ook alleen zo, is Hij ook onze Voorganger.

Als het kind in de voetsporen van vader, die door de sneeuw heengaat. Jezus volgen is in Zijn voetstappen gaan. En daar liggen Zijn tranen. Die zijn roodgekleurd door bloed.

(Wageningen)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen