Uitleg, bevinding en toepassing

Alle eeuwen door hebben tijden van grote veranderingen en loslating van oude normen de vraag naar innerlijke beleving meegebracht. Ook in onze tijd - een turbulente tijd - weerklinkt de roep om bevinding, met name om bevinding in de prediking. Ik waardeer deze roep om bevinding in de prediking positief. Wel dienen wij het volgende te bedenken. In de eerste plaats moeten we er op letten, dat niet op een onbijbelse manier over bevinding gesproken wordt. In de tweede plaats is het nodig er op te wijzen, dat het bevindelijke element niet ten koste gaat van de uitleg van de Schrift. En tenslotte moeten we er oog voor hebben, dat de toepassing vanuit de Schrift in de prediking meer omvat dan alleen hetinnerlijke leven.

Bij het nadenken over het bevindelijke element in de prediking zal in de eerste plaats Gods Woord moeten worden geraadpleegd. Maar daarnaast zijn talrijke geschriften verschenen die over dit onderwerp handelen. Ik zal ze niet allemaal noemen. Ik maak een uitzondering voor een brochure uit 1929 van dr. H. Visscher onder de titel 'Het mystieke element in de bediening des Woords' en vooral voor een boekje van dr. H. Goedhart getiteld 'Het wezen des geloofs'. In dat boekje wordt uitvoerig de bevinding behandeld. Ter bestudering aanbevolen.

Bevinding in de Schrift

Slechts in één tekst van de Bijbel - Statenvertaling - komt het woord 'bevinding' voor. In Romeinen 5 vers 4 lezen we: 'de lijdzaamheid (werkt) bevinding en de bevinding hoop'. Het betekent daar beproefd bevonden hebben. In de lijdzaamheid vinden we God beproefd en het geloof in Hem. Verder komen we het woord nergens in de Heilige Schrift tegen. Trouwens ook een woord als ervaring, dat wij nogal veel gebruiken, komt niet in de betekenis van bevinding voor. Maar al komen deze woorden niet of nauwelijks voor, de zaak van de bevinding wel degelijk! Gods Woord gebruikt andere woorden: geloven, wandelen, verborgenheid, dienen, kennen enz. Die woorden maken duidelijk wat we onder bevinding moeten verstaan.

Het woord 'verborgenheid' spreekt ons aan. We denken aan Psalm 25: 'De verborgenheid des Heeren is voor degenen, die Hem vrezen'. Het gaat om een vertrouwelijk gesprek, om vertrouwelijke omgang van de Heere met Zijn volk. De inhoud van dat gesprek is de onderwijzing in de weg. De Heere is dus de Spreker, maar dat behoeft het spreken of vragen van zijn volk niet uit te sluiten. In ieder geval is er sprake van innige gemeenschap met God. Dat is de bevinding van het geloof. In Amos 3 vers 7 treffen we het zelfde woord aan. De Heere zal geen ding doen, tenzij Hij zijn verborgenheid aan zijn profeten geopenbaard heeft. Hier is sprake van de onthulling van wat in de Heere als een raadslag is en in een oefening van gemeenschap met zijn profeten aan hun wordt bekendgemaakt. In deze voorbeelden komt het geloofsbevindelijke element telkens naar voren.

Ook in het Nieuwe Testament is diverse malen sprake van het mysterie, het geheimenis of de verborgenheid. Jezus spreekt in gelijkenissen tot de schare, omdat het u (de discipelen) gegeven is de verborgenheden van het koninkrijk der hemelen te verstaan, maar die is het niet gegeven (Mattheus 13). Slechts door een innige band met de Heere Jezus kunnen deze dingen worden verstaan. Dat is de mystieke unie, de geloofsbevindelijke band.

We mogen ook denken aan het woord 'kennen'. In het Oude Testament is de kennis van God nooit een kennis die buiten het hart omgaat, nooit een puur verstandelijke kennis. Het is God kennen door ontmoeting, in het horen van Zijn Woord, Hem leren kennen in Zijn macht, liefde, wijsheid, genade, geduld, hoogheid en heerlijkheid. Kennen heeft te maken met ontmoeting, ervaring en erkenning. Ook in het Nieuwe Testament gaat het steeds weer om ontmoeting. God kennen is Hem door het geloof ontmoeten in Christus door de Heilige Geest. God kennen hangt samen met geloven, gehoorzamen, de geboden bewaren (1 Johannes 2 vers 3-5). Dat is bevinding. Bevinding is een zaak van geloof. Je mag het niet loskoppelen van het geloof. Daarom kiezen we voor het woord: geloofsbevinding.

Bevinding naar de Sclirift

Wanneer we over bevinding spreken, dient dat te gebeuren op een Schriftuurlijke wijze. Dan gaat het om de levende geloofsontmoeting met God in Christus door de Heilige Geest. En die geloofsontmoeting heeft talrijke facetten: schepping en onderhouding, verzoening en vergeving, gebod en gebed, het geestelijke leven en het gewone leven van alle dag. Het gaat om alle terreinen waar de Heilige Geest werkt volgens het Woord.

Toch kunnen er gevaren verbonden zijn aan het benadrukken van de bevinding. Het gebeurt zo gemakkelijk dat wij gaan rusten op onze bevindingen in plaats van op de Heere. Ook komt het voor dat iemand het bijzondere van zijn eigen ervaring gaat roemen. Het is dan alsof de bruid alleen maar oog heeft voor de geschenken van de Bruidegom, maar Zijn Persoon en liefde uit het oog verliest. Het is dan nog maar één stap om anderen te dwingen naar het patroon van de eigen beleving. En nog erger wordt het, wanneer de Schrift daarbij veronachtzaamd wordt of wordt verdraaid naar het eigen ervaringspatroon. Op deze wijze wordt de bevinding verzelfstandigd. Soms gaat dat dan weer gepaard met een verachting van het 'gewone leven'. Deze vergroeiingen van het bevindelijke leven kunnen leiden tot aantasting van de goede smaak en zelfs van de zedelijkheid. Het overgeestelijke ligt zeer dicht bij het vleselijke. En daarvoor dient gewaarschuwd te worden.

Daarnaast is er het gevaar, dat voor ware bevinding wordt uitgegeven wat naar de maat van de Schrift het niet is. Wanneer Gods kind, dat te sterk op de bevinding leunt, reeds aan het dwalen slaat, hoeveel te meer dan hij, die op de bevinding roemt zonder een kind des Heeren te zijn!

Het signaleren van gevaren op het gebied van de bevinding mag niet leiden tot het verachten van het geloofsbevindelijke leven. Dat gebeurt soms en dat is een kwalijke zaak.

Het echte bevindelijke leven komt uit de Schrift op en is een leven door de Heilige Geest, Die van de Vader en de Zoon getuigt. Er zijn geen woorden voor om de innerlijke vreugde te schetsen, die de gemeenschap met God door Christus verschaft. Er kan in de prediking slechts stamelend van worden gesproken.

Uitleg en bevinding

Het is een misvatting om het bevindelijke element in de prediking uit te spelen tegen de uitleg van de Schrift. Soms kom je de gedachte tegen om maar wat te sparen op de uitleg ten behoeve van de bevinding. Dat kan niet en dat mag niet.

Vóór alles is nodig dé uitleg van de Schrift, Er kan geen sprake zijn van een verantwoord bevindelijk element in de prediking zonder een hardgrondige uitleg van de Schriften. Want waar is dat bevindelijke dan op gebaseerd? Op eigen visie of ervaring? Op wat we in stichtelijke boeken hebben gevonden? Hiermee zeggen wij overigens geen kwaad woord over goede geestelijke lectuur. Er staan vaak rijke gedachten in. Maar wij zullen toch altijd moeten terugvallen op het Woord. Daar staat geschreven. Dat heeft gezag. Dat is de norm.

En daarom prevaleert de uitleg van de tekst in haar verband. Een uitleg binnen het geheel van de Schrift. Een praktische uitleg ook. Van daaruit komt het geloofsbevindelijke leven aan de orde. Dat leven klopt in de tekst. En wat in de tekst klopt, wil ook uitgesproken worden. Dat wil worden gepreekt. Niets meer en niets minder.

Niets meer dan in die tekst en haar verband ter sprake komt. Dat bewaart ons er voor om altijd het zelfde te zeggen en de zelfde paden te bewandelen. Wanneer we steeds het zelfde zeggen, zeggen we op den duur niets. De gemeente weet het al lang en dommelt in. Het verrassende van het Woord ontbreekt. En de Schrift is juist vol verrassingen, vol onderwijs in het geestelijke leven en in het gewone leven van alle dag. De Schrift overrompelt ons, omdat we dingen leren die we nog niet wisten, nog niet kenden bij bevinding van het geloof.

Ook niets minder dan in de tekst en haar verband ter sprake komt. We mogen niet volstaan met alleen maar een feitelijke uitleg van de Schrift en de toepassing aan de gemeente overlaten. Uitleg en het bevindelijke element er doorheen geweven vormen de kern van de prediking. Maar er is meer.

Toepassing

De toepassing - door de hele preek heengeweven - bevat meer dan alleen maar het persoonlijke, bevindelijke leven. We staan midden in het gewone leven. Niet alleen als enkeling, maar ook als gezin en als gemeente. Hoe staan wij in dat leven met zijn vragen en zorgen? Wat zegt die tekst over dat leven? Welke ethische konsekwenties moeten uit de Schrift getrokken worden? Welke bemoediging of waarschuwing komt tot ons voor ons werk en ons gezin? Wat is de boodschap niet alleen voor het geloof maar ook voor het ongeloof? En hoe komt het van ongeloof tot geloof?

Kort gezegd: Omdat de Schrift het hele leven in het oog vat, dient ook de toepassing aandacht te besteden aan dat hele leven. Het gaat om de binnenkant en om de buitenkant van het leven. Het gaat om de verticale verhouding en om de horizontale verhoudingen. Zo ontvangen wij praktikaal en concreet onderwijs.

Epiloog

Uitleg, bevinding en een brede toepassing behoren bij elkaar. En wat God in Zijn Woord samengevoegd heeft, schelde de mens niet. Het is de wekelijkse worsteling - van maandag tot zondag - om die eenheid te mogen bewaren, want de verleidingen zijn groot om af te wijken of naar links of naar rechts. Hoe zullen wij die eenheid kunnen bewaren? Door dicht te leven bij Gods Woord, door de verborgen omgang met de Heere te beoefenen en door met beide benen kritisch in deze wereld te staan.

Bevindelijk getinte prediking blijft nodig, als wij er maar onder verstaan wat de Schrift er onder verstaat. Het noemen van de woorden 'bevinding' en 'bevindelijk' biedt geen enkele garantie dat er ook inderdaad sprake is van Bijbels verantwoorde bevindelijke prediking. Het is beter om de woorden te vergeten en levend te getuigen van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Daar gaat het om in de prediking. Zo ontvangen we bevinding van Gods wegen, die wij immers hebben leren kennen, naar Zijn genadebevel: Ken Hem in al uw wegen. Zo worden op onze wegen Zijn wegen, die oneindig hoger zijn, ons bekend. En dat is meer dan wat gemoedelijkheid. Dat is heel anders dan wat gemoedelijkheid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen