Naar Michigan in voetsporen van Hollandse landverhuizers

In Amerika veel enthousiasme voor initiatieven van nieuwe stichting
Er is een nieuwe stichting 'In de voetsporen' opgericht, die onderzoek doet naar de geschiedenis van (vroege) Nederlandse vestigingen in den vreemde. Tevens wil zij de banden versterken met nakomelingen van Hollandse landverhuizers in andere delen van de wereld.
In mei en juni van dit jaar zullen enkele groepen landgenoten onder auspiciën van de stichting naar de Amerikaanse staat Michigan reizen, waar zich sedert 1847 vele tienduizenden Nederlanders hebben gevestigd. De afstammelingen van deze pioniers waarderen het bijzonder, dat er in het oude moederland belangstelling voor hen bestaat. Er zij van hun kant willen niets liever dan de onderlinge contacten intensiveren, omdat zij historisch, cultureel en godsdienstig zoveel met ons gemeen hebben.
De deelnemers aan de reis naar Michigan vliegen eerst naar Toronto in Canada, waar ze enkele dagen zullen blijven en onder meer een bezoek zullen brengen aan de Niagara-watervallen. Daarna wordt de tocht per bus voortgezet naar Grand Rapids in Michigan.
Het gezelschap zal na enkele dagen verder trekken naar Holland, de stad die onder leiding van ds. A. C. van Raalte is gesticht. Niet ver van Holland ligt de stad Zeeland. Rondom deze plaatsen liggen tal van kerkbuurten met zeer Hollandse namen: Vriesland, Drenthe, Overisel, Zutphen, Borculo, Graafschap, Noordeloos, Harderwijk en Niekerk. Hoe komen al die namen op de kaart van Amerika?

Van Raalte
In september 1846 vertrokken 110 landverhuizers met de Amerikaanse bark 'Southerner' vanuit Rotterdam naar de Nieuwe Wereld. Onder hen waren de 35-jarige predikant Albertus Christiaan van Raalte, zijn 32-jarige vrouw en hun vijf kinderen. De meeste passagiers waren afkomstig uit Drenthe, Overijssel en het Bentheim-gebied.
Hun vertrek stond niet op zichzelf. Bij duizenden trokken ze in de vorige eeuw de Atlantische Oceaan over, omdat er in Europa veel armoede en werkloosheid was. Voor de Hollanders die onder leiding van Van Raalte de oversteek maakten, was er nog een andere, dringende reden om het vaderland te verlaten. Ze behoorden tot de Afgescheidenen die zich uit de Nederlands Hervormde kerk hadden losgemaakt. Ze gingen eigen bijeenkomsten houden, maar de regering verstoorde die en legde forse boetes en gevangenisstraffen op.
Om te ontkomen aan de grote, geestelijke druk waaronder ze leefden, werd er opgericht een Vereeniging van Christenen voor de Hollandsche Volksverhuizing naar de Vereenigde Staten in Noord-Amerika. Twee jonge predikanten speelden daarbij een belangrijke rol, ds. A. Brummelkamp en z'n zwager, ds. A. C. van Raalte.
De kolonisten onder Van Raalte arriveerden na een reis van 47 dagen in New York en ze reisden voor een deel door naar Detroit. Die winter trok Van Raalte wekenlang te voet en te paard door de met sneeuw bedekte bossen van zuidwest Michigan en besloot de nieuwe kolonie te stichten tussen de Grand River en de Kalamazoo River.

Nederzettingen
De Hollandse kolonisten begonnen met eenvoudige gereedschappen woudreuzen te kappen en blokhutten te bouwen. In de eerste maanden hadden ze het zwaar te verduren. Velen werden ziek en leden aan malaria, typhus, pokken en roodvonk. Ds. Van Raalte schreef later: 'In de nazomer bereikten de beproevingen een hoogtepunt, daar de gehele nederzetting één ziekbed werd en er zeer velen – ofschoon er op algemene kosten geneesheren ingeroepen waren – stierven, vooral door gebrek aan goede huizing en weltoegemaakte passende spijzen'.
Ondertussen waren er al vele honderden nieuwe kolonisten naar 'De Kolonie' van Van Raalte gekomen. Een belangrijke groep was afkomstig uit Zeeland. Hun leiders waren ds. Cornelius van der Meulen en Jannes van de Luyster, een gefortuneerde Zeeuwse landbouwer uit Borssele, die zijn boerderij voor ƒ 66.000,– had verkocht en voor tal van landgenoten de overtocht naar Amerika had voorgeschoten. Eén van de Zeeuwse schepen die op zee een ander Nederlands schip passeerde, antwoordde per scheepstoeter op de vraag wat voor lading men aan boord had: 'Valse munt, die in Nederland niet meer gangbaar is'.
De Zeeuwen-vestigden zich in de buurt van Van Raalte en hun voorbeeld werd door andere groepen gevolgd. Zo ontstonden er tal van nederzettingen rondom de moederkolonie, die Holland werd genoemd.
Drenthe werd de nieuwe woonplaats van kolonisten die in de zomer van 1847 arriveerden. Ze waren afkomstig uit Drenthe, het Overijsselse Staphorst en van Goeree-Overflakkee.
In diezelfde periode kwamen er ook Friezen onder leiding van ds. A. Ypma, die een nieuw 'Vriesland' schiepen. Graafschap werd de nederzetting van landverhuizers uit de Graafschap Bentheim (leden van de net over de grens gelegen Reformierte Kirche, waar het Nederlands in die tijd de voertaal was). En Overissel werd in de zomer van 1848 gesticht door de Afgescheidenen uit Hellendoom, onder leiding van ds. Seine Bolks.
Ds. I. N. Wyckoff uit Albany ten noorden van New York, die de Hollandse kolonisten in 1849 bezocht, rapporteerde: 'Ze doen alle dingen met gebed en dankzegging. Ze bidden en zingen in den morgen vóór hun werk en ook weer na hun avondeten. Het aanzien van de toon van hun godsdienstig leven is zuiverder en hooger dan alles wat ik ooit gehoord heb en schier gelijk aan de vroegste christenen: zeer schoon'.

Geslaagde kolonisaties
Als men nu rondreist in westelijk Michigan kan men constateren, dat de kolonisatie onder leiding van ds. Van Raalte, ondanks veel ontberingen en tegenslagen, volledig is geslaagd. Door de regelmatige briefwisseling tussen de kolonisten en hun familie en vrienden in Nederland, besloten ook later nog veel landgenoten naar Amerika te gaan. En na de Tweede Wereldoorlog hebben zich opnieuw velen bij de honderdduizenden afstammelingen van de eerste immigratie gevoegd.
Holland is nu een aantrekkelijke stad van meer dan 30.000 inwoners en daar omheen liggen welvarende dorpen, waarvan de bewoners ook voor een groot deel Nederlandse achternamen hebben. Zelfs in de grote stad Grand Rapids vormen de afstammelingen van de Nederlandse immigranten de grootste etnische groep. Ze maken 30 à 35% van de hele bevolking uit. Velen zijn lid van de Reformed Churches of de Christian Reformed Churches, protestantse kerken van Nederlandse origine.

Op zoek naar hun wortels
Evenals in Nederland is er ook in de V.S. een nieuwe rage ontstaan: genealogisch of stamboom-onderzoek. In Grand Rapids en Holland/Michigan zijn dan ook genealogische verenigingen opgericht. Met deze verenigingen onderhoudt de Stichting in de Voetsporen nauwe contacten.
Aan deze kant van de oceaan is een medewerker van de stichting reeds jaren bezig oude bevolkingsregisters (aanwezig in de diverse gemeentehuizen) te raadplegen om lijsten van landverhuizers aan te leggen of bestaande lijsten (o.a. die van de Amerikaan prof. Robert P. Swierenga) te completeren. Bij de namen van de gevonden landverhuizers worden dan nog gegevens als geboorte-, doop-, huwelijks- en overlijdensdata en -plaatsen gezocht van hun achtergebleven ouders en grootouders. Op deze manier kan ook de onderlinge verwantschap van veel landverhuizers worden aangetoond.
Dat ook deze activiteiten van de stichting zeer op prijs worden gesteld blijkt wel uit het feit, dat men de eerste lijsten nu in boekvorm in Amerika wil publiceren.
De stichting organiseert niet alleen reizen naar Michigan, maar ook naar New York, dat door Hollanders werd gesticht en naar het aangrenzende gebied langs de Hudson-rivier, waar ze handelsposten hadden. Deze reizen zullen in september 1988 plaatsvinden.
Het secretariaat van de stichting: Zandkamp 83, 3828 GE Hoogland, tel. 033-803976.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen