Boekbespreking

M. A. Beek, Prediker, Hooglied, De prediking van het Oude Testament, 232 blz., geb. ƒ 65, 50, bij int. ƒ 59, —, uitg. G. F. Callenbach, Nijkerk, 1984.

Menig negatief oordeel is in de loop der jaren over het boek Prediker uitgesproken, waarbij zelfs het woord atheïstisch gebruikt werd. Daartegenover staat bij meer dan één verklaring in onze tijd een herwaardering van dit canonieke geschrift. Bij alle exegese mag niet vergeten worden, dat elk Bijbelboek deel is van de H. Schrift en dus ook niet los staat van de andere canonieke stukken. Menigmaal wordt wel gewezen op de onordelijkheid van het boek. Luther schreef over Prediker en Hooglied, dat deze boeken aaneengelapt ('gestückt') zouden zijn: uit de mond van Salomo opgetekend en vandaar het aphorismen-achtige karakter van deze boeken - Fr. Delitzsch (1875) sprak van de Prediker als Hooglied van Godsvrucht.

Het boek Prediker behoort tot de wijsheidsliteratuur. Het herinnert dan ook opvallend aan het boek Spreuken, De Prediker laat de hopeloosheid zien van een leven zonder God. 'Hij tekent het menselijk leven onder een gesloten hemel' (Zimmerli). In een dertigtal paragrafen geeft de schrijver vertaling en verklaring van dit deel van de H. Schrift, dat het eeuwige licht Gods doet opgaan over de duisternissen van het leven des mensen. De Prediker kijkt kritisch om; het is een ontmoedigend onderzoek (h. 1 : 12-18). Er is niets nieuws en bij veel wijsheid is er veel verdriet en veel 'moeite'. Maar er komt wel een vervolg: Zie, ik maak alle dingen nieuw. Dat vervolg zien wij in het Oude Testament 'reeds': Jes. 43 : 10, Jer. 31 : 22, Jes. 65 : 17. En dat nieuwe is meer dan een herhaling van wat vroeger reeds is geschied... De auteur van deze uitleg wijst op het doen van God, dat achter alles staat, wat er gebeurt. Dat is een centrale gedachte in de Prediker (h. 6 : 12, 7 : 24, 8 : 17). Gods werk is ondoorgrondelijk (o.a. h 11 : 5). Grote en kleine vreugden hebben we aan God te danken, aan Hem alleen. De Prediker aanvaardt een Goddelijke gerechtigheid, h. 8 : 5. Dat bedoelt h. 3 : 15: God vraagt de mens rekenschap (dit de bedoeling van h. 3 : 15). Hier volgen enige opschriften: Verdrukking en moeite, h. 4 : 1-8; Rijkdom zonder ervan te genieten, h. 6: v.; Raadgevingen h.7 : 1 vv. Tegenover de gedach­te van: Is er wel verschil tussen het lot van de wijze en van de dwaze wordt gewezen op Spr. 10 : 7: De nagedachtenis van de wijze zal tot zegening zijn. De Pred. weet van de macht der zonde in de mens, h. 7 : 20. Hij wist op de wonderen van Gods schepping. De Prediker geeft goede raad: Het is beter te gaan naar een huis van rouw dan te gaan naar een huis van feestgelag. Hij geeft positieve raad: Vrees God h. 5 : 6, 3 : 14, 8 : 12. Hij is niet negatief opgesteld tegenover de vrouw: naast h.7 : 26 (welk een vrouw!) staat h. 9 : 9.

De prediker is vol van levensernst, dat sluit geen vreugde uit (h. 11 : 9 e.a.), maar dat betekent een leven in de vreze des Heren: het gedenk aan de Schepper van der jeugd af aan. Daar liggen de beloften. H. 12 geeft aan een aangrijpende tekening van de lasten des ouderdoms (niet gemakkelijke vertaling en evenmin eenvoudig in de toepassing. Bij h. 12 : 10 tekent de schrijver aan: de woorden van de wijzen zijn stimulerende prikkels - net als spijkers in de muur afgezet.

Het tweede gedeelte van dit werk bevat vertaling en verklaring van het boek Hooglied. Een van de eerste vragen bij de verklaring van het boek Hooglied is die over de methode van interpretatie. Dat was reeds in de oudste tijd: Hooglied werd bestreden vanwege zijn werelds karakter. Daartegenover stelde rabbi Aqiba (plm. 90 n. C.) de allegorische methode. Hij had grote invloed, geen wonder. Hij schreef over het Hooglied: alle hagiografen zijn heilig, maar het Hooglied is het heiligste en de hele wereld is niet van zulk een betekenis als de dag waarop het Hooglied aan Israël gegeven is. De eeuwen door is hierover geschreven en gewreven. Castellio werd in 1545 verbannen, omdat hij het Hooglied vanwege het wereldse karakter van dit geschrift uit de canon wilde schrappen. Het waren wereldse liederen. En dat is ook daarna vele malen herhaald. Eenvoudig is de problematiek niet. Luther was tegen allegorie, maar voor het boek Hooglied was allegoriseren noodzakelijk en geboden, omdat letterlijke uitleg tot kennelijke dwaasheid en ongerijmdheid zou leiden. Dikwijls sprak men van Hooglied als het boek van bruiloftsliederen. De schrijver van deze vertaling en verklaring van het Hooglied kan geen heil zien in allegorese. Voor een verantwoorde exegese is allegorese onbruikbaar. Hij ziet in het Hooglied een seculair dichtwerk van de liefde tussen een man en een vrouw, een liefde die een geschenk is van God. Daarmee is een grote afstand gemaakt, omdat m.i. het gaat om de betekenis van de canon. Kan ik daar vrijblijvend tegen over staan?

En verder? De auteur heeft zich veel moeite gegeven om een verantwoorde vertaling te geven en de lezer te informeren. Hij heeft de tekst soms bij benadering moeten weergeven (h. 1 : 11), 'gouden kettingen met parelsnoeren' (hier een hapax). Ook de namen van de bloemen geven soms moeilijkheden: narcis, h. 2 : 1, karakteristiek voor de Saron, lelie h. 2 : 16, de hennabloem in Engedi, h. 1 : 14. De nardus werd in bijbelse tijd uit India geïmporteerd. Het woord pardes is in onze taal opgenomen als paradijs, h. 4 : 13, Pred. 2 : 5, Neh. 2 : 8. Het meisje wordt vergeleken met een fantastische tuin, 4 ; 12. Over de aloë, h. 4 : 12 v, zij bevat een welriekende hars, Ps. 45 : 9. Bij h. 3 : 6 v. De komst uit de steppe: gaat het hier om de stoet, die de bruid gaat halen? Veel studiemateriaal wordt de lezer hier geboden. Wel miste de afsluitende stukken: de prediking van... Ook dit deel is uitstekend verzorgd met prachtbanden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen