Repos ailleurs: de rust is elders

Dat Israël vrijmoedig
Wacht op de Heer, in nood:
Bij Hem is gunst zeer goedig
En ook verlossing groot.
Hij is ' t, die uit genade,
Zijn volk verlossen zal:
En Israël ontladen
Van zijne zonden al.

Deze berijmde regels uit psalm 130 doen ons zeker denken aan het grote gebeuren te Bethlehem, ongeveer 2000 jaar geleden: Christus' komst op deze aarde, om voor zondige mensen een weg te banan tot verlossing van zonden en schuld. God is immers degene 'die uit genade / Zijn volk verlossen zal'. Bij Hem is, door de Heiland, 'verlossing groot'.

De hierboven geciteerde regels zijn geschreven door Marnix van Sint Aldegonde, die leefde van 1540 tot 1598. Hij behoorde tot de z.g. ambtenaren-of dienstadel. Zijn volledige naam moet dan ook luiden: Philips van Marnix, Heer van Sint Aldegonde. Hij leefde in een woelige tijd: de jaren voor Alva's komst zelf ging hij over tot het calvinisme - , het begin van de 80-jarige oorlog - zijn broer sneuvelde in 1567 in de slag bij Austruweel - , jaren van ballingschap in Duitsland na Alva's komst, de moord op Willem van Oranje in 1584, enzovoorts. Vele jaren is hij in dienst van de prins geweest en heeft hij de zaak van de opstand gesteund. Oranje was zeer op hem gesteld. Toch was hij meer een intellectueel dan een practicus of krijgsman, meer een literator dan een politicus. Omdat hij geen echte krijgsman was, heeft hij in 1585 als burgemeester van Antwerpen fouten gemaakt, waardoor deze belangrijke stad in handen van de Spanjaarden kwam. Dat is hem zeer kwalijk genomen.

Marnix was literair begaafd. Dat blijkt o.m. uit het proza van zijn beroemde Biëncorf, een felle satirische aanval op de R.K. leer en kerk. Het blijkt ook uit de fragmenten van de bijbelvertaling waaraan hij in 1596 op verzoek van de Staten-Generaal begon. Misschien is hij ook de dichter van het Wilhelmus.

Als dichter heeft Marnix zich ook in dienst van de gemeente gesteld: hij schreef een uitstekende psalmberijming en verder schriftuurlijke lofzangen. Niemand was in het laatste kwart van de 16e eeuw bekwamer en geschikter dan Marnix om een psalmberijming te maken die voor calvinisten aanvaardbaar was: hij was een overtuigd calvinist, hij was een begaafd dichter en bezat een grondige kennis van de grondtaal; het Hebreeuws. Helaas is zijn berijming er niet ingekomen. Misschien is dat wel het bitterste dat hjj heeft moeten meemaken, bitterder dan alle verguizing na de val van Antwerpen in 1585. Datheens berijming van 1566 was reeds te veel ingeburgerd - Marnix' berijming werd pas in 1580 voltooid - en het volk wilde er niet meer vanaf. Bovendien kwam Marnix na 1585 in een kwade reuk te staan, zodat men ook zijn werk ging wantrouwen.

In de Psalmen Davids heeft Marnix zijn geest en ziel uitgestort. De regels die ik in het begin citeerde hebben tóen, anno 1580, ook door de tijd van ontstaan een bepaalde lading gekregen: voor Marnix waren de lotgevallen van het strijdende en lijdende Israël uit het Oude Testament één met de lange worsteling van zijn vaderland. De regels: 'Hij is 't die uit gena­de, / Zijn volk verlossen zal' hebben voor hem en vele anderen toen ook een heel concrete, actuele betekenis gehad: God verlost ook nu, in het heden, van het juk van de vijand.

De verlossing die Marnix in het heden verwachtte was echter niet de enige verlossing waarin hij geloofde. Hij wist terdege van de verlossing van zonde en schuld door Jezus Christus. In het bijzonder in zijn Heylige Schriftuerlicke Lof-Sangen schrijft hij over Jezus die op deze aarde kwam:

Hij is het beeld van Gods onzichtbaar wezen,
En, 't uitgedrukt merkteken zijner kracht.
God zelf uit God, het licht uit 't licht gerezen,
Die met God heeft een onverscheiden macht.

Jezus' komst in deze wereld is een gevolg van Gods wonderbaar besluit en grote genade:

Wiens tonge kan uitspreken of vermonden
Zulk een genade en wonderlijke daad?
Wiens kloek verstand zou kunnen ondergronden
Zulk ene liefd' en zulke hoge raad?

Deze lofzangen schreef Marnix voor de 'verstroyden Nederlantschen Gemeynten Jesu Christi'. Het was immers een tijd van woeling en strijd. Velen hadden het vaderland moeten verlaten om wille van het geloof, net als Marnix zelf. Maar God verlaat de zijnen niet. God laat de aarde en de mensheid niet aan hun lot over. Zo laat Marnix Maria zingen:

Mijn ziel maakt groot de Heer,
De geest verheugt mij zeer,
In God trouw en rechtvaardig.
Die mij troost en behoudt.
Omdat Hij aangeschouwd
Heeft zijne maagd onwaardig.

Door zijn arm zeer sterk
Heeft Hij gedaan een werk,
Dat grootlijks is te achten:
Want Hij heeft ooit en ooit
D' hoovaardigen verstrooid
In huns gemoeds gedachten.

Die leden hongersnood,
Heeft Hij verzaad met brood.
Wel rijklijk ende vredig:
Maar die in overvloed
Bezaten geld en goed.
Verzonden naakt en ledig.

God is het die verlossing teweegbrengt. Zo zong Zacharias:

God Israels, de Heer, zij hoog geprezen.
Die ons bezocht, en uit het wezen
dienstbaar Verlosset heeft:
en ons heeft opgerecht
In 't heilig huis van David zijnen knecht
De Hoorn des heils, zo hij 't ons laten weten
Heeft, door de mond der heilige Profeten.

In de donkere nacht zagen de herders op de velden bij Bethlehem plotseling een licht. De engelen zongen:

In d'hoogste heemlen zij de Here,
De hoogste God de hoogste ere.
En op de aarde overvloed
Van alle vreed en goede spoed.
Want Gods goedgunstigheid gewis.
De mensen nu verschenen is.

God brengt verlossing. Hij verlost van zonde en schuld én Hij verlost van 'des vijands onderdrukking'. Ook al is de druk zwaar, een christen heeft weet van het Rijk dat komt. Via het woord 'verlossing' alleen laat slaan op aardse, tijdelijke noden, doet aan Gods verlossingswerk tekort. Christus' komst in deze wereld heeft te maken met de diepste nood van de mens.

In die zware tijden van oorlog en geweld heeft Marnix één zekerheid gekend: 'Mijn schild ' ende betrouwen / zijt Gij, o God, mijn Heer!'. Zijn lijfspreuk was: Repos ailleurs, d.w.z. de rust is elders. In het kerkje van West-Souburg was deze spreuk met zijn wapen links van de preekstoel tot inde 18e eeuw te zien. Op aarde heeft hij in letterlijke zin de onrust gekend: ballingschap, gevangenschap, deelnemen aan de strijd. Maar hij wist: Repos ailleurs. Er is een rust die overblijft 'voor het volk van God'. Die rust wordt niet verdiend, maar geschonken. De zekerheid daarvan leidt niet tot verslapping in de strijd of tot verwaarlozing van de taak op aarde. Ze staalt tot de 'strijd'. Wel doet ze de tijdelijke dingen anders ervaren, met andere ogen zien: "t zal hier haast zijn gedaan! (Wilhelmus, r. 112).

De rust waar Marnix op doelde is verbonden met het Kind in de kribbe, een teken van Gods grote genade en machtige rechterhand.

Gods rechterhand is hoog verheven.
Zijn hand en arm is machtig sterk:
Hij heeft een wonderdaad bedreven,
Hij heeft gedaan een zeer groot werk.
Dies zal ik leven zonder zorgen, 
Verzekerd zijnde voor de dood.
En zal vertellen elke morgen.
Des Heren wonderdaden groot.

Wie deze God kent die in Christus tot ons gekomen is, kan zingen:

Prijst den Heer al om en om.
Prijst Hem in zijn heiligdom,
In de hemel uitgebreid,
Ende door zijn kracht bereid.
God de Heer zij hoog geprezen,
Om zijn wonderbare macht.
Om de grootheid ende kracht.
Van zijn eeuwig Godlijk wezen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen