In hoc signo vinces

Constantijn de Grote

De woorden boven dit artikel moeten woorden zijn van de eerste christen-keizer van het Romeinse Rijk. In 312 kwam hij over tot het christendom na de overwinning op zijn rivaal Maxentius. De traditie vertelt dat Constantijn vlak vóór de beslissende slag in een visioen een kruis zag met de woorden daaronder geschreven: in hoc vinces. Dat wil zeggen: in dit teken namelijk van het kruis zult ge overwinnen. We zullen het hier verder niet hebben over het gehalte van Constantijns overgang tot het christelijk geloof en de motieven die hem tot deze daad hebben gebracht. Het gaat om de kern van het verhaal dat in de traditie voortleeft. In dit teken namelijk van het kruis zult ge overwinnen. Het kruis. In met name de Westerse kerk is het kruis typerend symbool geworden voor het geloof.

Het kruis. Eens het meest verachtelijk teken. Marteltuig en executiemiddel voor barbaren en slaven. Het kruis. Het had dezelfde gevoelswaarde als ons woord 'galg'. Een verachtelijk middel om iemand het leven te benemen. Hoe wonderlijk moet het in die wereld hebben geklonken toen Paulus schreef: Het zij verre van mij dat ik zou roemen anders dan in het kruis van onze Heere Jezus Christus. De Jood in Paulus' dagen kende slechts de ergernis aan het kruis. En de Griek spotte met de dwaasheid van het kruis. Maar alle Christgelovigen roemen in de heerlijkheid van het kruis. Het is immers niet zomaar een kruis. Het heet heel teder en aanbiddelijk: het kruis van onze Heere Jezus Christus. De Kantteningen noteren hier dan bij: 'Het kruis is de rechtzinnige leer van Christus voor ons gekruisigd'. Met andere woorden: de Christus van het Evangelie.

Het kruis is de leer van Christus. Het draagt onze Christus. En onze Christus draagt aan het kruis ons oordeel, onze vloek, de toorn van God over ons verdoemelijk bestaan. Neem het kruis weg en we houden geen Evangelie meer over. Wie het kruis verdonkeremaant, moffelt de verzoening met God weg. Dan heeft de Kerk geen fundament meer en storten al onze bouwsels ineen. Wie de centrale betekenis van het kruis ontkent, die mag dan veel in Christus roemen en diepzinnige dingen over Jezus beweren, maar een christen is hij niet. Wij kunnen daarom in de kerk niets beginnen met allen die de heerlijkheid van het kruis verdonkeren. Het kruis. Een teken, maar geen leeg teken. Het is een kruis waaraan Iemand hangt, sterft én overwint. Aan dit kruis heeft Christus overwonnen. Ik weet niet of Constantijn daaraan in zijn leven toegekomen is. In de Passie- en Paastijd wordt het ons tot onze diepe troost gepredikt: het kruis wordt ons de boom van 't leven, dien wijst de Vader Zelf ons aan. In het kruis leert genade ons eeuwig roem.

Uitgewist het handschrift

Welke overwinning er aan en door het kruis is behaald, heeft Paulus in één van zijn brieven helder verwoord. 'Uitgewist hebbende het handschrift, dat tegen ons was, in inzettingen bestaande, hetwelk, zeg ik, eniger­wijze ons tegen was en heeft dat uit het midden weggenomen, hetzelve aan het kruis genageld hebbende...' (Coll. 2 : 14).

Het handschrift dat tegen ons was. Welk handschrift bedoelt de apostel? Wel, het bestaat uit inzettingen staat er. Inzettingen, verordeningen. Ceremoniële bepalingen en cultische voorschriften. Daarmee willen de dwaalleraars in Colosse de gelovigen belasten. Ze zijn wel levend gemaakt en christenen geworden door het geloof, maar dat is niet genoeg. Ze moeten ook de besnijdenis aanhouden, bepaalde dagen als nieuwe maan en sabbatten onderhouden. Paulus keert zich daar heftig tegen. Dat handschrift was tegen ons. Je kan het vergelijken met ons woord 'schuldbekentenis'. Je leent geld bij iemand. En van die lening wordt een stuk opgemaakt en u zet daar uw handtekening onder. Dan zit u er aan vast. U moet uw verplichtingen maandelijks nakomen en de schuld aflossen. Of de schuldeiser moet u de schuld kwijtschelden. Twee mogelijkheden: afbetaling of kwijtschelding. In beide gevallen heeft die schuldbekentenis zijn betekenis verloren.

Vroeger haalde soms de schuldeiser een groot kruis dwars over die schuldbekentenis. Er is betaald, betekende dat. Nog niet zo lang geleden schreef de kleine winkelier de schulden van zijn klanten op een bord in zijn zaak met krijt. Werd er betaald, dan werd de openstaande schuld uitgewist. Dat is aan en door het kruis geschiedt, aldus de apostel. Christus heeft dwars door dat handschrift een kruis gehaald. Al die eisen en al die inzettingen heeft Christus aan het kruis volbracht. En nu is dat handschrift uit ons midden weggenomen. Het is de dood ingebracht aan het kruis. Het heeft daarmee zijn kracht verloren. Het bezit geen veroordelend karakter meer. Er is niets meer te eisen. Er valt niets meer te vorderen. Dat handschrift, die schuldbekentenis heeft voor het geloof geen betekenis meer. Dat kan weg, de schuld is betaald. De schuld Uws volks hebt G'uit Uw boek gedaan, ook ziet Gij geen van hun zonden aan. Dat is ons kruislied geworden sinds we door genade Christus werden ingeplant door het geloof. Een vol geschreven schuldbekentenis helemaal uitgewist. Een berg van zonden helemaal weggeworpen. Ik ben het die uw overtredingen uitdelg als een nevel. Levendgemaakt met Christus zeggen we: geloof dit vast, leef er uit want weg is voor eeuwig weg. Aan het kruis genageld!

De machten uitgekleed

Nog een overwinning aan en door het kruis noemt de apostel: ...en de overheden en de machten uitgetogen hebbende, heeft Hij die in het openbaar tentoongesteld en heeft door het kruis over hen getriomfeerd' (Coll. 2 : 15). Overheden en machten. Te denken valt aan de satan, aan kwade engelen, boze geesten. De dwaalleer in Colosse stelde: Christus heeft wel veel gedaan maar lang niet alles. Over die kwade machten heeft Christus niets te zeggen. Hij heeft een eerste aanzet tot de verlossing gegeven. Maar dat was niet genoeg. We moeten zelf door allerlei methoden en methodieken met de machten in het reine zien te komen. Door ascetische technieken jezelf aan de invloed van de machten zien te ontworstelen. Maar ja, een mens is maar beperkt. Dus hij zit er nog voortdurend onder. Onder de machten. Je bent dan wat je ziel betreft wel verzoend met God, maar je bestaan ligt toch nog steeds onder de dreiging van de machten. Angst en vrees, ziedaar het bestaan als door de dwaalleer opgeroepen en aangekweekt. Tegen die achtergrond lezen we dan Paulus' woorden. Christus heeft alle machten overwonnen, lieve mensen. Uitgetogen, staat er. Dat kan betekenen: uitgekleed, de kleren uitgetrokken. En ze zo in hun schande voor spot gezet. Uitgetogen. Het kan ook betekenen: ontwapend, de wapens afgenomen. In een oorlog worden de overwonnenen gedwongen hun wapenen in te leveren. En ze worden er bij gezet, met de handen omhoog of op de rug. Uitgetogen, ontwapend. Tentoongesteld, te kijk gezet, te schande gezet. Vroeger deden ze dat wel met een misdadiger. Op een plein met het hoofd door de schandpaal. Dat heeft Christus door het kruis gedaan. Dat is Zijn overwinning geweest op Golgotha. Eens en voor altijd de machten, de duivel en zijn ganse aanhang, uitgekleed, ontwapend, voor gek gezet. In het openbaar, staat er. Niet op een achteraf erf, ergens ver weg, zonder getuigen. Nee, op de pubheke executieplaats van Zijn dagen na een officieel vonnis door de rechter van Zijn dagen.

Wat een nederlaag leek, bleek een totale overwinning. Door hetzelve, dat is, door het kruis over hen getriomfeerd. Ja, je kan zeggen dat héél Jezus' leven al een kruistocht was tegen de duivel. Steeds meer moest de duivel inleveren aan macht, aan bezit, aan invloed. Maar de volkomen triomf werd aan het kruis behaald. Satans kop werd vermorzeld. Het centrum van het rijk van de Boze is een definitieve slag toegediend.

Welnu, allen die door wondere genade deze Christus mag toebehoren: in dit teken zult u overwinnen in al uw strijd!

Ontroerend eindigt Calvijn zijn uitleg van vers 15 als hij schrijft: 'Want daar is geen richtstoel zo kostelijk, geen koninklijke stoel zo schoon, geen triomfocht zo buitengewoon en geen wagen zo hoog verheven als die galg, waaraan Christus de dood en de duivel, de overste des doods overwon­nen, ja, onder Zijn voeten vermorzeld heeft'.

O boom, hoe blinkt gij rijk belaan met purper vorstelijk aangedaan hoe draagt uw uitverkoren stam de heil'ge leden van het Lam

O, zalig hout, der wereld Heer'
boog zich op Uwe armen neer
gegroet, o kruis, o een'ge hoop
in dezer tijden levensloop.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen