Problemen bij het literatuuronderwijs

Iedere docent Nederlands bij het Christelijk voortgezet onderwijs die bij het geven van zijn vak het woord 'Christelijk' een duidelijke vulling wil geven, kent het probleem: er is in de 20e eeuw naar verhouding zo weinig Christelijke literatuur die op het niveau staat van het werk van auteurs als A. Roland Holst, Bloem of Walschap. En daar komt nog een probleem bij: die Christelijke literatuur die in elk geval een redelijk peil heeft, is veelal zo moeilijk bereikbaar. Er bestaan te weinig uitgaven die de docent kan aanschaffen voor de schoolbibliotheek of voor klassikaal gebruik.

Een wending ten goede

Gelukkig is er de laatste jaren heel wat ten goede veranderd. Hans Werkman heeft diepgaande studie gemaakt van Willem de Mérode en hij verzorgde een goede bloemlezing uit diens werk: De witte roos. H. van der Ent verdiepte zich in de poëzie van Jacqueline van der Waals en stelde met een klas een bloemlezing samen, voorzien van een inleiding: De herdersfluit. Het Christelijk Lektuur Centrum te 's-Gravenhage is een aantal jaren geleden begonnen met de reeks Uitgelezen, waarvan inmiddels reeds vijf delen zijn verschenen. In deze bundels bespreken de medewerkers het werk van 20e-eeuwse auteurs. De bijdragen in deze bundels zijn wel zeer verschillend - de medewerkers zijn 'vogels van diverse pluimage' - maar in heel wat beschouwingen wordt gepoogd de moderne literatuur te voorzien van Christelijk-ethische kanttekeningen. Belangrijk is ook dat in elk deel beschouwingen voorkomen die gewijd zijn aan Christelijke auteurs.

Een nieuwe reeks

Zo ben ik gekomen bij de reeks Cahiers voor Christelijke literatuur. Deze reeks ging enkele jaren geleden van start bij uitgeverij Kok te Kampen, vooral op initiatief van de neerlandicus E. Hofman te Gouda. Ook hij had al vele jaren geconstateerd wat ik hierboven reeds vermeldde: Christelijke literatuur uit de 20e eeuw is zo moeilijk bereikbaar in geschikte uitgaven.

In 1979 verschenen de eerste vier deeltjes, te weten over Geerten Gossaert, B. Nijenhuis, J. K. van Eerbeek en C. Rijnsdorp. Elk deeltje bevat een inleiding, waarin wordt ingegaan op leven en werk van de besproken auteur, en een bloemlezing. Steeds is een uitvoerige bibliografie toegevoegd, zodat de deeltjes ook zeer geschikt zijn als inzet voor een speciaalstudie. De boekjes zijn voor de leerlingen aantrekkelijk gemaakt door allerlei illustraties: foto's, handschriften, e.d.

Thans zijn opnieuw twee deeltjes aan de reeks toegevoegd, gewijd aan Jacqueline van der Waals en Guillaume van der Graft. Het zijn beide boekjes van niveau. H. van der Ent verzorgde het deeltje over de sympathieke, bewogen dichteres Jacqueline van der Waals. In een heldere inleiding bespreekt hij o.a. haar thematiek: de natuur, de dood, de verhouding tot God en tenslotte het dichten zelf. De bloemlezing is een goede keus en bevat behalve gedichten ook enkele prozafragmenten. Twee strofen citeer ik die spanning in het werk van de dichteres illustreren:

Soms scheen het geloof niets te wezen
Dan dwaasheid en hoop zonder grond.

En daar tegenover:

Dus geef ik mij Heer aan U over.
Ik vraag en ik twijfel niet meer,
Slechts blindelings wil ik geloven
In Jezus, mijn Heiland en Heer.

Het deeltje over Guillaume van der Graft is verzorgd door Lenze L. Bouwers. Ook zijn inleiding geeft de lezer een introductie tot het werk van de auteur die m.i. Nederlands meest begaafde Prot.-Chr. dichter is van de laatste 20 jaar. Wel had de inleiding, denk ik, iets meer diepgang mogen hebben en bij sommige gedichten zou een korte toelichting geen overbodige luxe zijn. Van der Graft met zijn geweldige taalkracht en grote originaliteit, in zijn beeldspraak verwant aan de Vijftigers of experimentelen, schrijft poëzie die meer indringingsvermogen vraagt dan de gedichten van Jacqueline van der Waals. Eén voorbeeld van een uiterst knap gedicht:

Vragenderwijs

Ik vroeg het aan de vogels de vogels waren niet thuis

ik vroeg het aan de bomen hooghartige bomen

ik vroeg aan het water waarom zeggen ze niets het water gaf geen antwoord

als zelfs het water geen antwoord geeft hoewel het zoveel tongen heeft wat is er dan

wat is er dan er is alleen een visserman

die draagt het water onder zijn voeten die draagt een boom op zijn rug die draagt op zijn hoofd een vogel.

Niet iedere lezer zal dit gedicht zomaar begrijpen. Het is een voorbeeld van hoogstaande Christelijke poëzie, omdat van bestaande, oeroude gegevens iets nieuws wordt gemaakt. De 'visserman' is Christus en de dichter bedoelt te zeggen dat een mens met de kernvraag van zijn leven niet bij de natuur (water, vogels, bomen) terecht kan, maar alleen bij Hem aan wie de hele natuur onderworpen is. Ook dit deeltje bevat gedichten (inclusief een aantal berijmde psalmen en liederen) en prozastukken.

Perspectief

Ik noemde de reeks hierboven een lofwaardig initiatief. ledere leerling bij het voortgezet onderwijs kan op zijn lijst voor het eindexamen nu gemakkelijk enige nummers plaatsen die we kunnen rekenen tot de Christelijke literatuur. Een welkome aanvulling!

Toch is er één ding dat de vreugde tempert: het Christelijk onderwijs en de Christelijke lezers (ouders, docenten, opvoeders, predikanten, leerlingen) laten het afweten! Na enige jaren moet helaas vastgesteld worden dat de eerste vier deeltjes te weinig belangstelling hebben getrokken. De verkoopcijfers zijn laag. In de kerkelijke pers zijn ze zonder uitzondering geprezen. Maar helaas, ook hier geldt blijkbaar: veel geprezen, maar weinig gelezen! Daardoor wordt het voortbestaan van de reeks bedreigd. Een uitgever die een oplage van enige duizenden maakt en er slechts enkele honderden verkoopt, kan daar niet mee door blijven gaan.

Hopelijk gaat van de twee laatst verschenen deeltjes een nieuwe impuls uit. Ze zijn in een fris jasje gestoken en de inhoud mag er zijn. Tegen ouders met kinderen bij het voortgezet onderwijs zou ik willen zeggen: koop een of meer van deze boekjes, geef ze uw kinderen cadeau zodat ze deze voor hun boekenlijst kunnen gebruiken en na hun eindexamen ook nog een waardevol bezit hebben. Voor de prijs hoeft u het niet te laten: tien a twaalf gulden per deeltje is zeker een redelijke prijs.

Het is te hopen dat veel Chr. scholen voor voortgezet onderwijs een aantal exemplaren zal aanschaffen. Als de reeks alsnog aanslaat, zullen er in de toekomst meer deeltjes verschijnen. Er wordt o.m. gedacht aan een deeltje over Revius en één over strijd-en martelaarspoëzie rond de 80-jarige oorlog, dus de tijd waarin ons Wilhelmus ontstond. Het zou bijzonder jammer zijn als deze mogelijkheden worden afgesneden door een te geringe belangstelling van Christelijk Nederland. Dat zou een triest einde betekenen van een goed initiatief.

Jacqueline van der Waals, Een bloemlezing uit haar werk. Verz. en ingel. door H. van der Ent. Uitg. Kok. Kampen z.j. Fl. 9, 90.

Guillaume van der Graft-Willem Barnard, Veldboeket als bloemlezing. Ed. Lenze L. Bouwers. Uitg. Kok. Kampen z.j. FI. 11, 90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen