Het leerplan

Inleiding

Wanneer we nadenken over de catechese is één van de dingen, die onze aandacht verdienen, het leerplan. Daarmee bedoelen we de leerstof, die we op de catechisatie aan de orde stellen en de verdeling daarvan over de verschillende leeftijdsgroepen. Een onderdeel van dit leerplan is het jaarplan en betreft de leerstof, die over één catechisatieseizoen verdeeld wordt. Het is duidelijk, dat we daarover in dit korte bestek nooit volledig kunnen zijn. We willen daarom proberen enkele notities te maken. We bespreken eerst het leerplan en daarna het jaarplan.

1. Het leerplan

1.1. Uitgangspunten

We gaan er van uit, dat de catechisatie begint op het twaalfde jaar en doorloopt tot en met de belijdeniscatechisatie. Twaalf jaar is de leeftijd, dat men de lagere school en de zondagsschool verlaat en de belijdeniscatechisatie is het voorlopige einde van de catechisatie. De voortgezette catechese vormt een terrein apart. Daarom laten we deze nu buiten beschouwing.

1.2. De verdeling van de leeftijdsgroepen

Bij de groepsindeling houden we rekening met de gegevens van de ontwikkelingspsychologie, ledere leeftijdsfase heeft zijn eigen kenmerken. Een jongen van 12 jaar bevindt zich in een heel andere fase dan van 17 jaar. Het is fout om daar geen rekening mee te houden. Daarnaast is het zaak de groepen te beperken tot twintig catechisanten, hoogstens vijf en twintig. We komen dan tot de volgende indeling:

- Eerste groep:12 en 13 jaar

- Tweede groep:14 en 15 jaar

- Derde groep:16 en 17 jaar

- Vierde groep:18 jaar en ouder

- Vijfde groep: Belijdeniscatechisatie. We merken hierbij op, dat een dergelijke indeling nooit algemeen geldend kan zijn. In bepaalde situaties kan een heel andere indeling nodig zijn.

1.3. De leerstof

We gaan er van uit, dat de Bijbel en daaruit voortvloeiend de Belijdenis der kerk de leerstof voor de catechese dient te zijn. We denken aan de klassieke catechetische leerstukken: geloof, gebod, gebed en sacramenten. We hebben hierbij niet te maken met abstrakte algemene waarheden, maar met een levende leer, die betrokken wil worden op het persoonlijke geloofsleven van de catechisant. Te meer, daar toch in diepste wezen alle catechese belijdeniscatechese is, d.w.z. vanaf de jongste leeftijdsgroep gaat het erop, jongeren heen te leiden naar hun openbare belijdenis van het geloof. Ook moet de betrokkenheid op de leefwereld van de catechisanten in het oog gehouden worden en de lijnen doorgetrokken worden naar de christelijke gemeente en de maatschappij, waarin we nu leven. Dat betekent voor de catecheet een worsteling om enerzijds voluit de boodschap van de Bijbel recht te doen en anderzijds ook de vragen van deze tijd. Deze worsteling geeft een spanning aan de catechese, die we niet uit de weg gaan, maar die ons juist boeit.

1.4. De leerstof voor de diverse groepen

In de eerste groep van 12 en 13 jaar stellen we de Bijbel aan de orde. De Bijbel is de basis voor al het catechetisch onderricht. Gezien het schrikbarend tekort aan kennis van de Bijbel is deze start zeker aan te bevelen. Het gaat er bij dit Bijbelonderricht niet alleen om allerlei feiten uit het hoofd te leren, ook dat, maar het gaat om meer. Het gaat er om te ontdekken, dat God in de Bijbel tot mensen spreekt en met mensen handelt. Dit heilshandelen van God te ontdekken, is het wezenlijke van het catechetisch onderricht in de Bijbel. Centrale geloofsbegrippen gaan oplichten, zoals zonde, genade, verzoening, vernieuwing, eeuwig leven, koninkrijk van God enz. Hierdoor wordt ook een vloeiende overgang gemaakt naar de leerstof in de volgende groepen.

Indien het mogelijk is, is het goed overleg te plegen met basisschool en zondagsschool om voort te bouwen op hetgeen met de catechisanten reeds is behandeld. Ook is kontakt met de leiding van de jeugdclubs van deze leeftijd gewenst. Op elkaar afstemmen van leerstof is beter dan langs elkaar heen werken of overlappingen.

In de groep van 14 en 15 jarigen komt de Belijdenis van de kerk aan de orde. De Heidelbergsche catechismus is hiervoor een uitnemende leidraad. De vier onderdelen: geloof, gebod, gebed, sacramenten, vormen de vier blokken voor het onderricht in deze groep. Hier kan men twee kanten uit. Er zijn er, die twee onderdelen hiervan in deze leeftijdsgroep behandelen en de andere twee in de volgende groep. Zij behandelen b.v. bij de 14 en 15 jarigen het gebod en de sacramenten en bij de 16 en 17 jarigen het geloof en het gebed. Zij houden in deze verdeling rekening met de kernmerken van de leeftijd. Persoonlijk geef ik de voorkeur aan een andere verdeling, namelijk om in de groep van 14 en 15 jarigen alle vier onderdelen te behandelen, en in de volgende groep opnieuw. Maar dan verdiept in, en rekening houdend met de bijzonderheden van elke leeftijdsgroep. In de groep van 14 en 15 jaar dient de leerstof praktisch en konkreet' te zijn en dient men sterk in te spelen op de leefwereld van deze jongeren. Laat het doel zijn om jongeren in deze vaak moeilijke leeftijdsfase bij de christelijke gemeente te bewaren.

Wat de groep van 16 en 17 jarigen betreft: we hebben hierboven al aangegeven, welke leerstof behandeld dient te worden. Deze jongeren willen dieper op de stof ingaan en verlangen ook, dat eigen geloofsvragen aan de orde kunnen komen. Dit laatste dient derhalve maar niet terloops of toevallig te gebeuren, maar methodisch.

De groep van 18 jaar en ouder wordt gevormd, omdat lang niet alle catechisanten op de leeftijd van 18 jaar naar de belijdeniscatechisatie gaan. De gewone catechisatie zijn zij zo langzamerhand ontgroeid en het gevaar is, dat zij dan maar van de catechisatie afgaan en zo in een vacuüm terecht komen en daardoor moeilijker op de belijdeniscatechisatie komen. In deze groep (vaak een fijne groep) kunnen allerlei onderwerpen aan de orde komen, gekozen gezamenlijk overleg. B.v. Bijbelstudies, kerkgeschiedenis, de kerk, kerk en sekten, geloven vandaag, om maar eens en­ kele onderwerpen te noemen. In elk geval dient de betekenis van het belijdenis-doen in deze groep aan de orde te komen. Zo kan deze groep een brugfunctie vormen naar de belijdeniscatechisatie.

Op de belijdeniscatechisatie wordt de geloofsleer van de kerk behandeld, opkomend vanuit de Schrift en vervlochten met Bijbelstudie. Het is duidelijk, dat deze catechisatie een sterk persoonlijk aksent moet hebben. Belijdenisdoen is immers maar niet een belijden van een zgn. historisch geloof, maar een openbaar belijden van echt (zij het ontluikend) geloof. Op deze catechisatie mag men niet op een uur kijken. Het is betreurenswaardig, dat er catecheten zijn, die menen deze catechese te kunnen afdoen met enkele uren tussen dank-en bidstond, waarbij dan ook soms nog 3 of 4 weken rondom de jaarwisseling uitvallen. Met W. a Brakel (1635-1711) zeggen we: ik kan niet zien, hoe een predikant met een goed gemoed kan leven en sterven, die niet zijn werk maakt van catechiseren.

2. Het jaarplan

2.1 Het rooster

Wanneer in september de catechisaties weer beginnen dient ruim van te voren door de catecheet een rooster te worden opgesteld van het aantal uren, dat hij gaat catechiseren en van de leerstof, die over die uren moet worden verdeeld. Laat niemand dit overdreven vinden, want catechese aan de jongeren van de gemeente is zó belangrijk, dat we er nooit genoeg zorg aanbesteden. Er dient minimaal per seizoen 20 keer gecatechiseerd te worden. (Liever meer). Let op de weken, die uitvallen. (Rondom jaarwisseling, weken van dank-en bidstond). Soms is het beter om in de dank-en bidstondweken gewoon te catechiseren en vrij te geven in de weken van herfst-en voorjaarsvakantie. Dit moet allemaal zó gepland worden, dat de 20 uren gehaald worden. Bij het opstellen van dit rooster kunnen vooraf bijzonderheden ingebouwd worden, zoals, een catechisatieuur over de hervorming, zending, evengelisatie, inbreng catechisanten, slotuur enz. Natuurlijk mag een dergelijk rooster niet als een strak keurslijf functioneren. Het is een leidraad.

2.2 De kerkeraad

Nog maar al te vaak is de catechisatie een aangelegenheid van de predikant/catecheet alleen. Laat de catecheet daar zelf verandering in brengen. De kerkeraad draagt immers de verantwoordelijkheid voor de catechese. Soms weten kerkeraadsleden absoluut niet, wat er op de catechisatie behandeld wordt. Dat kan niet. Al behoeft de kerkeraad niet als een soort politie de catecheet in het oog te houden en is er als het goed is vertrouwen in de catecheet, toch dient de kerkeraad zijn verantwoordelijkheid inzake de catechese te verstaan. Hier liggen allerlei mogelijkheden. Wat een goede zaak is, is dat de catecheet het jaarplan, als onderdeel van het leerplan met de kerkeraad bespreekt. Ook een evaluatie na afloop is belangrijk.

2.3 De catechisant

We nemen aan dat de catechisanten aan het begin van de catechisatie persoonlijk worden uitgenodigd door middel van brief of folder. Het is goed om in deze uitnodiging behalve tijd en plaats van samenkomst van de groep ook te vermelden over welke onderwerpen in het komende seizoen wordt gecatechiseerd. Het komt goed over bij de catechisant. Het laat zien, dat de catecheet zelf zijn werk in het catechisatielokaal belangrijk vindt.

2.4 Centrale gemeenten

Als het mogelijk is, moet getracht worden, in centrale gemeenten de leerstof van de catechisatie in de verschillende wijken op elkaar af te stemmen. Bij wisseling van catecheet of bij verhuizing van catechisant naar een andere wijkgemeente kan op deze manier de continuïteit bewaard blijven. Ook kunnen de catecheten nu samen de catechese voorbereiden en elkaar op deze wijze stimuleren.

Tenslotte

We hebben slechts enkele punten kunnen noemen. We hopen, dat deze en gene er zijn winst mee kan doen. Alle catecheten en catechisanten wensen we veel vreugde toe in het komende catechisatieseizoen. Moeilijk werk, mooi werk, bejangrijk werk. Werk met de belofte van Gods zegen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen