Scheiding der geesten rond echtscheiding (2)

In het eerste artikel is een samenvatting gegeven van het pas verschenen boek van prof. dr. J. Douma over echtscheiding. Het bleek dat Douma kiest voor een normatieve benadering van de problematiek. Hij kiest zijn uitgangspunt in de Bijbel als onveranderlijke norm. Deze norm wordt nader ingevuld door een zorgvuldige overweging van alle bijbelteksten die over echtscheiding handelen. Dit leidt dan tot bepaalde konklusies, zoals: het huwelijk is in principe onontbindbaar; er kan gesproken worden van een tweetal bijbelse echtscheidingsgronden (overspel en kwaadwillige verlating); vanwege de hardheid der harten moet weleens in noodoplossingen (zoals scheiding van tafel en bed) worden berust.

Een heel andere toenadering treffen we aan bij prof. dr. C. H. Lindijer in zijn boek 'Scheiden en begeleiden'. De verdienste van dit werk ligt in de brede tekening van de situaties en achtergronden die vóór, bij en na de scheiding een rol spelen. Daarbij is niet alleen een grote hoeveelheid literatuur, maar ook een aantal interessante, door een enquête verkregen, gegevens verwerkt. De schrijver gaat in op vragen als: waarom gaan relaties mis, hoe kan de weg naar de scheiding en de weg na de scheiding verlopen, hoe functioneren geloof en kerk bij scheiding. De betreffende hoofdstukken zijn descriptief, beschrijvend van aard. Daarnaast wordt een groot aantal praktische aanwijzingenen en overwegingen gegeven voor het pastoraat bij kapotgaande relaties en bij verwerking van een scheiding. Hier blijkt de bijzondere deskundigheid van de auteur. Ieder die zich geroepen weet tot enige vorm van pastoraal werk in dergelijke moeilijke situaties, kan zijn/haar winst doen met dit deel uit de serie 'Pastorale Handreiking'. Ook al kom je na lezing licht tot de verzuchting: waar haalt de pastor de tijd en gelegenheid vandaan om de zo nodige aandacht aan mensen in deze crises te geven!

Bijbelse norm bij Lindijer

De waarde van Lindijers boek ligt dus in de uitvoerige bespreking van praktische pastorale vragen waarbij de aandacht en het begrip voor de mensen in hun situatie hartverwarmend is. Maar helaas wordt veel van die waarde weer weggenomen doordat de norm van de Schrift bij Lindijer slechts gebrekkig functioneert. Dat blijkt in het tweede hoofdstuk 'Visies op scheiding'. Opmerkelijk dat de bijbelse gegevens hier worden gepresenteerd op één lijn met de visies van de verschillende kerken. Bovendien verraadt de schrijver meteen al veel van zijn bijbelbeschouwing door in het meervoud te spreken van de visies van de bijbel. Typerend is de wijze waarop hij de vermelding van bijbelse gegevens motiveert: 'Ik begin met de visie - of beter: de visies - van de bijbel. Ik doe dit omdat er in de bijbel belangrijke zaken betreffende ons onderwerp te vinden zijn, en ook omdat we in het pastoraat met de bijbelse visies te maken krijgen. De mensen die de pastor ontmoet gaan vaak van deze visies uit en zijn erdoor gevormd. En een pastor zal deze visies op de een of andere wijze willen laten functioneren in zijn pastoraat' (blz. 11). Lindijer geeft dus twee motieven aan waarom hij bijbelse visies vermeldt. Maar het tweede motief zegt niets over de unieke betekenis van wat de Schrift over echtscheiding aangeeft.

In het bestek van zes bladzijden geeft Lindijer de betreffende teksten door. Het kan niet anders of dat moet wel op een globale en zelfs hier en daar oppervlakkige wijze gebeuren. Twee voorbeelden daarvan. Op blz. 15 schrijft hij naar aanleiding van Mattheus 5 ; 31, 32 en 19: 'Niet echtscheiden' is een van de hoge dingen waartoe volgelingen van Jezus kunnen komen. Het is niet bedoeld als een regel waaraan ieder zo maar, makkelijk, kan gehoorzamen'. Hier wordt een valse tegenstelling gekonstrueerd tussen enerzijds een topprestatie van enkele uitverkorenen en anderzijds een gemakkelijk op te volgen gedragsregel voor jan en alleman. Lindijer dreigt hier terug te vallen in de oude dubbele moraal die onderscheidde tussen de evangelische raadgevingen (consilia) voor de volmaakten en de voor alle gewone gelovigen geldende voorschriften (praecepta). Intussen wordt zo de spits van Jezus' woorden afgebroken. 'Niet echtscheiden' is een van de hoge dingen waartoe volgelingen van de Heere Jezus allen geroepen zijn te komen. Het is dan ook bedoeld als een regel waaraan elke gehuwde gelovige in Gods kracht kan gehoorzamen. De uitzonderingen op deze regel zijn in de Schrift zelf aangeduid, zij het niet voor elke voorkomende situatie exact omschreven.

Een tweede voorbeeld van de lichtvaardige wijze waarop Lindijer met de Schriftgegevens omspringt - en van hem als kundig expert mocht toch anders verwacht worden! - is hetgeen hij op blz. 16 zegt over 1 Korinthe 7. Hij ziet daar terecht een voorbeeld van het tolereren van echtscheiding en verbindt daaraan de algemene gevolgtrekking: Men moet het gebod van de Heere blijkbaar niet wettisch toepassen... Het Nieuwe Testament wijst scheiding af. In het nieuwe leven heeft deze geen plaats. Toch zijn er wel uitzonderingen. Maar... in 1 Korinthe 7 : 15 gaat het uitsluitend over een gemengd huwelijk tussen een gelovige en een ongelovige. En elders in het Nieuwe Testament wordt de uitzondering op de regel gekonkretiseerd met het woord 'hoererij' . Het gaat dan niet aan om zomaar in het algemeen van uitzonderingen te spreken. Wanneer werkelijk het gezag van de Schrift ernstig wordt genomen, zal men niet kunnen afzien van het aangeven van de bijbelse echtscheidingsgronden. Lindijer stelt echter op blz. 29: 'Er zijn geen algemene regels ten aanzien van scheidingen over wat mag en niel mag. Men moet tenslotte zelf uitmaken wat in een ontstane situatie de beste, meest verantwoorde keuze is'. Ik ben het graag met hem eens dat we bijbelse uitspraken niet wettische moeten gebruiken en dat we mensen in nood niet om de oren moeten slaan met bijbelteksten, om hen vervolgens, met de brokstukken van hun relatie in de kou te laten staan. Maar naast een wettisch, is er ook een wettig en wettelijk gebruik van bijbelse uitspraken. De Schrift is gegeven als een richtsnoer, als een heilzame leidraad voor alle, ook de moeilijkste situaties waarin mensen kunnen verkeren. Uiteraard heeft deze positiekeuze van Lindijer konsekwenties voor diens visie op het pastoraat. Zo meent hij dat de pastor het niet als hoogste doel moet zien de relatie te herstellen en het gevaar van scheiding af te wenden. De pastor moet ook bij de eerste kontakten met de beide partners in zo'n situatie uitspreken dat hij het niet als zijn doel ziet het huwelijk te redden. Lindijer gaat zelfs nog verder. Hij verbindt aan zijn pleidooi om scheiding niet langer als iets zondigs en onfatsoenlijks te beschouwen, de oproep om als gemeenteleden opener te worden voor andere relatievormen en het huwelijk niet absoluut te stellen. Letterlijk schrijft hij op blz. 171: 'Ik zou willen dat de gemeente meer openstond voor het bestaan, de waarde en de goede mogelijkheden van samenwoning, homofiele relaties, LATrelaties, leefgemeenschappen. Het lijkt me niet goed om krampachtig vast te houden aan oude vormen als de enige en door God ingestelde'. Dat is een krasse uitspraak, maar één die geen steun vindt in de Schrift. Zo zorgvuldig als Lindijer menselijke situaties en ervaringen registreert en evalueert, zo nonchalant gaat hij om met de bijbelse richtlijnen. Zo vraagt hij ook en zelfs binnen de gemeente van Christus om een ruimte die schriftuurlijke grenzen doorbreekt. Hier voltrekt zich een scheiding der geesten rond echtscheiding. Eigenlijk een scheiding der geesten rond heel de christelijke levensstijl. En ten diepste een scheiding der geesten rond het gezag van de Schrift.

Een gemiste kans van de N.C.V.B.

De Nederlandse Christen Vrouwen Bond gaf een themanummer uit van haar maandblad Informatie, dat gewijd is aan echtscheiding. Als kerngedachte wordt aangegeven: 'Draagt de omgeving van de gescheiden mens het verdriet mee? En voelt zij/hij zich gedragen?' Het is een goede zaak dat wordt ingegaan op gevoelens van gescheiden mensen. Terecht wordt de vinger gelegd bij het ontaktische optreden van vele omstanders. 'Als je eens wist... hoeveel pijn en bitterheid veroorzaakt wordt door de mensen om je heen'. Waarom zijn we niet meer hoeders en hoedsters van elkaar? 'Elke kalorie liefde en warmte is in dit ijskoude atoomtijdperk bitterhard nodig.'

Toch moet er gesproken worden van een gemiste kans. Want helaas ontbreekt een bijbels verantwoorde belichting van de vragen rond echtscheiding. Ik weet niet of het in het algemeen geldt voor de koers die de N.C.V.B. vaart, maar in dit themanummer is in elk geval gekozen voor een schriftkritische benadering. Zo schrijft Martha Beuckens: 'De Bijbel is een boek met geloofs-en levenswaarheden, maar is niettemin in een bepaalde kultuurgebonden situatie geschreven'. Corrie Jacobs zegt: 'Ik ga er van uit dat de Bijbel een verzameling van verhalen is, die een verbondsgeschiedenis vertellen van God en Zijn volk. Verhalen van bevrijding, waarbinnen je steeds grondwoorden ontdekt, zoals verbond, trouw en gerechtigheid, liefde'. We zouden met bijbelteksten geen algemeen geldende uitspraken kunnen doen, alleen maar een bepaalde richting kunnen aangeven. Verder zouden we ons moeten realiseren dat het huwelijk maar een vorm is, terwijl de bijbel het heeft over de inhoud van relaties, de richting die je eraan geeft. 'De richting is: een gestalte van vrede zijn en dat kan ook in een andere vorm'. Hier worden voortdurend valse voorstellingen gemaakt. Het gaat in de Bijbel om vrijheid én binding, om een richtingwijzend én normerend Woord, om inhoud én vorm van relaties!

Monica Wolffensperger tenslotte maakt het helemaal bont. Ze levert scherpe kritiek op het huwelijk als instituut, waarbij niet de Schrift, maar de ervaringen van (gescheiden) vrouwen als norm fungeren. Bovendien legt ze de vraag in het midden: 'Wordt het niet tijd dat we binnen de gemeente serieuze aandacht besteden aan andere samenlevingsvormen en mensen daarin stimuleren? '

Een gemiste kans van de N.C.V.B.! Misschien is dat nog veel te voorzichtig en zachtzinnig geformuleerd. Vele vrouwen die aangesloten zijn bij een plaatselijke afdeling van de N.C.V.B., zullen het fundamenteel oneens zijn met de hier geboden voorlichting. Zij behoeven zich mijns inziens niet van boven af te laten dirigeren in een richting die zij ten principale afwijzen. Als het niet anders kan, moet zich een scheiding der geesten voltrekken. Omwille van de waarachtige verbondenheid in het Woord Gods!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen