Boekbespreking

F. O. van Gennep: Mensen hebben mensen nodig; een studie over seksualiteit en nieuwe moraal, Baarn 1979, 4e herziene en uitgebreide druk, 211 pag., ƒ 18, 50.

Een nieuwe uitgave van het bekende boek van Van Gennep die inmiddels kerkelijk hoogleraar werd te Leiden. Dit boek (ooit door de Gen. Synode van onze kerk als meerderheidsrapport van een commissie verworpen, daarna door de auteur op eigen verantwoordelijkheid omgewerkt en uitgegeven) heeft als grondgedachte dat sexualiteit een goede zaak is binnen een verbondsverhouding. Dat kan het huwelijk zijn - de auteur doet dan ook een goed woord voor sexuele trouw binnen het huwelijk. Maar het kan ook zijn bijv. tussen samenwonenden of mensen met een huwelijksperspectief of tussen twee homosexuelen. Aan deze grondgedachten houdt de auteur onverkort vast in deze nieuwe editie die in feite een ongewijzigde herdruk is van het oorspronkelijke werk - met daaraan toegevoegd een postscriptum van zo'n 30 pagina's dat hem de gelegenheid biedt op de jongste ontwikkelingen in te gaan en op enkele punten van de op zijn boek uitgebrachte kritiek te reageren. Onder het kopje 'gewijzigde situatie' noemt hij: de gemakkelijkere acceptatie van scheiding, de afname van de huwelijksfrekwentie, de getalstoename van hen die gaan samenwonen, verkleining van het kindertal, uitstel van de geboorte van het eerste kind, groeiende aandacht voor de homofilie van vrouwen. Verreweg de belangrijkste ontwikkeling van de laatste tien jaar noemt hij het doorzetten van de emancipatie-beweging van vrouwen. Daarnaast: een haast instinctieve beklemtoning van autonomie, van eerlijkheid. De 'trouw aan zichzelf' verdringt 'de trouw aan de ander'. Het antwoord van Van Gennep daarop is de blijvende beklemtoning van de 'impopulaire' notie van verbond(strouw). Jammer dat de schrijver in zijn postscriptum niet is ingegaan op de kritiek die vanuit de klassiek-gereformeerde ethiek op zijn conclusies en aanbevelingen is uitgebracht. Dat zou hebben betekend een hernieuwd en diepgaand gesprek over hoofdstuk III - 'Bijbel en seksualiteit'. Mag het schriftberoep in de ethiek beperkt worden tot het noemen van enkele grondwoorden en kernbegrippen? Van Gennep zal dat concentratie noemen, ik noem het ongeoorloofde reduktie.

J. H.

Ds. D. Vreugdenhil (red.): Van boek tot boek - van dag tot dag; Bijbels Dagboek, uitg. J. Boersma, Enschede, 424 pag., ƒ 27, 50.

Er is veel goeds te zeggen van dit in stevige band gestoken dagboek uit vrijgemaakt-gereformeerdekring. De verschillende predikanten die er aan hebben meegewerkt, leverden grondige bijbelstudies vanuit al de 66 boeken van de Bijbel. Er wordt niet zomaar wat stichtelijk geschreven - telkens blijkt dat er exegetisch graaf- en spitwerk is geleverd. Het op hagelwit papier uitgevoerde boek wordt verlucht met prenten van Gustave Doré. Het zou overigens interessant zijn dit boek eens grondig te vergelijken met een dagboek uit hervormd-gereformeerde kring. Aan de hand daarvan zou geconcretiseerd kunnen worden wat enerzijds bedoeld wordt met de beschuldiging van mysticisme, anderzijds met de aanwijzing van een bepaald manco, gemiste aandacht voor het eigen werk van de Heilige Geest in de toeëigening des heils. Die pneumatologische dimensie wordt mijns inziens ook in dit boek al te zeer gemist.

J. H.

Lize Stilma: Wuiven naar de dominee (de verstandelijk gehandicapte en de kerk), uitgave van de Stichting Protestants Christelijk Centrum voor de zorg aan Geestelijk en Lichamelijk Gehandicapten te Utrecht (PCC-Dillenburgstraat 33; 3583 VD Utrecht; 030-512341), 88 pag.

De ondertiteling maakt heel duidelijk wat de inhoud van dit boekje is. Er worden enkele voorbeelden gegeven van de opzet van 'aangepaste' kerkdiensten en van catechisatie voor verstandelijk gehandicapten. Duidelijk komt naar voren dat de kerk een taak heeft ten opzichte van deze leden en dat zij de begeleiding in pastoraal opzicht niet aan een oudervereniging als 'Philadelphia' mag overlaten - hoe goed deze de verschillende taken ook heeft aangepakt. De benadering van deze naasten vraagt bijzondere tact, maar anderzijds gaat het in liefde en spontane hartelijkheid vanzelf altijd goed. Een fijnzinnig en geestdriftig geschreven boekje dat in de boekhandel, maar ook tegen gereduceerde prijs (ƒ 5, 90) bij de P.C.C. te verkrijgen is.

J. H.

Riet Tigchelaar: Daar ga je dan... het huis uit, met illustraties en foto's van Piet de Geus, 96 pag., ƒ 14, 90 (Boekencentrum-'s Gravenhage).

Een origineel boek qua opzet en inhoud. De schrijfster is in gesprek met jonge mensen die op eigen wieken gaan vliegen. Zij probeert de toon te treffen van een moeder die op een heel open manier in gesprek is met haar grote zoon of dochter. Daar is ze mijns inziens heel goed in geslaagd. Door de vele tekeningen, cartoons en foto's laat het boekje zich gemakkelijk lezen, het wordt nergens 'prekerig', er worden geen zwaarwichtige betogen afgestoken. Eén van de hete hangijzers die aan de orde komen is de vraag: sexuele omgang vóór het trouwen? De schrijfster doet een goed woord voor 'wachten totdatje trouwt'. Wel vind ik het jammer dat ze het doet voorkomen (pag. 48) alsof er vanuit de Bijbel geen rechtstreekse richtlijnen te geven zouden zijn over trouwen of samenwonen. Van de verwijzing naar 1 Kor. 7 had ze in dit verband meer kunnen maken dan slechts de opmerking 'Wat in de bijbel staat, wordt gezegd binnen een bepaalde samenleving en het antwoord past dan ook in de normen die binnen die samenleving gelden'. Een tweede kritische opmerking betreft de wijze waarop het I.K.V. wordt gewaardeerd op pag. 85. Dat de kernwapens de wereld uit moeten is ons allen wel duidelijk - maar kan het en moet het zoals het I.K. V. dat propageert? Overigens dit frisse boekje van harte aanbevolen.

J. H.

Belijden is doen, De Apostolische Geloofsbelijdenis tegen bijbelse achtergrond, uitgelegd door het Amstel-preekteam, Ten Have, Baarn 1980, 152 blz., prijs ƒ 17, 50.

Het is weer het intussen al oude liedje: Doen, doen en nog eens doen! Belijden is doen. Dat wil zeggen: doen wat de dames en heren van het Amstel-preekteam bevelen. Natuurlijk is dat een politiek doen.

Nog een paar van die kreten: Geloven is betrokken zijn in de grote beweging die met Israël begon; met de geschiedenis die met Abraham begonnen is; die met de messias Jezus naar ons toegekomen is. God is de bevrijder. Het gaat om de Exodus, Wij moeten vuile handen maken. Strukturen moeten ondersteboven worden gekeerd.

En de dogmata? Zij verdwijnen stuk voor stuk onder de tafel. De schepping is scheppingsverhaal. Jezus heet 'zoon van God', omdat hij heel zijn leven, al zijn doen en laten wilde afleiden van God zelf (45), méér dus niet. De maagdelijke geboorte wil men niet belijden (55). Aan een 'leeg graf' (Jezus' opstanding) hebben wij niets (83). Natuurlijk verdwijnt nu ook een lichamelijke hemelvaart. Ik hou maar op. Ik gruw van dit boekje.

God is de scribenten zelfs niet meer een hoofdletter waard, zij schrijven constant 'god'. Buber en Rozenzweig zijn dat wel. Een afschuwelijke verjoodsing van de christelijke religie. De filosofie van Buber wordt over het Oude Testament heengeschoven. Met Miskotte als kerkvader. En dan toch durven schrijven: tegen bijbelse achtergrond.

K. Exalto

in ons blad reeds aandacht aan gegeven. We laten hier de introductie van de uitgever nog eens volgen. Ter aanbeveling overigens van deze gedenkwaardige boeken, die we in ieders handen wensen: Ongeveer een jaar geleden lazen we in het Duitse weekblad Der Spiegel naar aanleiding van de film Holocaust, een kort bericht over een der in There-sienstadt tijdens de Tweede Wereldoorlog levende joodse schilders, de Tsjech Bedrich Fritta. Deze schilder bleek een schetsboek te hebben gemaakt voor zijn zoontje Thomas (Tommy) op zijn derde verjaardag, 22 januari 1944. Het schetsboek was in een der muren van het ghetto Theresienstadt gemetseld door Fritta en zijn vrienden en er in 1945, na de bevrijding, weer uitgehaald door Fritta's collega en vriend prof. Leo Haas.

Via de redactie van Der Spiegel konden we het adres van Thomas Fritta Haas, zoals Thomas Fritta zich nu noemt, achterhalen. Enkele weken later mochten we Thomas met zijn zoontje en zijn Nederlandse vriend pater dr. J. Gotschalk m.s.f. uit Amsterdam op ons kantoor ontvangen. Thomas Fritta Haas overhandigde ons toen het schetsboek van zijn vader. We spraken af, dat we van dit boek een facsimile-uitgave zouden laten verschijnen. Ongeveer gelijktijdig was er ook een contact tussen Thomas Fritta Haas en een Zweedse uitgever. De facsimile-uitgave zal in beide landen verschijnen, terwijl wij de overige wereldrechten verwierven.

Om dit document humain toegankelijk te maken voor jong en oud in de gehele wereld besloten we in onderling overleg om naast deze editie ook een verhaal te laten schrijven rond de tekeningen uit het schetsboek van Bedrich Fritta. We vonden mevrouw Mies Bouhuys bereid deze taak op zich te nemen.

Tegelijkertijd met deze facsimile-uitgave verschijnt het boek met het verhaal en de tekeningen onder de titel de dag dat Tommy drie werd... Deze bijlage bij de facsimile-uitgave bevat een korte levensschets van de hand van Thomas Fritta Haas. Verder is opgenomen een woord ter herinnering van prof. Leo Haas. De bijlage sluit met een Nederlandse vertaling van de bijschriften bij de tekeningen in het schetsboek.

Voor achtergrondinformatie over het leven en werken van de schilders in Theresienstadt mag verwezen worden naar de film Holocaust en naar de bijdrage van Leo Haas, The Affair of the Painters of Terezin in de herdenkingsuitgave Terezin (Praag, 1965).

De ondertitel van de dag dat Tommy drie werd... luidt: tekenen voor later. Bedrich Fritta tekende voor Tommy, voor later. Mogen de beide uitgaven van Fritta's schetsboek blijven doorwerken als tekenen voor onze en de na ons komende generaties.

G. Groen van Prinsterer: Handboek der geschiedenis van het vaderland (2 delen, 905 pag., ), ƒ 99, 50; Uitgave G. Kool, Veenendaal.

Het is zeer toe te juichen dat dit waardevolle handboek van Groen van Prinsterer, voltooid in 1846, opnieuw is uitgegeven. Groen was in 1831 door Koning Willem I benoemd als toezichthouder op het Oranje Huis-archief en uit de honderden vertrouwelijke stukken en brieven (vanaf 1552), die hij zo onder ogen kreeg verkreeg hij veel nieuwe gegevens voor dit handboek (lopend tot 1863). Groen zag de historie als 'het vlammend Schrift van de levende God'. Uit die overtuiging is dit boek over de geschiedenis van ons vaderland geschreven. Van harte bevelen we de heruitgave van dit monumentale werk aan. Uitgever Kool zorgde voor een passende band. De heer P. Jongeling schreef er een voorwoord in.

J. Slot: Alle met wijsheid gemaakt; Uitgave Kool, Veenendaal, 127 pag., ƒ 13, 90.

De schrijver, als leraar biologie verbonden aan de Van Lodensteijn Scholengemeenschap te Amersfoort, behandelt in deze bundel het thema 'Schepping en Evolutie', zoals hij er eerder over schreef in het Reformatorisch Dagblad. Ook in ons blad schreef de heer Slot over dit onderwerp. We wensen dit boekje, dat kritisch positie kiest t.o.v. de evolutie theorie, een brede lezerskring. Een boek voor middelbare scholieren maar ook voor allen, die leiding geven aan jongeren en ook voor alle verdere geïnteresseerden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen