De stad op de berg en de nachthutjes

Soms kunnen dingen samenlopen. Bij terugkeer van een fascinerende reis met jongeren uit Israël, dacht ik iets te schrijven over het bijbelse beeld van de 'stad op de berg, die niet verborgen kan blijven' (Mt. 5 : 14). In zijn wekelijkse Kroniek, in het Gereformeerd Weekblad schreef ds. J. Maasland in het laatste nummer deze zinsnede: Het isolementsdenken dat de Gereformeerde flank zo in haar greep heeft gekregen, heeft ons veelal onvruchtbaar gemaakt. We zijn meer een onooglijk hutje in de komkommerhof waarop de zure regen van twijfelzucht en wetticisme vat heeft gekregen dan dat we mogen zijn een stad op een berg wier licht niet verborgen kan blijven, omdat Christus door Zijn Geest onder ons krachtig en klaar woont! Ik weet niet of de auteur zich realiseerde dat de 'stad op de berg' en 'het nachthutje in de komkommerhof dicht bij elkaar liggen.Daarover volgen dan hier enkele gedachten.

De stad

Niet lang geleden hoorde ik een preek over de tekst, dat een stad op een berg niet verborgen kan blijven. In de overigens gedegen preek werd ons Jeruzalem beschreven als de stad, die je vanuit de verte zag liggen, hoog op een berg. De predicator was dunkt me nooit in Israël geweest. Iedere Israëlbezoeker heeft namelijk de onvergetelijke ervaring, dat Jeruzalem zich maar niet wil vertonen voor het oog van de naderende reiziger, maar dan plotseling oplicht (bij avond) als stad in de diepte. Wanneer we de laatste klim hebben gemaakt ligt daar de stad aan onze voeten, zodat we als vanzelf gedrongen worden tot het zingen van Psalm 122: 'Ik ben verblijd wanneer men mij...'. Eenmaal in Jeruzalem aangeland zien we hogerop de bergen (nu ja, liever: de heuvels), die Jeruzalem omgeven en beleven we iets van Psalm 125: 'Rondom Jeruzalem zijn bergen. Alzo is de Heere rondom Zijn volk'.

Het zicht op en vanuit Jeruzalem heeft een eigen boodschap voor de verhouding van God en Zijn volk.

Rondom Jeruzalem zijn bergen...' Verder, de stad Jeruzalem ligt vierkant, met de vier muren en de twaalf poorten, die open liggen naar het noorden, het zuiden, het oosten en het westen (Openb. 21). Jeruzalem is een beschermde stad door haar muren en een open stad door haar poorten. En daarom zal Jeruzalem toch dorpsgewijs bewoond worden. De grenzen van Jeruzalem dijen uit over de heuvels en naar de velden.

Maar Jeruzalem als de stad op de berg? Nee, dan moeten we noordelijker zijn.

In het noorden van Israël ligt de stad Safed of Sefad. Die stad is bij avond vanuit een wijde omgeving, vanaf het meer van Galilea te zien. Toen Jezus Zijn woorden sprak over de stad, die niet verborgen kon blijven, omdat deze op een berg lag, vertoefde Hij bij het meer van Galilea. Jezus zegt het als hij de Bergrede uitspreekt, nadat Hij Zijn discipelen geroepen heeft Hem te volgen bij het meer, waar verschil­ lenden van hen hun vissersberoep uitoefenden.

Zittend op of bij de hellingen van een berg, met uitzicht op het meer, waar Jezus de Bergrede heeft uitgesproken, kan men zich indenken, dat Safed de stad was, waar Jezus zicht op had, toen Hij degenen, die Hem volgden, toesprak. Die stad op een berg was niet verborgen. Het licht straalde naar alle kanten. Van Safed wordt ook gezegd dat de wetgeleerde Hillel er begraven ligt. Vandaag is Safed een levendig stadje van kunstenaars en denkers en van mensen midden in het volle leven.

Nachthut

En dan de nachthut. De profeet Jesaja spreekt ervan. 'En de dochter Sions is overgebleven als een hutje in de wijngaard, als een nachthutje in de komkommerhof, als een belegerde stad' (Jes. 1 : 8). Welnu, ook dat beeld spreekt de Israëlbezoeker aan. Uitgerekend in hetzelfde Galilea, rondom de stad Safed, liggen de komkommervelden. De komkommers liggen er voor het 'oprapen'. En eenzaam, temidden van de komkommervelden, staan de hutjes — 'vier wanden en een dak van riet, meer is het niet, méér is het niet' — de nachthutjes voor het gereedschap en voor de moegewerkte arbeiders, die niet ineer naar huis gaan en daar de nacht dan doorbrengen. Men hoort vaak in mystieke zin over de nachthutjes (s)preken. Maar het zijn heel concreet schulpjes, onderkominkjes. Ook in Jesaja 24 spreekt de profeet erover: De aarde zal ganselijk waggelen, gelijk een dronkaard, en zij zal heen en weder bewogen worden, gelijk een nachthut; en hun overtreding zal zwaar op hem zijn, en zij zal vallen en niet weder opstaan'.

Het beeld van de 'nachthut in de komkommerhof staat in tegenstelling tot 'de stad op de berg'. Calvijn zegt, bij het beeld van de nachthut (Jes. 1): 'Naar mijn mening bedoelt de profeet dan ook om het kwaad, waarover hij spreekt, helemaal op de stad zelf te betrekken, zodat zij verzwakt en uitgeput, het beeld vertoont van een onaanzienlijke hut'. Veel geestelijke eer is er in die 'nachthut in de komkommerhof niet te leggen. Het beeld staat tegenover het beeld van de stad op de berg. De nachthutjes in het beeld van Jesaja liggen intussen letterlijk dicht bij de stad op de berg in Galilea. Maar in dat Galilea (der heidenen) wees Jezus in beeldspraak de stad op de berg aan om de plaats van de zijnen in de wereld aan te duiden.

(On)vruchtbaar

Ds. Maasland plaatste terecht het beeld van de stad op de berg als symbool van geestelijke vruchtbaarheid naast het beeld van de nachthut als symbool van onvruchtbaarheid, van isolement.

Ik zou het beeld eerst op Israël zelf wdllen overbrengen. Is Israël een stad op een berg in de concrete situatie in het Midden-Oosten of is het (in toenemende mate) een nachthut in de komkommerhof? Oefent Israël zélf recht en gerechtigheid naar de omringende volkeren toe en bevordert het de vrede, die het vanuit Thora en Profeten geroepen is te oefenen? 'Israël zal niet zijn zoals de andere volkeren', zei de joodse publicist Hammelberg. Met de politiek van de bezette gebieden, waardoor palestijnse burgers hun bezittingen verloren en het uitzicht op een palestijnse staat (hoezeer ook eerder door Jordanië geboycot) zijn kwijtgeraakt, is m.i. het ideaal van Martin Buber, dat het kind van Hagar zou spelen samen met het kind van Sara, verder op de achtergrond geraakt. Onze laatste reis naar Israël leerde ons, dat in korte spanne tijds posities verstard zijn en situaties verhard. Het isolement van Israël is toegenomen. Dat bedoel ik niet alleen in die zin, dat Israël in de wereldverhoudingen meer alleen is komen te staan en slachtoffer is van selectieve verontwaardiging. Ik bedoel het ook in die zin, dat de vraag gewettigd of de bijbelse noties van recht en gerechtigheid voldoende gehonoreerd worden, gedachtig aan het feit dat Israël zélf al zo vaak slachtoffer van onrecht is geworden. Maar overigens is Israël op de nieuw-testamentische notie van de stad op de berg nog niet aanspreekbaar omdat Jezus als de Vredevorst nog altijd de Verborgene is.

De gemeente

Maar ik keer terug tot het beeld, dat Jezus de Zijnen voorhield. Een stad op een berg kan niet verborgen blijven.

We kenden in ons land in het verleden perioden van geestelijke bloei. Dat geldt voor kerken als geheel en voor gemeenten afzonderlijk. Het kan ook voor het individuele geestelijke leven gelden. Dan was het voor de wereld merkbaar wat het betekende als christenen uit een ander beginsel leven, en uitstralen dat Gods Koninkrijk niet van deze wereld is.

Het gaat dan niet om getalsmatige invloed, om de macht van het getal. Het gaat dan niet om eer en aanzien in de wereld. Het gaat er 'slechts' om het beeld te vertonen van Hem, die gezegd heeft het Licht van de wereld te zijn, en dat licht te weerspiegelen. In navolging van Hem kan ook de versmaadheid van de wereld worden verdragen. In deze navolging van Hem mag de lamp soms op de rug gedragen worden. Maar het blijft voor de wereld niet onopgemerkt.

In de nachthutten is het licht gedoofd. Men heeft zich dan teruggetrokken in de behaaglijkheid van eigen kring. Het isolement wordt gekoesterd en het Licht wordt buitengesloten; en waar het licht buitengesloten wordt blijft de Wet over. De christen wordt gevraagd het licht te weerkaatsen, dat de Grote Christus voortbrengt.

Dat licht draagt ver. Het draagt tot in de hoeken van de samenleving, de uithoeken ook van de wereld.

Het christenleven heeft een binnenkant, om het Licht op te vangen, en een buitenkant om het Licht verder te brengen dan de grenzen van ons eigen bestaan.

Langzaam maar zeker kunnen kerken, gemeenten en afzonderlijke christenen wegzakken van de hoge plaats, die eerder werd ingenomen. De kerkelijke kaders

blijven in stand maar het profetisch getuigenis gaat teloor. De gemeentelijke vormen blijven, maar onderlinge liefde slaat om in kittelachtigheid, noem het met een modern woord polarisatie.

Het isolement wordt gekoesterd en we denken nog de Waarheid te hebben echter in een al maar kleiner wordend kringetje. Om de verbreking der broederen bekommeren we ons niet meer. En de wereld vraagt zich af wat het christenzijn nog betekent, hetzij doordat zij ook wel eens opvangt dat de kerk zelf niet zo goed meer weet wat ze nog gelooft; of doordat men een tegenstelling ziet tussen het leven op zondag en door de week. Of doordat men razie ziet in plaats van liefde. Maar het ge­ tuigenis is weg.

Als Jezus wijst op de stad op de berg, heeft Hij één vers eerder gezegd, dat als het zout smakeloos wordt, het nergens meer toe deugt.

Toen Jezus Zijn woorden sprak lag 'de stad op de berg' dichtbij, maar lagen ook de komkommervelden met de nachthutjes aan Zijn voeten. De afstand tussen de stad en de nachthutjes is maar klein.

De nachthutjes: symbool van geestelijke onvruchtbaarheid.

De stad op de berg: symbool van getuigenis en dienende liefde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen