Bij de troonwisseling

Nu al een week lang de kranten bol hebben gestaan van berichten en commentaren betreffende de door H.M. de Koningin aangekondigde troonafstand aan haar dochter, prinses Beatrix, valt daaraan nog nauwelijks iets toe te voegen, dat origineel zou zijn.

Toch zou het onjuist zijn als we in deze kolommen geen aandacht zouden geven aan dit belangrijke nationale gebeuren. Zovéél landen met een koning zijn er niet (meer) in de wereld. Wij hebben dat voorrecht nog, dat we het koningschap hebben. Draagt dan de de verantwoordelijkheid over aan een ander dan is dat bepaald wel iets om bij stil te staan.

***

We zeggen niet teveel als we opmerken, dat de plotselinge aankondiging van het aftreden van H.M. de Koningin, met name ook de wijze waarop deze aankondiging werd gedaan, een golf van ontroering losmaakte.. Velen, die, direct na de boodschap van Koningin Juliana tot het volk, om commentaar werden gevraagd gebruikten ook dat woord: 'ontroering'. Dat is bepaald geen loze frase geweest. Klaarblijkelijk is er een zodanige verbinding tussen vorstenhuis en volk, dat het aankondigen van een afscheid als dit emoties losmaakt.

Gevoelens van ontroering zijn er alléén als er sprake is van relatie, verbintenis. Die relatie is er kennelijk tussen ons volk en het huis van Oranje nog altijd.

In het woord, dat de Koningin tot het volk richtte, viel de uitdrukking 'ouder worden'. Daarom droeg zij de verantwoordelijkheid aan Beatrix over. Ook hooggeplaatsten, ook koningen ondergaan wat ieder ondergaat. Ze schuiven ook op in de tijd en moeten alles, ook hun verantwoordelijkheden op een bepaald moment aan anderen overlaten. Dat is het mede dat ontroert. Maar juist vanwege de diepe verbintenis, die er is tussen vorstenhuis en volk, grijpt het ons allen aan.

God-Nederland-Oranje
Het geheim van de diepe verbintenis tussen het Oranjehuis en ons volk ligt ongetwijfeld in de geschiedenis.

Op zichzelf behoeft het koningschap niet de enige mogelijke staatsvorm te zijn. Heel wat landen, die het koningschap niet (meer) hebben, zouden dan iets wezenlijks missen. Calvijn heeft het erop gehouden, dat er meerdere staatsvormen mogelijk zijn: de democratie, de monarchie en de aristocratie. Wezenlijk is bij dit alles echter, dat het staatsleven als zodanig beantwoordt aan de normen, die het Woord Gods ook voor de samenleving stelt.

***

Prof. dr. H. Smitskamp zegt echter-in de Christelijke Encyclopedie (Kok, Kampen) het volgende over de diepere verbintenis van het Oranjehuis en ons volk:

'De verbinding tussen het Oranjehuis en Nederland, in de 16e eeuw door het optreden van Willem van Oranje als leider van het verzet tegen Spanje tot stand gekomen, is in het verdere verloop der geschiedenis zodanig bevestigd en versterkt, dat zij één van de wezenlijkste elementen van onze volkshistorie is geworden. Daartoe droeg niet weinig bij, dat verscheidene Oranjes figuren van uitzonderlijke bekwaamheid zijn geweest. Reeds tijdens de Republiek verwierven zij zich als stadhouder en opperbevelhebber een semi-monarchale positie. Meestal steunend op de eenvoudige orthodoxe burgerij, vormden zij een tegenwicht tegen de regentenheerschappij en vertegenwoordigden zij tegenover het gewestelijk particularisme de generaliteitsgedachte. Dientengevolge raakten zij betrokken in de toenmalige partijstrijd, maar de opdracht van de souvereiniteit aan het Oranjehuis in 1813, die geheel in de lijn der geschiedenis lag, bezegelde de verzoening der oude tegenstellingen onder, de bij uitstek nationale dynastie. Noch de liberale theorieën, noch de oppositie van het opkomende socialisme hebben op den duur de positie van het Oranjehuis afbreuk kunnen doen. Hoezeer Oranje ook thans nog als symbool van de nationale eenheid fungeert, is overduidelijk gebleken in de bezettingstijd. '

***

Het Oranjehuis heeft een plaats in onze geschiedenis. En in de geschiedenis, in de historie is God ook bezig met een land en een volk. Groen van Prinsterer zette daarom naast elkaar het 'er staat geschreven' (het Woord) en het 'er is geschied' (de geschiedenis).

Zó ligt het in ons volksleven. De wordingsgeschiedenis van onze natie, de wordingsge­ schiedenis van de (gereformeerde) kerk hier te lande èn de plaats, die het Oranjehuis hier te lande heeft gekregen staan niet los van elkaar. Kerk, staat en Oranjehuis-hebben door de eeuwen heen een onverbrekelijke drieëenheid gevormd.

Liever spreek ik over dat drievoudig snoer, te weten kerk, staat en Oranjehuis, dan over God, Nederland en Oranje. Op zulk een directe wijze kan de verbinding tussen God en een volk, tussen God en een vorstenhuis, dunkt me, niet worden gelegd, dat deze drie in één adem worden genoemd. Op die manier komen we al te gemakkelijk tot een soort uitverkorenzijn van een bepaalde natie, in dit geval dan de onze, met daarin ons vorstenhuis. Zó schrijft God de geschiedenis niet. Ons land is niet een soort Israël van het Noorden of van hét Westen. Ons land is één van de landen, die in de geschiedenis een plaats hebben naast andere.

Maar wel mogen we zeggen, dat Gods hand óók in onze nationale geschiedenis was. Dat er een directe verbinding ligt tussen kerk, staat en vorstenhuis, vanuit de wording van ons volksleven. En daarom is er een met en in de historie gegeven diepe verbintenis tussen volk en vorstenhuis.

Los van personen
Prof. Smitskamp merkt terecht op, dat er verscheidene Oranjefiguren van grote bekwaamheid zijn geweest. Toch is dat niet het diepste wat verbindt tussen volk en Oranje. Want er zijn ook 'schelmen' geweest in het Oranjehuis. Er zijn ook Oranjes geweest met minder kwaliteiten of met een laag peil van zedelijk leven.

Zelfs het leven van Willem van Oranje, de geroemde Vader des Vaderlands, behoeven we niet te idealiseren. Eerlijk historische onderzoek bracht wel aan het licht, dat het ook hier niet alles botertje tot de boom was. Maar in de geschiedenis van ons volk werden de Oranjes ons wel gegeven als mensen bekleed met een door God verleend ambt. Op dat amt waren en zijn ze te eren en ook aan te spreken, ook kritisch aan te spreken wanneer dat vanuit de Schrift nodig is. Want het Woord Gods is ook méér dan het Oranjehuis.

Staande in dezelfde traditie
Nu de troonwisseling is aangekondigd mogen , we straks onze nieuwe vorstin verwelkomen, staande in de traditie van haar roemrijke én minder roemrijke vaderen maar vooral ook staande in onze historische traditie. Beatrix zal aantreden in een andere tijd dan al haar voorgangers of voorgangsters. Er zit gang in de geschiedenis. Zij treedt vooral aan in een tijd, waarin de verbinding tussen kerk en staat, die in de wording van ons volksleven, zo kenmerkend geweest is voor onze natie, er niet of nauwelijks meer is.

Zij treedt dan ook aan in een tijd, waarin de overheid het niet meer vermag op te brengen de naam van God publiekelijk aan te roepen en uit te spreken. Wat dit betreft is immer gezegd, dat de vorstin zelf geen keuze had. De regering besliste daarover, als het ging om de bede in de troonrede.

Rest de vraag wat de eigen verantwoordelijkheid van de vorst(in) blijft boven het partijpolitieke gebeuren uit, ook boven wat de meqrderheid des volks wil uit. Toen H.M. Koningin Wilhelmina haar ambt overdroeg aan Juliana ging dat duidelijk gepaard met de bede of God haar zou willen bijstaan. Zal straks H.M. Koningin Juliana zo ook de troon overgeven aan haar dochter?

Wij hopen van harte dat onze nieuwe Koningin zo staan mag in de traditie van haar voorgeslacht, dat het 'verbond met 'de Potentaat der potentaten', waarvan Prins Willem van Oranje zo duidelijk wist, uit mag stralen in haar optreden in staat en maatschappij. Dat zij zó op eigen wijze, boven de partijen staande, met christelijk-historisch besef onder ons mag staan.

Niet meegenomen in een vèr doorgevoerd democratisch koningschap maar staande in een koningschap, dat weet van theocratische normen, dat weet van God, die de hoogste Souverein is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen