Boekbespreking

John Regerson, Atlas van de Bijbel, 236 pag.; Peter Levi, Atlas van het oude Griekenland, 235 pag.; Donald Matthews, Atlas van de Middeleeuwen, 240 pag.; Jocelyn Murray, Atlas van Afrika, 240 pag.; Joh. Baines en Jaromiz Malek, Atlas van het oude Egypte, 239 pag.; Tim Connell en John Matthews, Atlas van het Romeinse Rijk, 240 pag. Uitgave Elsevier, Amsterdam, prijsper deel ƒ 79, 50.

In een aantal fraaie delen, verlucht met vele afbeeldingen, foto's en kaarten, worden oude culturen tot leven gebracht. Achterin de afzonderlijke delen zijn opgenomen een uitgebreide bibliografie, een kaartregister van de vele geografische vermeldingen, en een gewoon naamregister.

Om slechts een greep te doen uit de gevarieerde inhoud: in het Egypte-deel een reis langs de Nijl met 90 plaatsen waar belangrijke ontdekkingen zijn gedaan; in het deel over Griekenland de prestatie van de oude Grieken op het gebied van filosofie, geneeskunst, natuurwetenschap, architectuur, kunst, economie, rechtspraak; in . het deel over het Romeinse Rijk de opgang en het verval van het Keizerrijk; in het deel over de Middeleeuwen het stadsleven, het plattelandsleven, de kunst, de Karolingische Renaissance, de pelgrimstochten en de rol van de kerk.

De atlas van de Bijbel geeft o.a. de bijbelse geschiedenis vanaf Abraham tot het eind van de Nieuwtestamentische periode. Een aantal streken uit Oud-Israël komt uitvoerig aan de orde en verder thema's als de Bijbel in de kunst.

In de atlas van Afrika wordt aandacht gegeven aan de honderden oude (stam)culturen. De geschiedenis van elke afzonderlijke staat krijgt aandacht. De slavenhandel komt nog eens voor het voetlicht alsook de grote zwarte koninkrijken uit het verleden, de stamgodsdiensten en de komst van islam en christendom. Een honderdtal kaarten over geografie, klimaat, flora, fauna, nationale parken en talen sieren het geheel op.

We hebben hier te maken met zeer fraaie uitgaven, die los van elkaar bruikbaar zijn. In kort bestek (want elk deel is toch maar weer een greep) wordt een prachtig doorkijkje gegeven in de verschillende oude culturen. Het plaatwerk is fraai, de pagina's zijn afwisselend van kleur uitgevoerd.

Van harte bevelen we deze prachtige delen aan. Mooie kijkboeken, leesboeken en leerboeken. De werken zijn oorspronkelijk in het Engels uitgegeven.

v. d. G.

M. C. Postema, Het spoor van Menno Simonsz' gedachten, 134blz., ƒ 19, 90, Kok, Kampen 1986.

Een vlot en, naar mijn gevoelen, zelfs te vlot geschreven boek. De schrijver is doopsgezind predikant te Middelburg, Goes en Vlissingen. Het feit dat het in januari 1986 450 jaar geleden was, dat Menno Simonsz de roomskatholieke kerk en zijn pastoorambt te Witmarsum verliet, is door hem aangegrepen om dit boek te doen verschijnen.

Volgens de schrijver zelf verkeren heden de Doopsgezinden in ons land in een 'identiteitscrisis' (20) en nu wil de auteur met dit boek hen brengen tot een 'bewustwording' van eigen identiteit (9).

In een 17-tal hoofdstukken wordt de leer van Menno, de geestelijke vader van de Doopsgezinden in ons land, uiteengezet. Uit zijn Opera van 1681 wordt rijkelijk geciteerd, zelfs in de oude stijl van Menno zelf. In deze citaten krijgen de lezers dus een proefje van Menno zelf. Voor degenen die niet zelf Menno's Opera bezitten (en dat zullen er weinigen zijn) is, voor een eerste kennisname dat erg leuk. Maar ik heb verder nogal wat bezwaren. Te vlot geschreven, zei ik, en daarmee doel ik op het feit dat de schrijver steeds zo snel actualiseert. Had het niet wat bedachtzamer en voorzichtiger gekund? Er zitten meer dan vier eeuwen tussen de tijd van Menno en de onze. Vervolgens, Menno wordt als een held gevierd. Hij heet onder andere een 'erflater van onze beschaving'. Critiek op Menno horen wij zelden. Even een keer dat hij 'inconsequent' was (39), maar dat is dan juist op een punt (verhouding van kerk en staat) waarop een van zijn meest belangrijke bijdragen aan de moderne tijd en beschaving gevierd wordt. Een fiks aantal punten bij Menno worden als 'nieuw' en 'ongehoord' voorgesteld, terwijl zij in werkelijkheid bij de 'hervormers' net zo goed voorkwamen, als b.v. het vermaan aan rijken om goed te zijn voor het personeel, en het vermaan tegen oproer, en de oproep om het ware geloof te laten blijken in werken des geloofs.

Voor Menno's zeer vreemde leer aangaande Chritus, volgens welke Christus niet uit Maria zijn vlees zou hebben, maar slechts door Maria heengegaan zou zijn, heeft ds. Postema de mooie theorie bedacht, dat Menno daarmee wilde veilig stellen dat niets van ons tot het heil heeft bijgedragen, maar dat het enkel genade is. Alsof niet de 'reformatoren' die Menno op dit punt fel bestreden hebben, eveneens het sola gratia leerden! Dichter bij de waarheid is, als Postema zegt, dat Menno daarmee de oude leer van de gnosticus Valentinus (72) weer naar voren heeft gebracht. En even later zegt hij, dat deze leer aangaande Christus bij Menno, niet 'een vreemd element' was in het 'geheel van zijn opvattingen'. Mijn conclusie moet dan wel zijn, dat dus al Menno's opvattingen het stempel van de ketterij van Valentinus moeten hebben gedragen. Postema zal het zo wel niet bedoeld hebben, maar hijzelf geeft mij deze conclusie in de pen. In ieder geval, dat er bij Menno sprake is van een dualisme, in al zijn opvattingen, dat staat vast.

Wat de literatuurlijst betreft, Postema vermeldt wel een boek van Krahn uit 1936 en niet het veel recentere en betere werk van Christoph Bornhauser (1973) over Menno's leer en leven. Hij vermeldt wel de Opera Omnia van Menno, die zo goed als onbereikbaar is voor het lezend publiek, niet de heruitgave van Menno's Fundamentenboek, Den Haag 1967. Hij verwijst voor een boek van Marten Micron uit 1556 naar de Universiteitsbibliotheek (waaruit men dit werk niet lenen kan), terwijl al sinds 5 jaar een prachtige herdruk (Brill, Leiden 1981) voorhanden is, die gemakkelijk voor iedere lezer bereikbaar is.

Na al deze bezwaren zeg ik toch: dit boekje kan helpen om te komen tot een eerste (critische) kennismaking met Menno, de vader der 'mennonieten' in ons land.

K. Exalto

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen