Aandacht voor de Waldenzen (I)

Het is dinsdag 15 augustus 1989. In Balsiglia, een door ontvolking vrijwel verlaten bergdorpje in de Waldenzendalen, dichtbij de Franse grens, zijn tussen de 2000 en 3000 mensen aanwezig. Meest Italianen, wat Duitsers, een enkele Hollander. De sfeer lijkt wel wat op die van de 'Zendingsdag'. Alleen ontbreken de stoelen, de berghellingen bieden natuurlijke zitplaatsen. Het is zonnig, zelfs zo, dat sommigen hun paraplu als parasol gebruiken. Er wordt gepreekt, veel en goed gezongen. Een koor, in de mooie Waldenzendracht gestoken, verleent medewerking. Een lezing wordt gehouden, en zo gaat het door, tot men om 4 uur voldaan huiswaarts keert.

Wat is er aan de hand? Het is de herdenking van de 'Glorioso Rimpatrio' der Waldenzen in 1689, beter bekend onder zijn Franse naam: 'Glorieuse Rentree'.

We weten allen, dat de Waldenzen door de eeuwen heen om hun geloof vervolgd zijn geweest. Zo'n periode breekt ook aan, als Lodewijk de 14e in 1685 het edict van Nantes herroept, en het protestantse geloof voor heel Frankrijk verbiedt. Dit heeft ook gevolgen voor het aangrenzende deel van Italië, waarover de hertog van Savoye regeert. Lodewijk de 14e weet hem zover te krijgen, dat hij een zelfde gedragslijn t.o.v. de Waldenzen gaat volgen. Vervolgingen breken los, velen worden gevangen gezet. Een golf van ontroering gaat door Noord-Europa, verschillende landen proberen te bemiddelen. Het komt echter niet tot een goede oplossing, alleen wordt de Waldenzen toegestaan als ballingen naar Zwitserland te gaan. In het jaar 1687 trekt een aantal duizenden daarheen.

Het is echter moeilijk, het vaderland te verlaten. Velen lukt het niet. Zo bevindt zich dan, in augustus 1689, in het diepste geheim, een Waldenzenleger aan het Meer van Geneve, onder aanvoering van de predikant Henri Amaud. In elf dagen legt men de terugkeer af Het eerste dorp op het eigen grondgebied is Balsiglia. Ze blijven daar aanvankelijk niet, trekken door, de valleien in, die ze eerst weten te veroveren, maar niet voor lang. Ze worden teruggedreven naar Balsiglia, en in de bergen boven dit dorp, die de vorm hebben van een natuurlijk bastion, overwinteren ze. Als het voorjaar gekomen is, worden ze opnieuw belegerd, weten te ontsnappen maar zouden toch ongetwijfeld het onderspit gedolven hebben, als geen hulp van andere zijde was komen opdagen, onder meer van stadhouder-koning Willem III. Hij zet, als eerste man van Nederland en Engeland, Savoye onder zware druk, en Duitsland doet hetzelfde. Naast oprecht medeleven is ook politiek belang hier de drijfveer van. Men meent zo een wig te drijven tussen Frankrijk en Savoye, en deze opzet lukt. Savoye sluit zich nu bij de Noordeuropese staten aan, en geeft - voorwaarde bij de onderhandelingen - de Waldenzen vrijheid van godsdienst, als is het tot op zekere hoogte. In de jaren 1690-1694 keren dan de families van de stoottroepen en bijna alle overige Waldenzen terug. Dit is, in het kort, het verhaal van de 'Glorieuse Rentree', de roemruchte terugtocht en de Waldenzen hebben dit beleefd als een wonder van God.

Herdenking

Breedvoerig is de Glorieuse Rentree de afgelopen zomer herdacht. Naast de boven beschreven landdag in Balsiglia, waren er heel wat activiteiten. De voornaamste ervan zijn:

- 1-15 augustus: 'Herhalen van de Glorieuse Rentree', gelegenheid tot het herhalen van de tocht vanuit Zwitserland tot Bobbio Pellice, een voettocht dus, dwars door de Alpen.

- 25 augustus-1 september (de week waarin de jaarlijkse Synode te Torre Pellice gehouden wordt): 'Waar wij zijn, wat wij doen', een overzicht van het leven van de Waldenzen en Methodisten (de laatsten zijn sinds 10 jaar met de Waldenzen verenigd), d.m.v. stands e.d. Ieder district (te vergelijken met een classis) met een eigen stand, waarin veel informatie gegeven wordt over het kerkelijke en culturele leven van het gebied in kwestie.

- 27 augustus: Openluchtdienst te 5/band, een plaats die in de Glorieuse Rentree een belangrijke betekenis had. - 3 september: Inwijding van het culturele centrum (bibliotheek en museum) te Torre Pellice, en van een nieuw bejaardenhuis te San Germano.

- 3-7 september: Historisch Congres over de Glorieuse Rentree. Na de opening op 3 september worden van 4-7 september niet minder dan 37 lezingen gehouden, onderverdeeld in: contekst, betekenis en interpretaties van de Glorieuse Rentree. Over het geheel meer algemeen-historisch dan kerkhistorisch van aard, ook al wordt dat laatste niet vergeten. Uit Nederland is prof. F. R. J. Knetsch (Groningen) aanwezig, die spreekt over 'Pierre Jurieu en de Waldenzen'.

- 10 september: 'De Waldenzen en hun toekomst', weer een landdag, nu te Siband, m.m.v. vele koren, afsluiting van de activiteiten.

Uitnodigingen

Voor verschillende van deze activiteiten waren heel wat uitnodigingen verzonden. De organisatoren hadden soms daarbij erg hoog gemikt, zo had ook onze koningin een uitnodiging gekregen. Dit is toch niet zo vergezocht als men bedenkt de belangrijke rol van stadhouder-koning Willem III in de Glorieuse Rentree. Zij had echter laten weten, niet aanwezig te zullen zijn. Ditzelfde antwoord hadden velen gegeven, zoals ook het moderamen van onze synode. Het gevolg was, dat er heel wat vreemdelingen waren, maar niet toch in overgrote getale. Nee, wat aanwezig was, waren de eigen mensen: uit de bergdalen, uit Turijn en Milaan, uit heel Italië tot en met Sicilië. Ook wat uit emigranten-gemeenten uit Zuid-Amerika.

Betrokkenheid a

Waar de 'eigen mensen' steeds weer massaal aanwezig waren, geeft dit de indruk, dat de Waldenzen intensief hij hun kerke lijk leven betrokken zijn. Is dit echter zo? Ten.dele. Hun gevoel voor historie, voor de geschiedenis van het voorgeslacht is ook een sterke factor. Soms slaat men hiermee te ver door en meent door het cultiveren van de band aan het verleden automatisch al een christen te zijn. Dat zie je b.v. daaraan dat tal van mensen, die de kerk nooit van binnen zien, toch een Hugenotenkruis-sticker op hun auto hebben. d z b s g W d

Dit loopt over in een gevoel van binnen-Italiaans 'nationalisme'. In Italië zijn de Waldenzen numeriek een zeer onbeduidende minderheid (minder dan 0, 1 procent!) en als je dan en masse samenkomt, kun je merken dat je toch ook nog wat te betekenen hebt. In dat licht bezien, is het te begrijpen, dat het door de meeste Waldenzen is toegejuicht, dat ook president Cossiga aanwezig was. Niet-officieel bezocht hij de kerkdienst op 3 september, die door de t.v. werd uitgezonden (de eerste keer dat er een directe uitzending van een protestantse kerkdienst was), officieel was hij aanwezig bij de inwijding van het cultureel centrum en het rusthuis, en bij de opening van het historisch congres. Weliswaar waren niet alle Waldenzen blij met de komst van Cossiga: Hoewel algemeen erkend wordt, dat hij een onkreukbaar mens is, wordt hij toch gezien als een exponent van de Democraziana Cristiana, de R.K. partij die zolang het mogelijk was met fanatisme vasthield aan het Rooms-Katholicisme als staatsgodsdienst. Evenwel is toch door de overgrote meerderheid de komst van Cossiga als positief ervaren, en geen wonder: het hield immers in dat de Waldenzen, officieel, in hun bestaan erkend werden, en met die erkenning is het in Italië vaak nog maar zo-zo.

Oorzaken

Uit het bovenstaande kunt u wel aanvoelen, dat het massale bezoek aan de herdenkingen nog niet zoveel zegt over de betrokkenheid bij het normale kerkelijke leven. Deze is, wat de bakermat der Waldenzen N angaat (de valleien in de Alpen), integeneel vrij gering. De kerken waren goed beet tot na de Tweede Wereldoorlog. Toen egon een grote terugloop, die nu wel tot taan gekomen is, maar die toch het beeld eeft van een niet sterke meelevendheid. aardoor is deze veroorzaakt, voorzover at te zeggen is?

- Ontvolking van de streek. Werkgelegen-' heid is er weinig, daardoor zijn veel dorpen, wat aantal inwoners aangaat, ge halveerd, hooggelegen dorpen zijn zelfs vrijwel of geheel verlaten.

- Men is 'veritaliaanst' wat de taal betreft, later ook qua cultuur. Was vroeger Frans de eerste taal, nu is dat Italiaans. Met de taal is ook de Italiaanse leefwijze steeds meer overgenomen. Die is, ondanks alle hartelijkheid, toch sterk individualistisch, ook in geloofszaken. Het kerkelijke meeleven is, vergeleken met andere R.K.-landen, gering. Dit heeft invloed op de Waldenzen in een zekere vrijblijvendheid t.o.v. eigen kerkelijk leven.

- Een manco in het pastoraat. De internationale klacht dat predikanten en kerkeraden veel te vaak vergaderen, wordt ook in Italië gehoord, met als gevolg onvoldoende tijd voor bezoeken.

- De huidige dooppraktijk. In de Waldenzenkerk is de kinderdoop geen regel meer, men kent daarnaast ook de volwassenendoop. Dit komt niet voort uit een baptistische gedachtengang, maar wel uit beïnvloeding door de theologie van Karl Barth. Vele wat oudere predikanten hebben bij hem in Basel gestudeerd, en - veel meer dan in Nederland - Barths beschouwingen over de doop overgenomen en gepraktiseerd. Het gevolg is, dat er geen appèl meer wordt gedaan op gemeenteleden, om hun kinderen te laten dopen. En wat bij de predikanten een theologische positie is, verwordt bij vele gemeenteleden al gauw tot het innemen van géén positie, tot het makkelijke 'onze kinderen moeten later zelf maar kiezen'.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen