Het kruis – centrum van de geschiedenis

In Amerika en Rusland — overal gebruiken ze de christelijke jaartelling. Boven alle kranten, tijdschriften, brieven en boeken staat het jaar: nu: 1991. Dat is: 1991 ná Christus. Ook niet-christenen gebruiken deze jaartelling. Dat had de ontwerper daarvan, de abt Dionysius Exiguus (500 na Chr.) niet kunnen denken! Toen hij van de paus de opdracht gekregen had de Paasdatum voor een aantal jaren te berekenen, gebruikte hij als eerste de jaartelling 'na de vleeswording des Heren'. Hij meende dat Christus geboren is in het jaar 754 na de stichting van Rome (hij vergiste zich ongeveer 6 jaar, maar goed). Die nieuwe, christelijke jaartelling is zó ingeburgerd, dat de geschiedwetenschap nu zelfs de tijd vóór Christus ermee dateert. Zo is Rome nu gesticht in 754 vóór Christus! Zo leefde Plato in Griekenland 400 jaar... vóór Christus. Zo werd de hele wereldgeschiedenis rigoureus in tweeën gesplitst: zoveel eeuwen vóór Christus en zoveel ná Hem. De Franse revolutie was dus 1789 jaar ná Christus en de Russische revolutie 1917 jaar ná Christus. Dit wonderlijke stukje kerstening van de tijd suggereert daarmee dat Christus het middelpunt van de wereldgeschiedenis is! Is dat nu ook zo? Historisch ook? Of 'alleen' theologisch?
De joden houden er een eigen jaartelling op na. Zij beginnen — bij de schepping! Bij hen loopt het al tegen de 6000 jaar ná de schepping. Wij gaan er graag mee akkoord, dat de schepping het grote begin was. Maar wat is het Middelpunt? Het Midden? De Middelaar! Daarom wordt wel gezegd: 'Het kruis het middelpunt der historie'. Let wel: niet 'de vleeswording des Heren', maar het 'kruis', dus: de verzoening. Is dat juist? Daarover vroeg de redaktie mij iets te schrijven.

1. Einde en nieuw begin. Centrum van de heilhistorie
De oude Messiasverwachting ging in de komst van Jezus Christus in vervulling. Hij verkondigde: het Koninkrijk Gods is nabij gekomen. Hij beantwoordde zelf aan de 'profielschets' in het O.T.: een Koning, die lijdende Knecht wilde worden. En wat Hij in Zijn eindrede voorzegde vlucht en verkoeling van liefde. Hij riep op tot waakzaamheid, Hij voorzegde vlucht en verkoeling van liefde. Hij riep op tot waakzaamheid, Hij voorzegde verdrukking — en zo gebeurde al in Getsémané. Kruis en opstanding lijken al wel de grote Dag des Heeren. Jezus voorzegde zonsverduistering en aardbeving: en wat gebeurde? — Maar Jezus had ook gezegd, dat het Koninkrijk nog kon vertoeven: het zaad heeft tijd nodig, de koning is op reis. Het gericht uit Jesaja laat Hij weg. Na de opstanding komt eerst nog het zendingsbevel, de Geest. Eerst moet het Evangelie verkondigd worden aan alle volken — en dan zal het einde zijn. Dat is het nieuwe van het Nieuwe Testament: het zendingsbevel. Jezus Zelf deed op aarde niet aan zending: Hij kwam primair voor Israël, Hij moest eerst lijden. Maar: als Zijn ziel zich tot een schuldoffer gesteld heeft, zo zal Hij zaad zien! Het Johannes Evangelie legt telkens verband tussen zijn lijden en het heil voor alle volken: Grieken mogen Jezus nog niet zien, want het tarwegraan moet in de aarde vallen en sterven: dan draagt het veel vrucht. De evangelist Lucas eindigt zijn eerste boek, het Evangelie van Lucas dus, met de Hemelvaart, het grote afscheid, maar hij begint zijn tweede boek. Handelingen, weer met Hemelvaart: nu als een nieuw begin. En hierin zien wij het Evangelie de volkerenwereld ingaan. De heiden-apostel Paulus ziet de scheidsmuur doorbroken door het bloed van Christus en reist het Romeinse Rijk af, overal jonge kerken plantend. Zijn prediking is, getuige zijn briefwisseling, één grote concentratie op kruis en opstanding. Van Jezus' rondwandeling op aarde schijnt hij niets te weten, van Jezus' prediking van het Rijk Gods spreekt hij amper. Na zijn rede in Athene over de onbekende God heeft hij zich in Corinthe voorgenomen niets anders te prediken dan Jezus Christus en dien gekruisigd: de joden een ergernis, de Grieken een dwaasheid, maar alle geroepenen de kracht Gods! Hem, Paulus, is het geheimenis geopenbaard, dat alle eeuwen verborgen is gebleven: dat heidenen mogen delen in het heil van Christus. Dat wil de pionier gaan verkondigen via Rome tot in Spanje toe. God heeft Zijn Zoon gezonden in de volheid des tijds — opdat wij de aanneming tot kinderen zouden hebben, daartoe zond God de Geest Zijn Zoons in onze harten. De toekomst is begonnen!

2. Centrum van prediking en geloof
Deze concentratie van Paulus op Christus' kruis bepaalt ons bij het centrum van prediking en geloof, maar moet niet tot verenging leiden. Menig predikant doet zijn intree met de tekst uit 1 Corinthe 2: Want ik heb niet voorgenomen iets te weten onder u, dan Jezus Christus en Dien gekruisigd'. Men vergeet dan gemakkelijk de tekst ervóór: 'u verkondigende de getuigenis van Gód' en de tekst erná: 'in de betoning des gééstes en der kracht'. De hele passage is trinitarisch: God, Christus en de Heilige Geest! Dat is breder en dieper. En Christus, inderdaad het centrum, wordt in het vorige hoofdstuk aangeprezen als: 'wijsheid van God, en rechtvaardigheid en heiligmaking en verlossing!' Hij is dat alles tegelijk! Hij heeft niet één, maar drie ambten: profeet, priester en koning. Hij heeft niet één, maar drie schatten: roeping, rechtvaardiging en heiliging. In de prediking moeten wij de volle raad Gods trachten te verkondigen en niet altijd op één aanbeeld hameren. Het gaat om de veelkleurige wijsheid Gods.
Er is niet één evangelie, maar er zijn er vier. En hoe verschillend belichten zij die Éne. Er is niet één apostel, Paulus, maar er zijn er nog vier die brieven schreven: ook Jacobus.
Wie dat gaat ontdekken, zegt vaak: de helft is mij niet aangezegd. Het centrum is het geheel niet. Het hart is het lichaam niet. Professor Van Ruler zei: het draait om het kruis, het gáát om de heiliging. Maar inderdaad, het centrum, het hart, is het kruis, de Middelaar zoals de Hebreeënbrief Hem ons aanwijst en aanprijst: de Hogepriester die wij nu juist nodig hadden: Hij zonder zonde. Hij eenmaal. Hij met Zijn eigen bloed. Hij Die altijd leeft om voor ons te bidden.

3. Centrum van de wereldhistorie
Het opgegeven thema, 'het kruis — centrum der geschiedenis', is misschien wel het breedst doordacht door... dr. A. Kuyper in zijn magistrale werk 'De Gemeene Gratie'. Hij geeft daarin een panorama der wereldgeschiedenis, dat ik u — bij alle vragen die ik heb — niet wil onthouden. Ik doe dat uit J. Douma, Algemene Genade. Er loopt sinds Golgotha een gouden draad door heel de historie. Wel was er in buiten-christelijke culturen (Mexico, Peru, Indië, China en Japan) de Gemene Gratie, maar die werkte daar geïsoleerd. De Gemene Gratie werkte vooral, dóórgaand, in de menselijke ontwikkeling die in Babylon en Egypte begon, daarna in Griekenland en Rome tot voorlopig gedijen kwam, alstoen door het Christendom werd opgenomen en sinds onder de auspiciën van het Kruis van Christus zich nu reeds achttien eeuwen lang in Europa en Amerika heeft voortgeplant. vóór Golgotha is er van een menselijke ontwikkeling in deze meer algemene zin geen sprake. Die tweede lijn in de Gemene Gratie is op de verschijning van de christelijke religie aangelegd en eerst door de christelijke religie tot krachtige bloei gekomen. Hier zien we de wereldhistorische betekenis van Christus. Wanneer Rome en Griekenland, na Babylon en Egypte zijn ondergegaan, wordt aan de wereldkerk van het Nieuwe Testament de leiding der volken toevertrouwd. Daardoor is de historie niet der afzonderlijke volken, maar der mensheid recht begonnen. 'Een historie, die de triomf van het christelijk Europa over de wereld tot een volkomene maakt', voegt de 19e eeuwer Kuyper er aan toe. Zelfs Van Ruler was onder de indruk van deze grootse visie die hij kritiseerde. Wij in de late 20e eeuw spreken zo niet meer over Europese overheersing. De grote afval, die Kuyper zag aankomen, heeft zich doorgezet, juist in Europa. Maar de zending, die Kuyper met zijn Gemene Gratie onderbelicht, heeft zich óók doorgezet: juist in de 20e eeuw is het christendom wereldwijd geworden! (Trouwens, Kuypers onderscheid tussen 'algemeen' en 'bijzonder' zou in de huidige discussies over 'bevrijding', 'verinheemsing' en 'dialoog' wel eens heel heilzaam kunnen werken: tegenwoordig verwart men 'algemeen' en 'bijzonder' permanent, òf men heeft — uit reaktie — weer geen oog meer voor het 'algemene', de 'algemene genade', — die ook uit Christus voorkomt).
Hoe het zij, ook en juist ná de wereldoorlogen heeft de theologie de geschiedenis weer ontdekt. Berkhof schreef zijn boek 'Christus, de zin der geschiedenis' en spreekt van een 'planetarische herhaling' in de wereldgeschiedenis van Christus' kruis en opstanding: zo herhaalt zich de 'grote afval' het kruis, en in de doorbraak van de zending: de opstanding. Ook hier kan men over de invulling van de visie discussiëren, maar de visie zelf verheldert zeer. Er loopt door de chaos van het wereldgebeuren toch een rode draad!

Centrum der aarde
In de wereldgeschiedenis van de 20e eeuw kunnen en willen wij niet om Israël heen: het Joodse volk herkreeg — na de holocaust — het beloofde land. Israël herkreeg — in 1967 — het oude Jeruzalem: de via dolorosa, Golgotha en het Graf. Het graf van Jezus in joodse handen! Joodse geleerden schreven sindsdien meer over Jezus dan de eeuwen ervoor! Dat dringt door in het onderwijs in Israël. Ik weet wel dat het schriftkritisch is, ik weet wel dat zij Jezus niet zien als de Messias, maar de kentering is onmiskenbaar. Lapide gelooft dat Jezus Zich de Knecht des Heeren van Jesaja 53 wist, en hij gelooft tevens — op historische gronden! — dat Jezus uit de dood is opgewekt!
Paulus heeft in de Romeinenbrief hoop voor Israël. De Nadere Reformatie, het Réveil en de Puriteinen hadden dat ook — ver vóór de holocaust. Maar nadien is onze hoop voor Israël versterkt herleefd. Gaat het nu gebeuren? 'Zij zullen zien wie zij doorstoken hebben!' De Verlosser zal uit Zion komen! Het aantal Messiasbelijdende joden neemt toe. Daarnaast is er in het hele Midden-Oosten al een aantal zeer oude kerken, die — helaas — geen oog voor Israël hebben en waaraan — helaas — de Reformatie veelal is voorbijgegaan, maar die toch dezelfde Christus belijden. Als beide minderheden elkaar eens vonden rond het kruis en een brug konden slaan over de kloof tussen Israël en de omliggende volken...! Voorlopig liggen beide minderheden nog in het kruitvat dat Midden-Oosten heet. Voorlopig is Jeruzalem nog een lastige steen voor alle volkeren. Ook en juist na de Golfoorlog.
Maar als je er komt, en Gordon Calvary bezoekt, die prachtige stille graftuin nabij de krijtrots Golgotha en rond het open rotsgraf samenkomt op Pasen of een andere zondag in het voorjaar, dan gaat er iets door je heen: 'Hij is hier niet. Hij is opgestaan, zie de plaats waar de Heere gelegen heeft'. En je zingt: daar juicht een toon, daar klinkt een stem, die galmt door gans Jeruzalem. Buiten deze stad, op de Olijfberg, gaf Hij Zijn laatste bevel: 'En gij zult Mijn getuigen zijn, zo te Jeruzalem, als in geheel Judea en Samaria, en tot aan het uiterste der aarde'. Hier begon het allemaal. Centrum der wereldhistorie. Centrum der aarde. Hier zal het ook vast wel eindigen.

Onderschrift foto:
Uit: Handboek van de wereldgodsdiensten, uitgave J.N. Voorhoeve, Den Haag.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen