Bijbelvertaalwerk: doorgeven van Gods Woord

Bijbelvertaalwerk is een aktiviteit die sinds de oude kerk voortdurend aandacht heeft gevraagd. Er is ook veel over gestreden. Kennelijk voelden sinds oude tijden velen zich geroepen het Woord van God door te geven in een andere taal dan die van de grondtekst. Augustinus schreef eens: 'In de vroegste dagen van de verkondiging van het geloof gebeurde het zo, dat iemand zich aan een vertaling waagde als hij maar een grieks handschrift te pakken kreeg en dacht dat hij enige bekwaamheid in de beide talen (grieks en latijn) had'. Zo ontstonden allerlei latijnse vertalingen van (gedeelten van) de Bijbel. Ook zo'n situatie is herhaaldelijk voorgekomen. Denk daarbij b.v. aan de Nederlandse Republiek in de 16e eeuw, vóór de Statenvertaling dus.

Verwarring

Niet alleen de veelheid van talen werd in de geschiedenis van het bijbelvertaalwerk zichtbaar, ook de verwarring, die door een verscheidenheid van vertalingen ontstond. Dat gebeurde vooral in geletterde samenlevingen. Waar het Bijbelvertaalwerk gebeurde in tot dan toe schriftloze samenlevingen was er aanvankelijk een periode van betrekkelijke rust. Pas na daling van het nivo van analfabetisme konden meerderen zich op het terrein van het vertaalwerk bewegen. De geschiedenis van het Bijbelvertaalwerk, de omvangrijkste vertalingsbeweging in het verleden van de mensheid, laat vaak een ernstige motivatie zien, het ging erom dat Gods Woord werd overgedragen. Jezus' opdracht aan Zijn discipelen om al de volk te onderwijzen is door velen ook op deze wijze verstaan, dat de Schrift moest worden doorgegeven aan volken, die tot dan toe buiten de verkondiging hadden geleefd. Dat Bijbelvertaalwerk niet alleen mondeling gebeurde, maar spoedig zijn neerslag vond in schriftelijke produkten, was weliswaar niet uitdrukkelijk aangegeven in het Woord, maar werd begrijpelijkerwijs wel de praktijk. En, heette het Woord zelf ook niet de Schrift? Al gaande leverde het Bijbelvertaalwerk hierdoor een belangrijke bijdrage aan alfabetiseringsprocessen over de hele wereld, vaak pas mogelijk na het ontwerpen van schriftsystemen.

Nauwkeurigheid

Niet alleen werd Bijbelvertaalwerk in veel gevallen ondersteund door een sterke motivatie, het geschiedde ook vaak met grote nauwkeurigheid. Om daarvan een indruk te krijgen, zou men b.v. kunnen nagaan hoezeer iemand als Trommius, de maker van de Nederlandse concordantie, gewerkt heeft, en dat in een tijd zonder enige computerhulp o.i.d. Hij geeft nederlandse en griekse woorden, onderscheidt zorgvuldig tussen woordsoorten en betekenissen, vermeldt wanneer woorden wel en wanneer ze niet rechtstreeks met het grieks corresponderen: 'Want het gebeurt dickmaels, dat om een volle een vloeijende sin in 't Nederlantsch te geven, wel eenich Nederlantsch woordt wort aangenomen, sonder dat een diergelijck in 't Griecksch gelezen wort; 'twelck in vertalingen, om duysterheyt voor te komen, dickwils nootsakelick moet geschieden'. Een ander voorbeeld van nauwkeurigheid in verband met het vraagstuk van Bijbelvertaalwerk geeft Origines te zien. Deze theoloog (185-254) leverde een indrukwekkende bijdrage aan de geschiedenis van het vertaalwerk door het Oude Testament in zes verschillende versies, c.q. vertalingen, gezamenlijk uit te geven.

Verschillen

Behalve sterke motivatie en grote zorgvuldigheid laat de geschiedenis van het Bijbelvertaalwerk ook veel verschil van mening en onenigheid zien. Men kan niet aan de indruk ontkomen, dat daarbij ook menselijke eer in het geding was, al werden de argumenten uit de sfeer van de theologie en de taalwetenschap gehaald. Het hoeft geen verbazing te wekken, dat naast eerbejag ook menselijke onvolkomenheid op andere terreinen een rol gespeeld heeft. Toch is het werk van de vertaling van Gods Woord voortgegaan. Daarin is Gods werk zichtbaar. De volken werden bereikt met het Woord. De titel van deze serie artikelen luidt dan ook Van taal tot taal, een titel ontleend aan een bundel opstellen over het vertalen van de Schrift (Baarn 1977). Het Woord werd van taal tot taal doorgegeven, overgezet, op Schrift gesteld. In de loop der geschiedenis hebben vertalers in veel opzichten verschild, in hun kennis van grond-en doeltalen, in hun opvattingen over de methoden van het vertaalwerk, enz. Maar in die wereld van verschillen en soms tegenstellingen is er een belangrijk gemeenschappelijk element geweest. Hun werk ging uit van het Woord van God. Om het Bijbelvertaalwerk te begrijpen is het daarom nodig eerst te zien wat in de Bijbel zelf over taal en vertaling te lezen valt. In de vorming van gedachtengangen over het vertaalwerk had de Bijbel het eerste woord. Tenslotte, wanneer niet anders is aangegeven, zijn citaten uit de Bijbel in deze serie artikelen genomen uit de Statenvertaling. Deze vertaling, in 1637 uitgegeven, is gemaakt uit de teksttraditie van de zgn. Textus receptus, de teksttraditie, die de meest algemene was in de geschiedenis van de kerk. De vraag, die in het volgende artikel eerst gesteld wordt is: hoe spreekt de Bijbel over taal?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen