Zending in de Afrikaanse cultuur (1)

Onlangs op een zaterdagavond zaten we met een evangelist en enkele ouderlingen voor de hut van één van de kerkleden ergens in South-Nyanza bij de grens van Tanzania. Voor het kerkewerk zouden we daar enkele dagen verblijven.

Gastvrij, zoals steeds hier in Afrika, waren wij ontvangen en terwijl de zon onderging boven Lake Victoria zaten we buiten nog wat te praten over het werk van de afgelopen dag.

De Hervormde Kerk van Oost-Afrika is nog niet zo lang geleden in dit gebied begonnen met haar werk. Hier aan de zuid-west kant van Kenya woont de grote Luo stam. Tijdens het gesprek vroeg één van de aanwezige mannen of het kind van zijn tweede vrouw ook gedoopt kon worden. Het gesprek kwam van het één op het ander en al spoedig hadden we het over de polygamie. Dit is een huwelijksvorm waarbij één man meerdere vrouwen heeft. De man, die de vraag had gesteld, had drie vrouwen en was bezig om de bruidsprijs voor de vierde te betalen. In zijn geval waren het 12 koeien die hij aan de ouders van het meisje moest geven. Het argument van deze man om meerdere vrouwen te hebben, was dat hij geen zonen had en daar men bij de Luo stam erft in de patriarchale lijn, was het voor hem beslist noodzakelijk dat hij mannelijke nakomelingen had. Zijn die er niet, zo zegt hij, dan sterf ik zonder eer en wordt na mijn dood niet meer aan mij gedacht.

Wij stuiten hier op een gegeven dat diep verworteld is in de Afrikaanse cultuur. Hier in Afrika wonen en werken wij in de kerk met mensen die in een totaal ander cultureel verband leven. De grote vraag is dan: hoe dien je te werken binnen deze gemeenschap en hoe is de overdracht van het evangelie én de acceptatie van het evangelie in een totaal andere samenleving?

Vanuit de geschiedenis van de christelijke zending bezien, heeft de zending, om een christelijke samenleving op te bouwen, zich meestal op een drietal zaken geconcentreerd. Willen wij, zo zei men, het evangelie ingang doen vinden en de opbouw van de christelijke gemeente bevorderen, dan dienen we het gebruik van alcoholische dranken tegen te gaan, de familiestructuur te veranderen en de religie van de mensen bij de wortel aan te pakken.

Het drinken van alcoholica, vooral bier, heeft voor velen hier een sociale functie. Nu dacht men, dat wanneer dit drinken achterwege zou blijven er dan ook wel een scheiding zou komen met de traditionele cultuur. Bepaald werd, dat kinderen van ouders die dronken, bv. niet gedoopt konden worden of geplaatst worden op één van de zendingsscholen. Het veelvuldig voorkomen van dronkenschap had tot gevolg, dat gezinnen ontwricht werden en men voortdurend in staat van armoede leefde. Dit speelt tot vandaag aan de dag. Binnen de christelijke gemeenschap hier in Afrika geldt, dat een christen geen sterke drank gebruikt en ook geen tabaksartikelen gebruikt, dus niet rookt.

De Afrikaanse familiestructuur was oorspronkelijk zeer hecht. Maar veel zaken stuitten de zendingswerkers tegen de borst. We kunnen hierbij denken aan de polygamie, de bruidsprijs, de besnijdenis van meisjes, het leviraat (d.i. het huwelijk met de kinderloze weduwe van een broer) en de sexuele moraal.

Het lijkt wel, zeiden de zendingswerkers, of men alles hier 'in koeien en geiten omzet'. Rigoureze maatregelen werden genomen om alles te veranderen in de snit van het westerse christendom. Met vaak alle desastreuse gevolgen van dien voor de Afrikaanse samenleving. Een poging om de besnijdenis van meisjes in één klap te verbieden had tot gevolg, dat een grote groep zich afscheidde van de christelijke kerk en een soort kerk vormde waarin ook oude traditionele geloofsvormen werden opgenomen. De kerken in Kenya verwerpen de besnijdenis van meisjes zonder uitzondering, maar hier zie je hoe nog vrij traditionele stammen dit blijven doen, daar de traditie dit voor hen vereist. Waar in vele gevallen de zendingswerkers tegenopkwamen, daar wezen de Afrikaanse christenen naar het Oude Testament. De culturele parallellen tussen de Afrikaanse samenleving en de oude Hebreeuwse cultuur zijn evident. Nu nog rechtvaardigen veel Afrikaanse christenen hun wijze van leven door het Oude Testament letterlijk te interpreteren. Godvrezende mensen in het Oude Testament kenden toch ook het leviraat en leefden ook in polygame verhoudingen en waarom zou dat nu voor ons niet mogen, zo hoor je dan.

In South-Nyanza is in de twintiger jaren van deze eeuw zelfs een discussie geweest of men maar niet zou wachten met de vertaling van het Oude Testament in het Luo, anders zouden de mensen juist door het lezen van het Oude Testament een rechtvaardiging vinden voor hun polygame wijze van leven.

Wat betreft de religie, deze is met het hele leven verweven. Er is hier in Afrika geen scheiding tussen het geestelijke leven en het wereldlijke leven, tussen het sacrale en het profane. De geesten en de geestelijke dingen hebben te maken met je werk, je gezin, de onderlinge verhoudingen, de akker die je bewerkt etc. Thans geloven velen in een persoonlijke God, maar deze komt in de traditionele Afrikaanse religie niet voor. En al zeggen thans vele christenen, dat de God van de Bijbel hun God is, je ziet, dat de band met het oude in vele gevallen nog lang niet voorbij is. Onlangs moesten twee mensen die wij goed kennen terug naar het gebied waar de familie vandaan komt. Ze zeiden: 'Binnen de familiekring zijn de laatste tijd zoveel kinderen overleden en nu heeft de profeet gezegd (een oude man die in dat gebied woont), dat wij onze overleden vader niet genoeg aandacht hebben gegeven'. Ze moesten nu als familie bijeenkomen om enkele rituelen uit te voeren, zodat de geest van de overleden vader tevreden zou worden gesteld. Deze twee mensen staan bekend als trouwe meelevende christenen en wij vroegen ons dan ook af: hoe is het mogelijk dat ze hier nog in geloven en er aan mee doen.

Kort heb ik u hierboven de situatie getekend waarin wij óók nu nog vaak hier verkeren en daar komt bij, dat de dingen hier zo snel veranderen, vooral in de grote steden, dat iemand die vandaag nog leeft en werkt in een traditionele gemeenschap morgen naar een computercursus moet in Nairobi.

In zo'n complexe samenleving klinkt de boodschap van het evangelie van Jezus Christus. Hoe raakt het evangelie het hart van de mensen? Zal ook hier voor de gemeente Gods niet gelden: 'Gij dan geheel anders'?

Hierover verder de volgende keer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen