Globaal bekeken

Wanneer men cijfers leest over de 'kerkelijkheid' van hen, die officieel bij een kerk zijn aangesloten in diverse landen, dan schrikt men soms.

* De Frankfurter Ailegemeine Zeitung, zo meldt het blad De Kerkvoogdij, heeft bevonden dat in West-Duitsland slechts vijf procent van de protestantse en zes procent van de rooms-katholieke studenten regelmatig naar de kerk gaat (in 1967 resp. 13 en 52%). Thans gaat van de Rooms-Katholieke West-Duitsers 32 procent en van de protestantse 26 procent regelmatig naar de kerk.

* In Frankrijk noemde in 1977 82 procent van de bevolking zich rooms-katholiek en drie procent protestant. Maar kijk ook hier niet naar de cijfers van de kerkgang!

* We kunnen echter ook dicht bij huis blijven. '20, % van alle hervormden gaat zondags naar de kerk', concludeert drs. H. F. van Zoelen van het Kastó, in een rapport 'Statistiek Nederlandse Hervormde Kerk' (1 - 1 tot 31 - 12-1978). Hier volgt een nader gepreciseerd bericht:

'Opeen 'gewone' zondag bezocht in 1979 ongeveer 20% van alle hervormden de kerk. Dat wil zeggen dat i/an de 2, 9 miljoen hervormden in Nederland er 500.000 in de ochtendkerkdienst te vinden waren. Met Pasen lag dit aantal op 700.000.

Ongeveer 20% van deze kerkbezoekers nam deel aan het Avondmaal. (...).

Wat de financiën aangaat, komt drs. Van Zoelen tot de conclusie dat over 1978 de bijdrage per lidmaat waarschijnlijk (alle cijfers zijn nog niet binnen) met 5 a 6% is toegenomen ten opzichte van 1977. In 1977 werd gemiddeld per lidmaat f 197, 37 ontvangen, in 1978 zal dat waarschijnlijk bijna f 210, - blijken te zijn. Van de 2, 9 miljoen hervormden in Nederland was in 1978 31% lidmaat, 41% was dooplid en 28% behoorde tot de groep 'overige hervormden'.

In totaal waren er in 1978 bijna 19.000 kerkeraadsleden werkzaam; 61, 4% daarvan was ouderling, 38, 6% diaken. Van deze ambtsdragers was een kwart van het vrouwelijk geslacht. Van alle in 1978 bij de burgerlijke stand als hervormd aangegeven kinderen is ongeveer driekwart ook inderdaad in 1978 in de Hervormde Kerk gedoopt. Hierbij tekent drs. Van Zoelen aan dat er bij de hervormden nog steeds sprake is van een daling van het aantal geboorten.

Van alle huwelijken waarbij één of beide partners hervormd waren. Is in 1978 32, 6% in de Hervormde Kerk ingezegend. In 1976 was dat nog 35%.

Verder concludeert drs. Van Zoelen uit de gegevens nog dat het aantal gewone en belijdeniscatechisanten ten opzichte van voorgaande jaren stabiel gebleven is. Ook het aantal personen dat belijdenis deed in 1978 was ongeveer gelijk aan dat van voorgaande jaren.'

***

De Bethlehemkerk in Zwolle, restant van het klooster Bethlehem uit 1308, wordt gerestaureerd. De Zwolse Courant gaf de tekst van het rijm dat op het orgel staat, een rijm dat te zingen is op de wijs van psalm 24.

'Looft Christ'nen!, God met hart en stem,
Die door Zijn Zoon uit Bethlehem
Ons zondaars troost en wil verlichten;
Dit orgel dat ons roert en streelt,
Dat God ter eerre wordt bespeeld,
Deed Pieter Queysen daartoe stichten.'

Ten aanzien van de Bethlehemkerk vermeldt 'De Kerkvoogdij' nog het volgende:

'Het klooster brandde in 1324 uit, behalve het kloosterkerkje, dat in 1367 werd uitgebreid met een tweede beuk tot de huidige kerk.

In 1580 werd de kerk hervormd en dat bleef zij tot 1962. Toen werd zij voor een gulden verkocht aan de stad.,

Maar vorig jaar kwam zij weer terug, in ruil voor de Broerenkerk die het gemeentebestuur liever had.' 260 Inmiddels was de preekstoel verwijderd, maar het orgel - een geschenk van P. Queysen uit 1826 - bleef intact (...)

Waarom wilde het stadsbestuur zo graag de Broerenkerk van de hervormden overnemen? Omdat dit gebouw goed paste bij de rest van het Broerencomplex, waarin het stedelijk conservatorium wordt gevestigd.

Het Broerencomplex was een klooster van de dominicanen, gebouwd tussen 1465 en 1468 als studiecentrum van deze orde, waarvan in Nederland op het ogenblik prof. mag. dr E. C. F. A. Schillebeeckx het bekendste lid schijnt te zijn.

Aanvankelijk buiten de stad gebouwd, werd het complex in 1500 binnen de muren getrokken. In 1576 verlieten de predikheren het

In de loop van de eeuwen is het klooster voor allerlei doeleinden gebruikt. Het was synagoge en katoen-en' wolspinnerij, kazerne, paardestal, onderkomen van een bedelaarskolonie, circuspiste, zeepfabriek, Amerikaanse school en tot voor kort woon-en werkplaats van kunstenaars. Het wordt nu grondig gerestaureerd en uitgebreid.

De kloosterkerk werd eerst in 1610 door de hervormde gemeente in gebruik genomen. In de Franse tijd is zij aan het kerkelijk gebouw onttrokken geweest: er werden paarden in gestald en tevens diende het koor als exercitieplaats bij slecht weer. Ook later waren er soldaten gelegerd.

1n1908 werd de kerk hersteld en opnieuw door de hervormde gemeente in gebruik genomen.

Als de Bethlehemkerk klaar is zullen de hervormden de Broerenkerk verlaten. Dan wordt de kerk grondig opgeknapt en zal zij-in elk geval voor een deel - ten dienste staan van het conservatorium. Waarmee het Broerencomplex terug is bij Af: een Zwols studiecentrum voor de wijde omgeving - alleen niet voor theologie en filosofie, maar voor muziek.'

Dr. Diepeveen, voorzitter van de vereniging van kerkvoogdijen, heeft in een rede ter gelegenheid van het zestigjarig bestaan van de vereniging, alarm geslagen over de organisatiestructuur van de Hervormde Kerk. Hier volgt een deel van zijn betoog, zoals het weergegeven is in het weekbulletin van het Hervormd Persbureau.

'Het interne management van de landelijke kerk is in de laatste jaren zeer zwak geweest. De aandacht is aan de top op heel andere dingen gericht geweest'. Bovendien is de organisatiestructuur van de Hervormde Kerk, aldus dr. Diepeveen, 'ronduit chaotisch'. Er is een ware doolhof van organen, raden, commissies en colleges ontstaan, waar nauwelijks meer iemand de weg in weet. 'De vaste staf binnen de Hervormde Kerk wordt daardoor oncontroleerbaar', aldus dr. Diepeveen. Die vaste staf is eigenlijk niet ingesteld op management, , terwijl de organen van de kerk die worden samengesteld uit vertegenwoordiging van onderop ook geen vat hebben op het management. 'Daarom dreigt de kerk onherroepelijk een stuurloos schip te worden, dat binnen niet al te lange tijd gewoonweg wegens gebrek aan besturing zal stranden'.

Vooral de opmerking dat het interne management van de landelijke kerk de laatste jaren zwak is geweest omdat 'de aandacht aan de top op heel andere belangen gericht is geweest' geeft te denken. Reden genoeg tot bezinning hoe het dan in de eerstkomende jaren anders zal moeten worden gedaan. Zullen we ons als kerk weer eens met hernieuwd élan gaan richten op gemeenteopbouw? Daaraan zal niet alleen aan de top maar ook in de gemeenten zelf overigens gewerkt moeten worden. Want de malaise in de kerk kan men niet alleen op de top afwentelen. In de top weerspiegelt zich de kerk als zodanig.

***

We vieren dezer dagen de bevrijding, vijfendertig jaar nadat we onder het juk van Duitsland uitkwamen. Allerwegen verschijnen publicaties om in herinnering te houden de verschrikkingen van de jaren '40-'45. Bij de uitgever Kok verschijnt dezer dagen een 'prentenboek', getiteld 'De dag dat Tommy drie werd'. Het persbericht van de uitgever, dat we hier laten volgen, spreekt voor zich. Het is één van de vele voorbeelden van de ontzaglijke tragedies, die zich in gezinnen en in menselijke verhoudingen voltrokken hebben:

'Ongeveer een jaar geleden lazen we in het Duitse weekblad 'Der Spiegel' naar aanleiding van de film 'Holocaust' een kort bericht over een der in Theresienstadttijdens de Tweede Wereldoorlog levende Joodse schilders, de Tsjech Bedrich Fritta. Deze schilder bleek een schetsboek te hebben gemaakt voor zijn zoontje Thomas (Tommy) op zijn derde verjaardag, 22 januari 1944. Het schetsboek was in een der muren van het ghetto Theresienstadt gemetseld door Fritta en zijn vrienden en erip 1945, na de bevrijding, weer uitgehaald door Fritta's collega en vriend prof. Leo Haas. Via de redactie van 'DerSpiegel' konden we het adres van Thomas Fritta Haas, zoals Thomas Fritta zich nu noemt, achterhalen. Enkele weken later mochten we Thomas met zijn zoontje en zijn Nederlandse vriend pater dr. J. Godschalk m.s.f. uit Amsterdam op ons kantoor ontvangen. Thomas Fritta Haas overhandigde ons toen het schetsboek van zijn vader. We spraken af, dat we van dit boek een facsimile-uitgave zouden laten verschijnen. Om dit document humain toegankelijk te maken voor jong en oud in de gehele wereld besloten we in onderling overleg om naast deze editie ook een verhaal te laten schrijven rond de tekeningen uit het schetsboek van Bedrich Fritta. We vonden mevrouw Mies Bouhuys bereid deze taak op zich te nemen.

Tegelijkertijd met deze facsimile-uitgave verschijnt het boek met het verhaal en de tekeningen onder de titel 'De dag dat Tommy drie werd...'. Een bijlage bij de facsimile-uitgave bevat een korte levensschets van de hand van Thomas Fritta Haas. Verder is opgenomen een woord ter herinnering van prof. Leo Haas:

"... ieder maakte zijn eigen werk. Een schokkende ervaring voor mij was de kennismaking met de tekeningen van Fritta voor zijn kleine Tommy: zo'n uniek kinderboek, geestig en tegelijk vol bittere humor. De erin uitgedrukte overtuigingskracht greep me aan. Hier was sprake van zijn overwinning op tijd en plaats middenin het bruisende fascistische regime, op de grens van een zeker schijnende dood...".'

De prijzen van de boeken zijn resp. ƒ 55, - en ƒ 19, 90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen