Boekbespreking

Briefwisseling Kuyper - Idenburg, verzorgd, ingeleid en toegelicht door dr. J. de Bruijn en dr. G. Puchinger, 640 pag., ƒ 95, —, uitgave T. Wever, Franeker.

Op donderdag 28 november verscheen dit fraaie boek, terecht aangekondigd als 'monumentele bronnenuitgave'. Het boek bevat 148 brieven, de briefwisseling tussen Idenburg en Abraham Kuyper, gedurende de laatste 27 jaar van Kuypers leven (54 brieven van Kuyper, 94 van Idenburg). Wie Abraham Kuyper is (was) is voldoende bekend. Kuyper, de man van de Heraut, de Standaard, de Doleantie, de Anti Revolutionaire Staatspartij en van de christelijke coalitiekabinetten . Kuyper, de grote strateeg die op het kerkelijke en politieke leven in ons land rondom de eeuwwisseling zo sterk zijn persoonlijk stempel heeft gedrukt. Kuyper hoopte dat Idenburg, gouverneur van Suriname en minister van koloniën in de kabinetten Kuyper en Heemskerk, zijn opvolger zou worden. Maar dat was niet het geval.

De briefwisseling getuigt van grote wederzijdse verbondenheid. Intussen komt de persoon en ook de persoonlijke ambitie van Kuyper in deze briefwisseling sterk naar voren. In 1908 werd niet dr. Kuyper maar mr. Heemskerk door H.M. Koningin Wilhelmina gevraagd om als kabinetsformateur van een rechts coalitiekabinet op te treden. Deze formatie Heemskerk had jarenlange wrijvingen binnen de A.R.P. tot gevolg. Idenburg was in dit kabinet minister van koloniën. Kuyper heeft één en ander als een persoonlijk gepasseerd worden ervaren. Die klap is hij nooit geheel te boven gekomen. Uit de briefwisseling blijkt hoe Idenburg enerzijds een bemiddelende rol speelde of wilde spelen in het conflict tussen Kuyper en Heemskerk en anderzijds niet schroomde de oudere Kuyper te critiseren. In zijn ongepubliceerde 'autobiografie' zegt Idenburg:

'Het persoonlijke trad in den gedachtengang van dr. Kuyper zóo sterk op den voorgrond dat ik hem in verband met deze zaken eens vroeg of het wel werkelijk de zaak des Heeren was, die hij op politiek terrein wilde dienen en of het niet meer om zijn eigen zaak (eer, macht, glorie) ging. Hij antwoordde mij toen: het kan zijn dat je gelijk hebt, maar ik geloof het niet. Je moet niet vergeten als men zijn heele leven, al zijn tijd, al zijn krachten aan een zaak heeft gegeven dan is men ten slotte met die zaak zoozeer samengegroeid dat men niet precies meer kan onderscheiden wat geschiedt terwille van de zaak op zich zelf en wat geschiedt voor het eigen ik op zich zelf.'

Dit boek geeft een uitermate indringend beeld van het kerkelijke, politieke en maatschappelijke leven rondom de eeuwwisseling en geeft al evenzeer een boeiend doorkijkje in het leven van twee leiders die grote invloed hebben geoefend. Zij het dat Kuyper als 'de geweldige' de geschiedenis is ingegaan.

Na lezing van een boek als dit kan men verzuchten: 'Waar is in onze jachtige tijd met snelle communicatie de briefwisseling, die iets van de tijd doet beklijven?'

De samenstellers, dr. G. Puchinger (kampioen als het gaat om uitgaven als deze) en dr. J. de Bruijn, wetenschappelijk medewerker aan het Historisch Documentatiecentrum van het Nederlands Protestantisme aan de V.U., van harte gelukgewenst met dit waardevolle boek.

v. d. G.

H. Mulder, Lucas 1, Serie Tekst en Toelichting, ƒ 23, 50, 147 biz.. Kok, Kampen 1985. In dit deel wordt door de vroegere Brusselse nieuwtestamenticus een exegetische toelichting gegeven op Luc. 1 : 9-27.

Naast de toelichting zijn de delen van deze serie ook belangrijk vanwege de vertalingen. Het is bekend hoe Mulder in Theofilus een van de zgn. Godvrezenden ziet, een groep mensen aan de rand van het Jodendom die i.t.t. de proselieten de stap van de toetreding niet gedaan hadden. Om de twijfels weg te nemen zou Lucas voor Theofilus zijn verhaal te boek gesteld hebben. Terecht wijst Mulder op het program-karakter van Luc. 4 : 16-30 in het geheel van Lucas' boek. Mulder dateert Lucas omstreeks 62 na Chr. De prediking van Petrus vormt de bron van de vaak vergaande overeenstemming tussen Marcus en Lucas. Wie van de twee-bronnen hypothese uitgaat zal wellicht tot een latere datering komen. Mulder's betoog heeft me nog weer eens laten zien, hoe weinig hier echt als vaststaand geponeerd kan worden. Allerlei vragen blijven wetenschappelijk bezien toch in het vak van de vermoedens. Dat geldt niet de boodschap van dit boek, de prediking van het heil in Christus. De verklaring die Mulder geeft is helder en eenvoudig gesteld. Het boek betekent voor elke bijbellezer dan ook een handzame toelichting op de tekst. Meerdere malen werd ik getroffen door bepaalde uitspraken. Zo tekent hij bij Luc. 1 : 56 aan: 'Van nu af zal de vrouw gelijkwaardig zijn aan de man in het deelhebben aan en het doorgeven van de evangelische boodschap' (i.v.m. de lofzang van Maria).

Bij 5:11 lezen we: 'Het rijk van God zal in de wereld zichtbaar worden door het werk van mensen die zichzelf als zondige mensen hebben leren kennen'. In de bespreking van Luc. 6 wordt terecht gewezen op de samenhang tussen de verkiezing van de twaalven en de daarop volgende veldrede, waarin grondlijnen van Jezus' prediking naar voren komen. Bij het 'zalig gij armen' wordt me niet duidelijk hoe Mulder dit opvat. Ik krijg de indruk dat hij de eenzijdig sociale interpretatie afwijst. Met belangstelling en waardering nam ik kennis van dit commentaar. Zeer aanbevolen, ook voor persoonlijk bijbelgebruik.

A. N.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen