Nairobi - Een nieuw belijden

Wanneer u dit artikel onder ogen krijgt is de vijfde Algemene Vergadering van de Wereldraad van kerken te Nairobi volop aan de gang. Uw dagblad zal u wel elke dag informeren omtrent de besprekingen en de gebeurtenissen aldaar.

Dit stuk is geschreven toen de Vergadering nog maar net geopend was, er wordt hier dus niet ingegaan op hetgeen daar besproken is. Het wil enige achtergrondinformatie bieden. Het wil ingaan op één bepaald punt dat op de agenda staat, n.l. dat van het belijden van Christus vandaag (Confessing Christ today).

Een nieuw thema

Het is eigenlijk nu pas voor het eerst dat een thema als dit op het programma van een Algemene Vergadering van de Wereldraad is komen te staan. Reeds meermalen is er op deze Vergaderingen gesproken over het samen Christus belijden maar nu valt dan het accent op het vandaag Christus belijden.

Opvallend is dat besloten is aan dit thema zelfs een zekere voorrang toe te kennen door het onder te brengen bij sectie 1. Een Algemene Vergadering van de Wereldraad is steeds ingedeeld in secties. In elke sectie wordt een bepaald thema besproken. De volgorde der thema's en der secties is niet een louter willekeurige, er zit ook een bepaalde rangorde'in. Van de zes secties die de Algemene Vergadering te Nairobi telt is nu aan het thema van het belijden van Christus vandaag de eer te beurt gevallen behandeld te worden in de eerste sectie.

Op zichzelf genomen lijkt dit een te waarderen besluit. Al zo vaak is de klacht geuit dat het op de vergaderingen van de Wereldraad altijd en bijkans alleen maar gaat over politieke en maatschappelijke problemen en dat de waarheidsvraag op de achtergrond geschoven wórdt. Nu lijkt het dan anders te zijn. Wij zeggen met nadruk: het lijkt andefs te zijn, want ons verhaal is nog niet uit.

Voorgeschiedenis

Maar laten wij het eerst hebben over de voorgeschiedenis. De afdeling Geloof en Kerkorde (een der oudste afdelingen van de Wereldraad) besloot op haar conferentie te Leuven in 1971 een nieuw studieprojekt op te zetten. De titel van dit projekt zou zijn 'Rekenschap van de hoop die in ons is' (zie Von Uppsala nach Nairobi, Frankfurt 1974, 93). De titel van het project herinnert aan een Schriftwoord, te vinden in 1 Petr. 3 : 15. In verschillende delen van de wereld heeft men als gevolg van dit besluit zich met dit thema bezig gehouden en de resultaten ervan opgezonden naar Geneve. Uit de westerse landen kwamen weinig reacties; zoveel temeer uit de zogenaamde 'derde wereld'.

Er werden weldra bezwaren geopperd tegen het plan. Zij kwamen vooral van de kant van de oosters-orthodoxen. Die vreesden (ons inziens niet ten onrechte) dat een nieuwe geloofsbelijdenis zou worden opgesteld die dan in de plaats zou komen van de oude geloofsbelijdenissen. Van de kant van de officiële instanties van de Wereldraad is dit tegengesproken. Er is gezegd: Het accent zal komen te vallen op het belijden nu. Wij merken hierbij op: Natuurlijk zal dat laatste zo zijn, wij verwachten niet anders; en verder, men zal ongetwijfeld de oude belijdenissen niet aan de kant zetten; de Wereldraad heeft daartoe noch de bevoegdheid noch de macht. Maar daarmee zijn de bezwaren niet weg. Een nieuwe belijdenis kan een zodanige functie krijgen dat zij toch in feite de oude belijdenissen gaat verdringen, ook al laat men in naam ze onaangetast. Wij hebben dacht ik in onze Hervormde kerk daar zo langzamerhand al enige ervaring mee opgedaan.

De zaak waar het hier over gaat is op nieuw besproken op een volgende conferentie van Geloof en Kerkorde, gehouden in 1974 te Accra (Ghana). Een uitvoering verslag van deze conferentie hebben wij in het boekje van mevr. Flesseman van Leer: Uitdaging en bemoediging (Baarn 1975). Niet op alles wat daar verhandeld is kunnen wij hier ingaan, wij beperken ons tot 't ene punt: het belijden van Christus vandaag.

Aan de ruim 150 deelnemers van de conferentie te Accra, waaronder velen uit Afrika, Azië en Zuid-Araerika werden, om te beginnen, bepaalde teksten voorgelegd die speciaal voor dit doel geschreven waren. De besprekingen concentreerden zich in eerste instantie op deze teksten. Een opmerkelijke zaak. Zij geeft ons enig inzicht in de 'tactiek' van dit soort van vergaderingen. Tot de teksten behoorde onder andere een fel hoofdstuk uit een boek van de zwarte amerikaanse theoloog James Cone (a.w. 26). Er zouden meer van dit soort fraaie teksten te noemen zijn. De groepen op de conferentie hadden in de eerste plaats de opgave: zo aandachtig mogelijk te luisteren naar wat de hun voorgelegde teksten wilden zeggen (a.w. 27). Neem mij niet kwalijk, als dit niet indoctrinatie mag worden genqemd wat dan nog wel? Voor de zoveelste keer zijn wij bevestigd in de mening dat de revolutie in Afrika en elders in de wereld niet daar maar hier in het Westen gemaakt wordt. En de Wereldraad speelt daarbij een wel zeer trieste rol. Wat op het ogenblik in Afrika als storm wordt geoogst is door het westen, en in niet geringe mate door 'Geneve', als wind gezaaid. De dag kon weleens komen dat het ons op vreselijke wijze zal opbreken.

Belijden, niet belijdenis

Uit de conferentie te Accra is een Rapport voortgekomen waarin heel opmerkelijke dingen staan te lezen. Er is bewust gekozen voor de term belijden, in tegenstelling tot de term belijdenis. Een verantwoording daarvan kwamen wij tegen in 't boekje Eenheid door bevrijding (Kampen 1975). Prof. Berkhof, een der scribenten, schrijft daarin: 'Het zelfstandig naamwoord 'belijdenis' wordt vermeden. Dan denkt men immers aan klassieke dogma's en concilies of aan de belijdenisgeschriften van na de Reformatie' (blz. 18).

Dus belijden inplaats van belijdenis. Waarom? Berkhof verwijst naar de situatie. De situatie kan nopen tot een nieuw belijden en dan moet de inhoud van het christelijk geloof her-zegd worden. Zo'n belijden is dan ook, zoals Berkhof zelf zegt, 'situationeel bepaald'. Het is niet bedoeld voor de eeuwigheid, maar voor die bepaalde tijd (blz. 18).

Nu dat is te Accra dan ook wel gebleken! Wie het verslag van de conferentie aldaar leest, gegeven door mevr. Flesseman, huppelt van situatie tot situatie. Er is bijkans geen alinea van het hoofdstuk dat daar over gaat of het woord 'situatie' komt er een of meerdere malen in voor. ledere conferentieganger kreeg de gelegenheid om breed uit te meten over de eigen situatie en dan te laten horen hoe hij in die situatie Christus zag en Hem wilde belijden. Sterk domineerden de revolutionaire geluiden. Een Afrikaan zei: 'De rekenschap van de hoop die in mij is, is noodzakelijk in politieke termen, of ik dat nu al dan niet wil. Waarheid en recht zijn bijvoorbeeld voor mij geen louter abstracte termen. Ik kan in Jezus Christus geen waarheid zien, als ik die niet op een of andere wijze in ons volk in Afrika gemanifesteerd zie. Recht heeft, wat mij betreft, geen betekenis, als het niet dat is, wat rechtens aan mijn broeders en zusters toekomt, die verwikkeld zijn in de strijd om de vrijheid of in het omverwerpen van corruptie en decadente regimes' (Flesseman, a.w. 30). Zulk een geluid heeft te Accra niet op zichzelf gestaan. Het was de teneur die steeds gehoord werd. Er was niet slechts een belijden in en vanuit de gegeven situatie maar het belijden was een belijden dat gevuld was met de situatie. Zo verscheiden als de situaties zijn zo verscheiden was dan ook dit belijden. Er kwam van alles en nog wat uit. Geschift werd er niet. Maar hoe zou men dat ook kunnen, gegeven het feit dat de situatie de inzet was? Wat ontbrak was een maatstaf. Berkhof zegt in zijn artikel in het genoemde boekje: Christus is de maatstaf. Dat is ons te vaag, maar zelfs dat heeft te Accra niet gefunctioneerd! Als niet de Schrift uitgangspunt en norm is dan is nog maar nauwelijks enig onderscheid aan te brengen tussen waarheid, dwaling en ketterij. Dan moet men ook de bloed-en-bodem-theologie van die Afrikaan die wij citeerden als legitiem erkennen. Hij wil uitgaan, beweert hij, van de waarheid die in het volk van Afrika te vinden is; sluit Jezus Christus niet bij die waarheid aan dan kan hij, zegt hij, in Jezus Christus geen waarheid zien. Staande voor de keus: Jezus Christus óf de religies of de naties van Afrika zal deze Afrikaan dus kiezen voor de laatste. En dat heet dan toch een christen te zijn! Aldus is te Accra gesproken, zo zal zeker ook gesproken worden te Nairobi. En de Wereldraad aanvaardt het als een legitiem belijden van Christus vandaag? Zeker!

Men kan te Nairobi niet anders verwachten dan een babylonische spraakverwarring. Ieder zal vanuit eigen situatie spreken en die situatie de inhoud van zijn geloof laten uitmaken. Wat allen misschien (!) samenbindt is het belijden van een vage Christus. De een zal Hem voor dit. houden en de ander voor wat anders. Berkhof geeft er volle ruimte aan (a.w. 22v). En dat zal wel de houding zijn van heel de Wereldraad, behoudens enkele contrastemmen. Uit al die veelheid van 'belijdenissen' zal men mogelijk komen tot een grootste-gemene-deler-geloof. Wij zijn benieuwd naar wat er nog van de Schrift in terug te vinden zal zijn. Aan politiek zal het niet ontbreken, daar kan men gerust op zijn.

En welke betekenis zal dié nieuwe belijdenis dan krijgen? Want ja toch zal het een belijdenis zijn. Elk belijden resulteert in een belijdenis; alle actualisten ten spijt. Bovendien is dat gewoonlijk een belijdenis waar men nog harder voor vecht dan orthodoxen plegen te vechten voor hun belijdenis. Gezien hetgeen er aan Nairobi is voorafgegaan zal de nieuwe belijdenis een bonte, veelkleurige vlag worden waaronder het schip van de oecumene nog verder zal afdrijven van de waarheid der Schriften. Voor de kerk die wil leven en spreken naar het Woord een vlag die zij niet herkent.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen