Horen wij dove mensen?

In het najaar van 1989 is er door de vereniging 'Op weg met de ander' een enquête gehouden onder hervormd-gereformeerde kerkeraden en evangelisatiebesturen. Daarin ging het om de vraag hoe het pastoraat aan dove of slechthorende gemeenteleden verzorgd wordt. Over het hoe en waarom van deze enquête bent u destijds in De Waarheidsvriend uitgebreid geïnformeerd. Nu, oktober 1990, zijn de uitkomsten van de enquête te melden en graag doen wij daar op hoofdpunten ook in De Waarheidsvriend verslag van.
Dat het vrij lang geduurd heeft, voor deze gegevens gepresenteerd kunnen worden, heeft vooral twee oorzaken. In de eerste plaats is het tempowaarin kerkeraden de toegezonden formulieren terugstuurden op z'n zachtst gezegd laag te noemen. Dit gevoegd bij het feit, dat binnen 'Op weg met de ander' inmiddels een eigen ledenonderzoek gestart was, verklaart een en ander.
Dan nu een aantal opmerkingen naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek.

Respons
Van de 525 verzonden formulieren zijn er 109 ingevuld terugontvangen. Een responspercentage derhalve van 21% Dat is zonder enige overdrijving bedroevend laag te noemen. Dr. W. Verboom onderzocht vorig jaar onder hervormd-gereformeerde kerkeraden de behoefte aan catechese voor mensen met een verstandelijke handicap. Hij kreeg 10% respons! Wanneer deze cijfers iets aangeven over de betrokkenheid van kerkeraden bij gemeenteleden, die niet helemaal beantwoorden aan het beeld van het 'modale gemeentelid', dan is het ergste te vrezen. Waarom zou het dove of slechthorende gemeentelid er niet bijhoren? We hebben elkaar tot een hand en een voet, tot een oor en een oog te zijn. Opdat het Evangelie van Jezus Christus en de daaruit voortvloeiende gemeenschap ook hen zal mogen bereiken. Cijfers als deze geven ook heel duidelijk aan het belang en de noodzaak van het werk van de vereniging 'Op weg met de ander'. Er zijn immers nog enorme barrières op te ruimen, vóór mensen met welke handicap dan ook hun rechtmatige plek binnen de gemeenten zullen kunnen innemen.

Aantallen
Vaak hoor je: 'Bij ons in de gemeente zijn er gelukkig geen mensen gehandicapt.' En dove of slechthorende gemeenteleden, nee, die komen vrijwel nergens voor. Wel, hier zijn de cijfers.
48% van de gemeenten zegt geen enkel doof gemeentelid te hebben. In 52% van de gemeenten bevinden zich 1 of meerdere dove gemeenteleden. In meer dan de helft van de gemeenten dus minstens 1 doof gemeentelid. Aantallen, groot genoeg om wat meer tijd en aandacht aan deze groep mensen te besteden. Hoe ellendig het ook is, dat zoiets — ook binnen de kerk — altijd maar weer af moet hangen van de aantallen. Verlaat Jezus niet de 99 schapen om het éne te zoeken? Oók in praktisch opzicht heeft zo'n gelijkenis ons veel te zeggen.
In 81% van de gemeenten worden 1 of meerdere slechthorenden gemeld. In 19% van de gemeenten zijn die er dus in het geheel niet...!
Slechthorenden zijn er in de praktijk in vrijwel alle gemeenten. Vaak betreft het oudere mensen, die problemen met hun gehoor krijgen. Kerkeraden en kerkvoogdijen doen er in dit licht goed aan, zich nog eens te bezinnen op kwaliteit en mogelijkheden van bijvoorbeeld hun geluidsinstallatie en ringleiding. En dat niet alleen voor het kerkgebouw, maar ook m.b.t. de andere kerkelijke gebouwen. Voelt de groeiende groep slechthorende gemeenteleden zich welkom op de gemeente-avond, de bijbelkring, mannen- of vrouwenvereniging? Eén predikant vroeg zich in het kader van deze vraag af of wellicht 60% van de gemeente slechthorend is...

Pastoraat
Ambtsdragers blijken soms bijzonder creatief in het zoeken naar mogelijkheden om ook dove gemeenteleden pastoraal te bereiken. Soms worden tolkende familieleden ingeschakeld, in andere gevallen wordt alles steeds weer opgeschreven, liplezen wordt genoemd en ook is er een predikant, die zich in zijn contacten met doven van het briefpastoraat bedient. Hij stuurt de dove gemeenteleden een brief met daarin o.a. een samenvatting van de laatste ontmoeting, vragen die bij een volgend 'gesprek' beantwoord kunnen worden en de te houden Schriftlezing en gebed.

De grootste moeilijkheden blijken — uiteraard — te liggen op het terrein van de communicatie, de vraag vooral of je over en weer elkaar begrijpt. Contacten leggen en onderhouden blijkt ambtsdragers vaak zeer moeizaam af te gaan.
Dit is natuurlijk niet zo verwonderlijk, omdat het hier gaat om het wezenlijke van de handicap doofheid. Onze spraak stelt ons immers bij uitstek in de gelegenheid te communiceren met anderen, ook om in moeilijke aangelegenheden zaken te verduidelijken om zo tot beter begrip te ko­men. Dat alles is voor de dove bijzonder moeilijk.
Hierdoor ontstaat makkelijk een beeld, zoals dat ook uit de enquête-antwoorden heel duidelijk naar voren komt. Dat is het beeld van 'de twee gescheiden circuits'. Met die twee circuits bedoel ik enerzijds de plaatselijke gemeente en anderzijds de dovengemeenschap rond de Interkerkelijke Commissie (IC). Op het gebied van dovenzorg werken de Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken en de Christelijk Gereformeerde Kerk namelijk samen in over het land verspreide IC's.
De indruk die zich sterk opdringt is, dat doven die zich eenmaal in de kring van de IC opgenomen voelen, het contact met de eigen gemeente gaan verliezen. Oorzaak en gevolg zijn ook hier ongetwijfeld het resultaat van een complex van factoren, toch is het een gegeven, dat voor een verantwoordelijke kerkeraad hopelijk reden tot bezinning is. Uit de gegeven antwoorden kan ook de indruk ontstaan dat kerkeraden nogal makkelijk de verantwoordelijkheid voor dove gemeenteleden van zich afschuiven met een beroep op het bestaan van de IC's, die immers 'helemaal zijn ingesteld op het dovenpastoraat'. Het werk van de IC's zal echter altijd de eigen gemeente ondersteunend en niet plaatsvervangend hebben te zijn.

Catechesemogelijkheden
In 14% van de gemeenten blijken er catechesemogelijkheden te zijn. Op zich zegt zo'n cijfer niet zoveel, omdat catechese zich over het algemeen op de jongere gemeenteleden richt. In de enquête blijkt de groep 13-20 jarige doven 11% van het totale aantal gemeenteleden te zijn.
Daar waar wel catechese verzorgd wordt, zijn drie lijnen zichtbaar. Enerzijds is er sprake van catechese, die via de al eerder genoemde IC's haar beslag krijgt, anderzijds zijn er predikanten, ouderlingen of gemeenteleden, die individueel catechese voor hun dove of slechthorende gemeentelid verzorgen.
Bemoedigend en wellicht stimulerend voor anderen, dat ook deze reacties gehoord worden. Temeer, omdat de derde lijn op zijn minst verdrietig stemt, je soms zelfs kwaad kan maken.
Ik bedoel dan, het gemak waarmee kerkeraden doven en slechthorenden verwijzen naar de catechese voor mensen met een verstandelijke handicap! En dezelfde reacties kom je ook tegen bij de vraag naar gecombineerde doven/horenden kerkdiensten. Je krijgt dan reacties als 'Twee keer per jaar aangepaste dienst geestelijk gehandicapten'...! Dit simpele zinnetje zou woord voor woord stof voor een volledig artikel bieden; Het geeft in ieder geval overduidelijk aan hoe gigantisch veel werk er op dit terrein — begrip tussen mensen met een handicap, ouders van gehandicapte kinderen en gemeente c.q. ambtsdragers — nog te verzetten valt, mede door een vereniging als 'Op weg met de ander'.
Doofheid en slechthorendheid zijn natuurlijk heel andere zaken dan een verstandelijke handicap. Mensen met een verstandelijke handicap hebben weer heel andere gaven en mogelijkheden dan mensen die doof of slechthorend zijn. Met die verschillende eigenaardigheden zul je bij een aparte catechese-aanpak ook rekening mogen houden. Het lijkt me overigens ook praktisch gezien voor de catecheet erg moeilijk, om zich tegelijkertijd tot twee heel verschillende groepen mensen te richten.

Bereidheid tot het houden van doven/horenden diensten
In 15% van de gemeenten worden dergelijke diensten, in overleg met de IC's, reeds gehouden. Een verheugend percentage van 50% van de gemeenten geeft aan hiertoe in principe bereid te zijn of daarover te willen praten. Kennelijk liggen hier mogelijkheden, om in goed overleg met IC's vaker diensten te houden volgens de eigen, vertrouwde gang van zaken. Toch kom je nog een opmerking tegen als 'Voor één dove een dienst? Dat lijkt ons wat weinig'...

Communicatiecursus voor predikanten
Aan predikanten werd gevraagd of zij eventueel bereid waren om via een cursus hun communicatieve mogelijkheden met dove of slechthorende gemeenteleden te vergroten. In het verlengde daarvan werd gevraagd naar hun bereidheid om in doven/horenden diensten voor te gaan.
Een tiental predikanten heeft zonder voorbehoud beide vragen bevestigend beantwoord, daarnaast zijn er verschillende predikanten, die geïnteresseerd zijn en meer informatie willen om daarna een beslissing te kunnen nemen.
Dit punt gaat ongetwijfeld verder uitgewerkt worden in de komende tijd, waarna wellicht een concreet aanbod aan predikanten kan worden voorgelegd.

Tenslotte
Binnenkort hoopt de vorig jaar ingestelde Commissie Dovenoverleg bijeen te komen om de uitkomsten van de enquête te bespreken en de nodige volgende stappen te ondernemen.
Wij hopen u te zijner tijd daar ook weer over te informeren. Mocht u willen reageren op een of ander, dan is dat uiteraard mogelijk. U kunt terecht bij het Landelijk Bureau van 'Op weg met de ander', Lindenstraat 19, 5306 XR Brakel, tel. 04187-2679.
Wij hopen en bidden van harte, dat dit werk mag bijdragen tot een verdieping en verbreding van het 'christelijke gemeente' zijn en dat daarin ook onze dove of slechthorende broeder en zuster hun eigen plaats mogen krijgen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen