Samen met de gemeente diakonaal beleid maken

In het laatste nummer (no. 3 september 1986) van Theologia Reformata is een lezenswaardig artikel opgenomen van ds. K. T. de Jonge uit Almere over Diakonaat en Gemeente. Allereerst wordt in het artikel ingegaan op het werk van de diakonale gemeente. Vervolgens worden een vijftal belemmerende factoren genoemd voor de diakonaal niet zo funktionerende gemeente en worden in een laatste paragraaf een zestal bouwstenen aangedragen onder het kopje: 'Op weg met de diakonale gemeente'. Het zou bijzonder boeiend zijn om al de zes bouwstenen nader uit te werken. In dit artikel zou ik mij willen beperken tot het uitwerken van één bouwsteen, namelijk: het samen met de gemeente diakonaal beleid maken.

Waarom beleid maken?

'Is dat nu wel nodig, een beleidsplan? ', zo hoor je sommige diakenen vragen. 'Wij als diakonie hebben daar geen behoefte aan.' 'Bij ons gaatBëtaHéihaarprimal'^Eèn andere opmerking die je soms hoort is: 'We moeten van ons diakonaat geen organisatiebureau maken. Het gaat toch om het 'omzien naar elkaar en helpen waar geen helper is. Nee, we beginnen er niet aan'.

Er zijn echter ook diakonieën, die het zinvol vinden om na te denken over de vragen zoals: 'Wat is diakonaal beleid eigenlijk, hoe doe je dat en waarom zou beleid maken nodig zijn? ' Allereerst proberen we een antwoord te vinden op de vraag: 'Waarom een diakonaal beleidsplan'? Vervolgens willen we aangeven waartoe een beleidsplan leidt en tenslotte geven we globaal aan hoe een beleidsplan gemaakt kan worden.

Waarom een plan? Plannen maken doen we allemaal. Evenwel kunnen alle plannen niet verwezenlijkt worden. Daarom maken we vaak keuzen. Het doen van keuzen is ook in het diakonale werk bekend en noodzakelijk. Alles kan niet in één keer worden gehonoreerd. De vraag is, welke uitgangspunten we nemen voor het doen van keuzen. Soms staan deze op papier, of worden keuzen gemaakt naar aanleiding van een discussie tijdens een vergadering (incidentele beslissingen) . We staan echter regelmatig voor keuzen. Het maken van plannen op korte termijn is vaak nog wel te overzien. Willen we echter plannen maken voor de lange termijn, dan wordt het overzien veel moeilijker. De vraag is dan: 'Wat kan op welk moment gerealiseerd worden' . Het doen van keuzen, nu heeft te maken met beleid. Beleid maken wil zéggen: besluiten nemen, stappen zetten voor nu (korte termijn) en voor straks, de toekomst (lange termijn), vanuit de diakonale opdracht en verantwoordelijkheid. We stellen ons daarbij een doel voor ogen, of meerdere doelen die we willen bereiken. Dit vraagt om orde en planning en het uitzetten van een route om deze doelstellingen te bereiken. In het kort kun je zeggen: 'Beleid is het onderkennen van de diakonale doelsteUingen en het zoeken van de wegen om deze doelstellingen te bereiken'. Zo krijgt je zich op wat je doet, maar ook op wat je wilt doen en ook moet doen als diakonie. In een beleidsplan wor­

den deze zaken nader omschreven en nader uitgewerkt in een werkplan.

Waartoe leidt een plan?

Als diakonie zijn we deel van het grote geheel. Door het planmatig werken geven we ver-antwoording van ons diakonale werk. Tevens leren we door het maken van beleid en het vaststellen van beleid, ordelijk en planmatig werken. Alvorens echter over beleid na te denken, zal het eerst van belang zijn om met elkaar na te denken over de uitgangspunten van en de visie op het diakonaat. Het gaat er dan om, om met elkaar tot verdieping en bezinning te komen. Hierbij komen de vragen aan de orde zoals: 'Wat zijn de bijbelse gegevens voor het diakonaat, het diakenambt en het diakonale handelen en waar ligt de opdracht voor de gemeente om diakonaal te handelen'. Het is een rijke ervaring om al onderzoekend en mediterend de bijbelse wortels voor het diakonaat op het spoor te komen. Er hggen WHtidat betreft vele schatren in he4; Woord van God om samen op te delven. Wat reikt de Schrift ons bijvoorbeeld aan, wanneer het gaat om de begrippen barmhartigheid en gerechtigheid en wat werd er precies gevraagd van de 7 diakenen in Handelingen 6. Wat liggen er hier dan een mogelijkheden om als diakenen aan bijbelstudie te doen, waar je over het algemeen niet vaak aan toe komt door de vele werkzaamheden. Je kunt immers niet over diakonaal beleid praten zonder eerst na te denken over de bijbelse gegevens. Wat dat betreft zou je kunnen zeggen, dat het belangrijkste doel waartoe een beleidsplan leidt, de verdieping en bezinning is. Andere overwegingen waartoe een plan zou kunnen leiden zijn het zicht op het geheel, de doelbepaling, de continuïteit en de publiciteit. Door te inventariseren van wat er al gedaan wordt door en vanuit de diakonie krijgt men een totaal overzicht, maar ga je ook ontdekken waar nog leemten zijn. Door het maken van keuzen geef je aan waar je als diakonie mee bezig wilt/moet zijn. Deze 'prioriteitsstelling' heeft zicht op de koers waarheen! Als zaken op papier worden gezet, kan dat een zekere waarborg zijn voor de continuïteit. Dat is belangrijk, omdat door aftreden en het binnenkomen van nieuwe diakenen er steeds een wisseling plaatsvindt. Een beleidsplan is dan een middel om gemaakte afspraken en prioriteiten voort te zetten. Door middel van een beleidsplan heeft een diakonie de mogelijkheid om de gemeente voor te lichten en te informeren over wat diakonaat inhoudt in de konkrete plaatselijke situatie. Eenzijdige beeldvorming omtrent het diakonaat (bijv. rond de financiële aspecten) kunnen gecorrigeerd worden. Het maken van een beleidsplan en een werkplan kan een begin zijn van een goed georganiseerd diakonaat. Maar het diakonaat is een taak van de hele gemeente. Dat houdt in, dat gemeenteleden betrokken dienen te worden bij het diakonale handelen. Diakonale aspekten behoren in vele vormen van het gemeentewerk te vinden te zijn. Daarom staat het diakonaat niet los van de overige aktiviteiten van het gemeen­

tewerk, maar is er nauw mee verweven als het goed is. Een diakonaal beleidsplan en een werkplan zal een plan moeten zijn, dat bijdraagt tot gemeenteopbouw in haar geheel. Eigenlijk zou een kerkeraad een beleidsplan voor het totale gemeentewerk dienen te maken, waarin het diakonale plan is opgenomen..

Hoe maken we een beleidsplan?

Het maken van een beleidsplan kost tijd. Veel tijd hebben we vaak niet. Toch is het van belang om er tijd voor uit te trekken, bijvoorbeeld één uur van een diakonievergadering. De tijd, die je er nu in investeert, komt wellicht later weer terug. Een beleidsplan hoeft ook niet in één keer klaar. Het is goed om in fasen te werken. Het hoeft ook allemaal niet veel en uitgebreid te zijn. Een en ander zal afhangen van de grootte der gemeente. Ook moeten we oppassen voor een 'papierenwinkel'. Een beleidsplan moet herkenbaar zij n en j e moet ermee kunnen werken. Wat dat betreft hebben we nota's, stukken en brochures genoeg! Het is ook geen 'prestigezaak'. Trouwens, een boekwerk van een x-aantal pagina's leest geen mens. Oók hier mag gelden: 'Niet het vele is goed, maar het goede is veel!' Er zijn verschillende methoden om tot een beleidsplan te komen. Een methode bijvoorbeeld is om 'stapsgewijs', of 'fasegewijs' tot éé/n geheel te komen. De PDC (Provinciale Diakonale Commissie) van Utrecht heeft voor diakonieën een 'stappenplan' van 6 fasen ontwikkeld. Elke fase wordt uitgewerkt aan de hand van een vraag. Zo worden er een 6-tal vragen gesteld. Deze vragen geven dan tegelijkertijd de paragrafen van het beleidsplan aan. De vragen zijn:

1. Wat verstaan wij onder diakonaat (visieomschrijving)?

2. Wat doen we al? (inventariseren)

3. Welke diakonale aspecten ontbreken er?

4. Het maken van keuzen (wat is het eerst nodig? )

5. Welke mogelijkheden hggen er in de gemeente (hoe betrekken we gemeenteleden bij het diakonale werk)?

6. Het opstellen van een werkplan. Met betrekking tot de hierboven genoemde fasen, wil ik nog graag een enkele toelichting geven.

Wat verstaan wij onder diakonaat is een vraag die om nadere verdieping en bezinning vraagt. Al eerder gaven wij aan, dat een visie-omschrijving van het allergrootste belang is. We kunnen immers letterlijk en figuurlijk gesproken geen enkele volgende stap zetten, wanneer onze doelstelling niet duidelijk is. Als het goed is, Hggen al onze volgende stappen 'ingebed' in onze geformuleerde visie (uitgangspunten voor diakonaat). Vervolgens ligt er voor onszelf een belangrijk aspekt, namelijk de persoonlijke verdieping en bezinning ten aanzien van onze ambtelijke opdracht. Het zoeken naar de bijbelse wortels voor het diakonaat is niet alleen maar leerzaam, maar ook heilzaam en het stimuleert ons om ons werk verder voort te zetten. Het zijn de vonken van Gods Geest, die ons in vuur en vlam zetten voor de dienst van onze God. Dat vraagt om luisteren naar Zijn Woord, en gebed om de opening van Zijn Woord.

Een antwoord op de vraag: 'Wat doen we al? ', levert ons een overzicht op van de taken, waar we als diakonie mee bezig zijn.

Je zou deze taken kunnen vergelijken met de taken die genoemd worden in Ordinantie 15 van de Kerkorde. Weüicht, dat deze Ordinantie op deze wijze voor ons meer gaat 'leven'.

Tevens komen we dan al terecht bij de derde fase en stellen ons de vraag, welke diakonale aandachtspunten of aktiviteiten er nog 'braak' liggen. Te denken valt hier bijv. aan het diakonaal huisbezoek, het jongerendiakonaat, een hulpdienst in de gemeente, aandacht voor hulpverlening aan derde-wereldlanden, opvang van personen in knelsituaties e.d.

We realiseren ons echter, dat niet alles tegelijk en in één keer aan de orde gesteld kan worden. Daarom is het goed om in de vierde fase keuzen te maken. De keuzen zullen afhankelijk zijn van de mogelijkheden in de gemeente zelf. Derhalve heeft deze fase ook weer helemaal te maken met de volgende fase, namelijk: 'welkemogelijkhedenhggen er in de gemeente'? Met andere woorden: 'waar 'kunnen wij ten aanzien van de uitvoering gemeenteleden bij betrekken? ' Diakenen mogen een beroep doen op gemeenteleden en ze betrekken bij bepaalde diakonale aktiviteiten. Immers, de gemeente is in al haar leden geroepen tot de dienst der barmhartigheid. In de gemeente zijn vaak heel wat mensen die al wat doen, maar ook mensen die op grond van veel ervaring, of een bepaalde deskundigheid (denk hierbij ook aan de ouderen) ingeschakeld kunnen worden. Hoe gerichter gemeenteleden gevraagd worden, des te beter lukt dit. Mogelijk kunnen t.a.v. bepaalde diakonale taken kleine commissies of werkgroepen ingesteld worden.

Werkplan

I I De laatste fase is een belangrijke fase. Immers, als u alleen een beleidsplan maakt, is het gevaar aanwezig en voor de handliggend, dat het geschrevene in de kast verdwijnt en er niet meer naar omgezien wordt. Met een beleidsplan alleen kan in de praktijk niet gewerkt worden. Daarom zullen in deze slotfase de eerder gemaakte beleidskeuzen (fase 4) en gestelde prioriteiten omgezet dienen te worden in konkrete aktivi-teiten en de voornemens handen en en voeten krijgen. Het gaat dus om de uitwerking. Wij noemen dit een werkplan.

De afwerking van het geheel kan nu beginnen . Probeer allereerst van hetgeen besproken en opgeschreven is een goed leesbaar geheel te maken, bijv. in brochurevorm. Het geheel kan nu in concept op een diakonievergadering doorgenomen worden en definitief worden vastgesteld. Het definitie-I ve plan kan nu aan de kerkeraad worden aangeboden, met het verzoek dit te bespreken tijdens een kerkeraadsvergadering. Op ^ die wijze worden alle kerkeraadsleden nader geïnformeerd over het diakonale werk in de gemeente. Tevens is het een middel om een bezinning omtrent het diakonaat in het algemeen te doen plaatsvinden. Binnen het college van diakenen zal het opgestelde plan dienst doen als een soort 'draaiboek' voor het diakonale handelen in de gemeente. Het zal regelmatig aan de orde dienen te komen in de vergaderingen, om te zien, wat er gedaan of nieuw aangepakt zal moeten gaan worden.

Mogelijk kan het beleids-en werkplan ook nog op andere manieren gebruikt worden. Hierbij valt te denken aan:

I 1. een gemeente-avond, waarbij het met de gemeenteleden besproken kan worden, waardoor het diakonaat eens extra aandacht krijgt en gemeenteleden meer bij het werk betrokken worden en mogelijk mee willen werken bij de uitvoering van de voornemens en het beleid met de gemeente in haar geheel gestalte krijgt en daar ook in al haar leden ver-antwoordelijkheid voor dragen wil;

2. om het beleidsplan uit te delen en te bespreken op verenigingsavonden, catechisatie-avonden en groothuisbezoek-of wijkavonden;

3. voor het kerkblad als voorlichting aan de gemeente. Bepaalde gedeelten van het beleidsplan kunnen in korte artikeltjes wellicht verwerkt worden.

'Zo de Heere...'

Het maken van een beleidsplan in de gemeente is reeds voor enkele diakonieën een rijke ervaring geworden. Hierbij is vooral — zo is mij uit nadere kontakten gebleken — de persoonlijke bezinning en verdieping van heel groot belang geweest. Zo kunnen de opgedane ervaringen weer uitgedeeld worden aan anderen. Kan de diakonale opdracht aan gemeenteleden worden verteld en uitgewerkt. Tot opbouw van de gemeente des Heeren, waarvan in deze zaak moet gelden: 'Zo de Heere het huis niet bouwt, tevergeefs bouwen deszelfs bouwlieden daaraan'. In die zin mag het beleidsplan een middel zijn, om aan dat doel te kunnen beantwoorden!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen