Boekbespreking

Belijden en opvoeden, Gedachten over de christelijke school vanuit een reformatorische visie, 234 pag.. Houten, 1985, ƒ 24, 50.

Ter gelegenheid van het 40 jaar bestaan van 'De Driestar' te Gouda verschenen een lees- en kijkboek met foto's die de geschiedenis in beeld brengen en een bundel met bezinnende artikelen. 'Belijden en opvoeden' vormt het bezinnende deel van deze herdenking. De bundel is geschreven door een aantal schrijvers, die allen aan 'De Driestar' verbonden zijn (geweest). Om opvoeden met belijden te verbinden lijkt een hachelijke zaak in de tweede helft van de twintigste eeuw, zo betoogt ir. Houtman, directeur van de Pabo, in het Woord vooraf. Zowel theorie over opvoeden als de praktijk van de opvoeding in onderwijs en daarbuiten hebben zich vrijgemaakt van de Heilige Schrift en de belijdenis. Opvoeden tot vrije, mondige mensen is in de plaats gekomen van een opvoeden in de vreze des Heeren. Deze studie wil de koppeling tussen opvoeden en belijden vasthouden, vanuit het besef dat opvoeden en onderwijzen belangrijke taken zijn die de mens als opdracht heeft ontvangen.

Deze bundel zet in met een uitvoerig en grondig artikel over Calvijn en de vorming van de jeugd, geschreven door ds. M. Golverdingen. Uiteraard zijn de omstandigheden waaronder opvoeding en onderwijs nu plaatshebben geheel anders dan die in de tijd van Calvijn. Wel blijkt uit deze studie het belang dat Calvijn hechtte aan goed (volks)onderwijs. In Geneve is door zijn invloed een werkelijk gereformeerde scholengemeenschap ontstaan, waarbij opvoedingsdoel, godsdienstige vorming en het pedagogische klimaat geheel anders waren dan het onderwijs op een gewone humanistische academie. Calvijn is erin geslaagd om de elementen die de Renaissance aanreikte zuiver bijbels te waarderen en geheel te integreren in een gereformeerde totaalconceptie: de opvoeding door en voor de kerk. Veel materiaal is in deze studie samen gebracht wat nog eens te meer de betekenis van Calvijn voor opvoeding en onderwijs onthult. Onderwijs was voor Calvijn en de andere reformatoren niet een bijzaak, maar had een hoge prioriteit.

Het tweede artikel behandelt het lager onderwijs tussen 1795 tot 1920, de periode van de Schoolstrijd, en is van de hand van drs. Jac. Kruidenier. (Het onderwijs ten tijde van de Republiek en de invloed van de Nadere Reformatie wordt niet behandeld wat om twee redenen verwonderlijk is. Enerzijds omdat in een historische opzet die het eerste deel van deze bundel wil geven dit eigenlijk een omissie is, anderzijds omdat de betekenis van de Nadere Reformatie vrijwel onbesproken blijft en dat kan eigenlijk niet in de context van deze bundel.)

Uit het artikel over de Schoolstrijd dat veel bijzonderheden bevat nemen we mee dat de wet van 1857 die voor Groen van Prinsterer aanleiding was om zich terug te trekken uit het parlement, toch door velen positief beoordeeld werd. Ook Van der Brugghen die bekendheid kreeg door het conflict met Groen komt in de bijdrage van Kruidenier positiever naar voren dan veelal beschreven is. Kruidenier toont aan dat om­ streeks 1860 de snelle uitbouw van het bijzonder onderwijs nog op zich wachten liet. Waarschijnlijk is dit trage verloop vooral door de financiën bepaald. Een sterke impuls komt van Kuyper. Hij fungeert als de drijvende kracht achter de stichting van bijzondere scholen en de strijd om de gelijkstelling met het openbaar onderwijs.

Een derde historisch artikel beschrijft de groei van het reformatorisch onderwijs, van de hand van J. Koppejan, en bestrijkt de periode vanaf 1920. Onderverdeling: de fundamenten worden gelegd (1920-1940) en een opmerkelijke groei (1945-1980).

Na deze historische artikelen die ongeveer de helft van de bundel bestrijken, volgt een bijdrage van I. A. Kole, 'Signalen van de tijd' met speciale aandacht voor de godsdienstbeleving bij jongeren. Hij schetst deze tijd als een periode van secularisatie waarin de voetstappen van Jezus worden uitgewist. Dit tijdsbeeld weerspiegelt zich in de godsdienstbeleving van jongeren. Gezin en school en bovenal identificatiefiguren, mensen aan wie te merken is wat het betekent te leven onder het gezag van Gods Woord, zijn dringend nodig om tegen de stroom in te gaan.

D. Vogelaar vraagt aandacht voor de calvinistische pedagogiek van Bavinck en Waterink. Deze in de officiële literatuur vergeten pedagogen hebben ook nu betekenis omdat ze voorbeelden geven van normatieve pedagogiek. In de officiële pedagogiek zijn vaste normen losgelaten, zeer ten nadele van opvoeding en onderwijs. Vogelaar acht het van belang dat het werk van Bavinck en Waterink wordt voortgezet in de ontwikkeling van een bijbelse visie op opvoeding en onderwijs. De Driestar als opleidingsinstituut zou met anderen de lacune moeten opvullen die ontstond na het wegvallen van de V.U. als gereformeerde universiteit.

In de volgende bijdrage van W. A. Brouwer over de nieuwe basisschool wordt deze vraag besproken, maar toch niet positief overgenomen. Deze bijdrage, tezamen met die van P. Mulder over het voortgezet onderwijs op reformatorische grondslag, vormt het praktische deel van dit boek. Over basisschool en voortgezet onderwijs en de verschillende vakken worden behartenswaardige dingen gezegd. Ook de praxis verraadt dat we met een eigen identiteit te maken hebben. Een gereformeerde identiteit in de goede zin van het woord omdat men horig wil blijven aan het Woord in opvoeden en onderwijzen, in leer en leven.

Al met al een goede bundel van scholen (Pabo en VWO/AVO-scholengemeenschap) waar bezinning en schoolpraktijk elkaar niet uitsluiten maar bevruchtend op elkaar in werken. Een hartelijke gelukwens met dit jubileum is op z'n plaats, eveneens dank voor dit stimulerende bezinningsmateriaal.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen