Bijbelvertaalwerk: de Septuagint

In het vorige artikel uit de serie 'Van taal tot taal' zagen we, dat in het Nieuwe Testament vertaalprocessen zichtbaar zijn, nl. van het aramees uit Jezus' dagen naar de griekse grondtekst. Maar in de tekst van het Nieuwe Testament is nog een tweede vertaalgebeuren te ontdekken, nl. de vertaling van het Oude Testament in het grieks. Verschillende keren worden in het Nieuwe Testament passages uit het Oude weergegeven, waarvan we kunnen aannemen, dat ze uit het eerste grote Bijbelvertaalwerk in de geschiedenis stammen, nl. de Septuagint, een griekse vertaling van het Oude Testament.

Letterlijke citaten

Als voorbeeld kan gewezen worden op de passages in Mat. 3 : 3 en 4 6b. Die zijn letterlijk terug te vinden in resp. Jesaja 40 : 3 en Psalm 91 (90 in de Septuagint):12. Nu is het niet zo, dat alle verwijzingen naar het Oude Testament in de eigenlijke zin van het woord vertalingen zijn. Soms werden teksten voor een deel weergegeven, soms uit het geheugen geciteerd. Maar onmiskenbaar is, dat een aantal gevallen letterlijke citaten uit de Septuagint zijn. Daardoor is de mogelijkheid van Bijbelvertaalwerk als vooronderstelling in het Nieuwe Testament aanwezig.

Een andere vraag is, of iedereen zo gelukkig was met de vertaling, die onder de naam Septuagint bekend stond. Volgens de traditie hadden ongeveer zeventig mannen (Septuagint betekent 'zeventig') die vertaling in Egypte gemaakt. Aanvankelijk accepteerden de Joden deze vertaling geheel. Maar toen de Christenen zich op de Septuagint beriepen, om te laten zien, dat in Jezus de wet vervuld was, veranderde de houding van de Joden. We willen dat aan enige meningen over de Septuagint laten zien (zie ook: 'Voor alle volken te verstaan' uitgave Jeugdbond Geref. Gemeenten, Woerden 1983).

Vorm en inhoud

De joodse filosoof Philo (ong. 25 vóór - 45 na Chr.) schreef het volgende in zijn boek over het leven van Mozes: 'Wie weet niet, dat elke taal, en het grieks in het bijzonder, een overvloed van woorden heeft, en dat dezelfde gedachte in vele vormen kan worden weergegeven door losse woorden en hele zinsdelen te veranderen en de uitdrukking bij de omstandigheden aan te passen? ' Hier zien wij het vraagstuk van vorm en inhoud, van klank en betekenis, dat in de geschiedenis van het Bijbelvertaalwerk zo'n grote rol heeft gespeeld. Voor Philo was de Septuagint overigens geen voorbeeld van een vertaling, die op het punt van de relatie vorm en inhoud weifelende weergaven te zien gaf. Hij schreef: '...-de Griekse woorden, die gebruikt werden, precies passend bij de dingen die ze betekenden, (daarom beschouwen mensen die zowel de griekse als de hebreeuwse versie kennen en beide talen spreken de hebreeuwse grondtekst en de Septuagint) als één en hetzelfde, zowel wat inhoud als wat woorden betreft...'. Een duidelijk zeer positief waarderende visie dus op het vertaalwerk van de Septuagint, die als geïnspireerd Woord van God werd beschouwd.

Maar die waardering bekoelde aanmerkelijk, toen Christenen in de evangelieverkondiging teruggrepen op de wet en de profeten en daarbij veelvuldig de Septuagint aanhaalden. In de Midrash op de Wet wordt de dag waarop de Septuagint verscheen, vergeleken met de dag waarop het gouden kalf gemaakt werd: beide zijn voorbeelden van afgoderij: 'Want de Wet kon niet vertaald worden op een manier die aan alle eisen voldoet'. Terwijl Philo geloofde in de woord-voor-woord overzetting van de Septuagint en daarin een goddelijk teken zag, bestreed later de grieks schrijvende kerkelijke oudvader Justinus de Martelaar (ong. 100-165) de Joden juist vanwege hun te letterlijke lezing van het Oude Testament. Hij deed dit omdat hij meende dat daardoor de 'kracht' van het Oude Testament verloren ging. En juist die 'kracht' was het, aldus Justinus in zijn boek 'Dialoog met rabbi Trypho', die de vervulling van het Oude Testament in Christus kon duidelijk maken.

Discussie en verschillen

We zien dus, dat al in de geschiedenis van de oude kerk enerzijds de mogelijkheid en rechtvaardigiging van Bijbelvertaalwerk aanwezig is, maar dat anderzijds dat werk discussie oproept en in die confrontatie verschillende standpunten oplevert.

Het vertaalwerk, zoals in de Septuagint verricht, laat het grensgebied van de evangelieverkondiging en daarmee het Bijbelvertaalwerk in de geschiedenis van de oude kerk zien. Terwijl spoedig de grens van de gehelleniseerde cultuur, waarin het grieks te gebruiken was, zou worden overschreden met vertalingen in andere talen als gevolg, was ook duidelijk, dat verschillende kwesties, die tot vandaag op onderscheiden wijze worden benaderd, lagen op verschillende gebieden: het vraagstuk van de vertaalmethode: woord-voor-woord, letterlijk of anders? Het vraagstuk van de kwaliteit van een bepaalde vertaling: geïnspireerd of op andere wijze bekrachtigd? Het vraagstuk van de verhouding tussen klank en betekenis: zijn vorm en inhoud onlosmakelijk aan elkaar verbonden? De stofwolken bij de beantwoording van die vragen opgeworpen, werden soms zo dicht, dat men de tegenstander nauwelijks meer kon ontwaren. Des te groter was het wonder: Sinds de eerste eeuw werd de boodschap van het evangelie van taal tot taal doorgegeven in een machtige beweging, die de uiterste einden der aarde welhaast bereikt heeft.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen