Over ons zonder ons - Moest dat nu ZO?

In korte tijd heeft het zogeheten conciliair proces op grote schaal bekendheid en aandacht gekregen.'Frecfe, gerechtigheid en heelheid van de schepping' is de thematiek, waartoe de kerken zich hebben verplicht voor diepgaande bezinning.

Enige tijd geleden besloot de hervormde synode met algemene stemmen om aan dit proces deel te nemen. Over het feit dat dit met algemene stemmen geschiedde bestond toen verwondering en verheugenis. Hier was dan toch maar sprake van een problematiek, waarin de hele kerk zich betrokken wist. Op dat moment heb ik ooit ergens gezegd dat alleen daarom met algemene stemmen besloten kon worden tot deelname, omdat nog niemand wist waarom het nu in werkelijkheid ging. En wie zou durven zeggen dat de kerk niet in het bizonder geroepen is te getuigen van vrede in een wereld van onvrede, te getuigen van en op te roepen tót gerechtigheid in een wereld, die vol on-gerechtigheid is, en te onderstrepen dat we als rentmeesters geroepen zijn tot verantwoord beheer van wat God ons in Zijn schepping heeft geschonken?

Welnu, we menen de laatste tijd ook een poging te hebben gedaan om elkaar bewust te maken van de diepgaande crisis, waarin we ons in deze wereld bevinden. En als we ons oor goed te luisteren hebben gelegd is er langzaam maar zeker in het geheel van de kerken, inclusief de hele Gereformeerde Gezindte, om deze wat belaste verzamelnaam nog eens te gebruiken, sprake van bezinning: gaat het wel goed en hoe moet het anders? Ook gereformeerde christenen, zij die zich gebonden weten aan het gezag van de Schrift en van de belijdenis van de kerk, weten zich in deze problematiek betrokken en hebben de bezinning mede ter hand genomen.

Polarisatie

'Bij dit proces is geen sprake van polarisatie', schreef iemand dezer dagen hooggestemd. Het raakt ons allen. Inderdaad, de problematiek raakt ons allen. Maar als het om de invulling en de uitwerking gaat dienen zich de verschillen aan. Nu reeds is gebleken dat voor de werkdag over vrede, die gehouden wordt in het kader van dit proces, organisaties, die zich met het vredesvraagstuk bezig houden, uiteen gingen. Op dit terrein bleek dat er in de loop van de jaren binnen de kerken sprake was van geduchte polarisatie. En ook wanneer het gaat om de concretisering van gerechtigheid in de wereld, is er sprake van fundamentele tegenstellingen tussen links en rechts.

De milieuproblematiek ligt, naar het schijnt, nog het minst gepolariseerd. Wanneer het gaat om het omgaan met de geschapen werkelijkheid en met de goederen, die de aarde voortbrengt, kunnen we, veel meer (nog) dan bij de vragen rondom vrede en gerechtigheid worden, aangesproken op onzQ persoonlijke verantwoordelijkheid. Bij wede in de wereld heeft ieder het gevoel machteloos te staan, terwijl de oorlogen doorgaan. Al behoort ieder in eigen omgeving vredestichter te zijn en al worden christenen in de Schrift als zodanig ook benoemd.

Gaat het over gerechtigheid in de wereld dan hebben mensen al evenzéér de gedachte, dat zij niets veranderen kunnen aan wat in Zuid-Afrika of in Nicaragua, in Rusland of in Chili, in Irak of Iran aan onrecht geschiedt. Al valt ieder christen wel onder het bijbels vermaan tot het doen en najagen van gerechtigheid, vanuit het geloof in de aangebrachte, de verworven gerechtigheid van Christus.

Zodra het echter om het milieu gaat kan ie­ der worden aangesproken op de vraag hoe hij met de goederen van de aarde omgaat, hoe het zit met zijn consumptie-of bestedingspatroon, wat hij doet aan het schoonhouden van de natuur etc. Al kan ook hier de kwestie een politieke doorvertaling krijgen, die in de kortste keren de polarisatie oproept.

De kerkendag

Recent kreeg het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond intussen heel concreet het dringende verzoek om mee te doen mét het conciliaire proces. Wat heet dan meedoen? Zoals gezegd: de bezinnig is er en deze wordt ook her en der in gemeenten op gang gebracht. Concreet meedoen betekent in dit verband echter kennelijk: meedoen aan de Kerkendag, die nu op stapel staat. Ruim zestienduizend mensen worden daar verwacht, uit alle gemeenten of parochies vier.

'Niet de hele geloofsgemeenschap, die zich betrokken weet bij het thema van het conciliair proces, kan daar aanwezig zijn, hoe graag we dat ook hadden gewild', zo schrijft ds. W. van der Zee, secretaris van de Raad van Kerken en voorzitter van de stuurgroep voor het conciliair proces in het programmaboekje, dat is uitgegeven. Bedoeld wordt kennelijk dat er slechts vier personen per gemeente kunnen komen en niet de gehele gemeente kan worden uitgenodigd. Welnu, ik wil een andere interpretatie geven van wat in deze zinsnede staat: inderdaad kan niet de gehele geloofsgemeenschap, die zich betrokken weet bij het thema van het conciliair proces, daar aanwezig zijn, hoe graag we dat ook hadden gewüd.

Ik wil stem geven aan een deel van de geloofsgemeenschap binnen de Nederlandse Hervormde Kerk, dat zeker niet op de Kerkendag aanwezig kan zijn, hoe graag men dit ook had gewild. De organisatoren kunnen er zeker van zijn, dat een niet onaanzienlijk deel van de gemeenten binnen de Nederlandse Hervormde Kerk zich op de kerkendag niet zal representeren en ook geen financiële bijdrage zal leveren in de vorm van een collecte, waartoe door het moderamen van de synode is opgeroepen. Ik besef dat dit vraagt om een nadere uitleg. Wie het programma leest moet eenvoudigweg constateren, dat niet de hele geloofsgemeenschap — om me nu maar even aan deze uitdrukking te houden — daar inhoudelijk een bijdrage heeft. Integendeel, het is de spraakmakende chique van de oecumenische society, die er aan het woord is, de elitaire modetheologie met haar eigen gettotaai en gettogebruiken. Er is geen enkele poging gedaan om programmatisch dat deel van de kerken bij het geheel te betrekken, die vanuit een geheel eigen ge-/oq/$-optiek invulling willen geven aan de problematiek, waarin ook zij zich met huid en haar betrokken weten.

Persoonlijk wil ik wel zeggen dat ik niet behoor tot de kring van hen, die bij vóórbaat al wisten, dat het allemaal niets zou worden omdat het allemaal uit een verkeerde koker kwam. O zeker, bij de eerste presentatie van het conciliair proces was al gesproken van het feit dat initiatiefnemer Von Weizsacker heeft gezegd dat, aan het eind van de wereldwijde bezinning binnen de christenheid over de aangelegen problematiek er ook een concilie van wereldgodsdiensten zou moeten komen. Maar in een

openhartige en goede samenspreking van een vertegenwoordiging van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond met een vertegenwoordiging van de Hervormde Raad voor de Zaken van Overheid en Samenleving (ROS) werd duidelijk gesteld dat deze privé-mening van Von Weizsacker niet terug te vinden zal zijn op de Nederlandse Kerkendag. Wie schetst dan onze verbazing dat Von Weizsacker aan de openingsceremonie meewerkt! Heeft hij te horen gekregen wat hij wel en niet mag zeggen'?

En o zeker, ds. Willem van der Zee had wel een keer gezegd, dat niet welkom waren als deelnemers diegenen, die het altijd maar hebben over het persoonlijk heü. Maar ook dat moest niet zo serieus genomen worden. Intussen is ds. Van der Zee voorzitter van de stuurgroep en blijkt de stuurgroep een volstrekt blinde vlek te hebben gehad voor dat deel van de kerk, dat — jazeker — de problematiek waarom het gaat uiterst ernstig wil nemen maar dat van mening is, dat nadruk op persoonlijk heil ook de sterkste motivatie geeft om in te gaan op de integrale nood van de hele wereld.

We behoeven ons er nu geen ülussies over te maken als het gaat om de vraag hoe de betreffende thematiek op de Kerkendag aan de orde zal worden gesteld. Het is nog wel niet ingevuld maar wel aangeduid. We vieren het verbond, dat God met Zijn schepping gesloten heeft en dat Hij bevestigd heeft in Jezus Christus de Rechtvaardige, de vredesvorst, de heelmaker van de schepping. We bezinnen ons op de vraag wat wij als partners in Gods schepping kunnen bijdragen', aldus een frase uit het inleidend woord. Hoe wordt het verbond met de schepping ingevuld? , zo vragen we. Is de zonde er ook nog en de breuklijn aan het eind van de geschiedenis? En wat betekent partner zijn van God? We proeven hier niet anders dan moderne theologie met de mens die arbeidt aan een nieuwe wereld.

En wat wordt er gevierd? Wordt dat éèn of andere liturgische manifestatie voor ingewijden?

Machtsongelijkheid tussen mannen en vrouwen, is verder één van de prioriteitenprogramma's. Intussen vinden we de namen van notoire feministen door het hele programma heen.

Zuid-Afrika is weer een voorbeeldland als het gaat om gerechtigheidsvragen. Shun Govender van de Zuidafrikaanse Belijdende Kring mag het theologisch verwerpelijke Kairosdocument komen toelichten. De Werkgroep De Palestijnen en Israël, die ooit een brochure uitgaf die zo pro-Palestijns was, dat het moderamen van de hervormde synode er geen verantwoordelijkheid voor kon dragen, mag de kwestie Israël en de Palestijnen belichten. Selectieve gerechtigheid! En het OJEC — ook al een eenzijdige club overigens — mag dan meedoen als het gaat om de dialoog tussen christenen en joden.

Ik heb er geen behoefte aan om allerlei sprekers met naam en toenaam te noemen en te duiden. En er zal best ook sprake zijn van goede en behartigenswaardige inleidingen. Maar tegen het principe van de opzet zeggen we 'nee'.

Wie polariseert

Als we dit zo nadrukkelijk stellen en zeggen dat een gereformeerd christen zich in dat kader niet zal thuis voelen en zich in dat harnas van Saul niet zal kunnen bewegen, dan rijst de vraag: wie polariseert nu? Want ik besef best dat ik door dit zo te zeggen een soort tweedeling oproep of bevestig-

Ik kom terug op het begin van dit artikel, waarin ik herinnerd heb aan het feit, dat de hervormde synode met algemene stemmen besloot tot deelname aan het conciliair proces. Me dunkt, dat deze besluitvorming de uiterste zorgvuldigheid had mogen vragen met betrekking tot de invulling van het programma en de opzet van de Kerkendag. Zeker omdat de dag kerkendag is genoemd. Dat betekent, dat men deze als een representatieve dag voor kerk en gemeenten beschouwt. Dan zeg ik niet, dat met één of twee sprekers uit de kring van de Gereformeerde Gezindte, van welke kerk dan ook, de zaak er principieel anders uit zou hebben gezien. Maar er is zelfs geen poging ondernomen om tot een zodanige opzet van het geheel te komen, dat de breedte van de kerken er zich in zou kunnen herkennen. Me dunkt dat het moderamen van onze synode hier in gebreke is gebleven om het proces mede te bewaken. Het proces is nu verengd tot een elitaire aangelegenheid en is daardoor kerkelijk tot onvruchtbaarheid gedoemd. Als het dan werkelijk om zulke ernstige zaken gaat — en daar gaat het om — dan had die ernst ook wel in de programmering tot uitdrukking mogen komen. Nu gaat het lijken op een viering van de oecumenische bovenlaag, een knus onderonsje. Terwijl verachtelijk dat deel van de kerken terzijde geschoven is, dat nu eenmaal toch geen visie heeft in de ogen van progressief christelijk Nederland.

Ooit werd op een vergadering van de hervormde synode een markant hervormd gereformeerd synodelid toegevoegd: jullie moeten het vooral zeggen, er wordt naar jullie geluisterd. 'Wanneer wordt er geluisterd met effectT, vroeg hij? Soms lijkt het erop dat het beter wordt en dat het besef begint door te dringen, dat de kerk alleen tot schade van zichzelf het gereformeerde deel van de kerk negeren kan. Niet alzo bij het conciliair proces. De tijd zal leren wat er van het programma terecht komt. 'Wij' zullen er niet bij zijn. Er zullen heus wel delegaties zijn van Wildervank tot Breskens maar niet van Onstwedde tot Arnemuiden. Een en ander neemt niet weg, dat we ons aan de bezinning op de thematiek niet zullen onttrekken. Integendeel!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen