Kijken en denken

Je hebt van die boeken, die jaren in je boekenkast staan. Je besluit telkens weer ze nog eens te gaan lezen. Maar er komt niets van. Ze kijken je op den duur verwijtend aan. Je probeert je ook te verontschuldigen vanwege het feit, dat je de lectuur verwaarloost. Heel diep in je hart vind je het ook boeken uit een lang verdwenen tijdperk. En toch... je blijft er op de een of andere manier naar toegetrokken. En dan ineens is er de daad. Je stopt ze in de tas voor de vacantie. De stilte komt er aan van een paar weken. Na vele jaren is het goede voornemen werkelijkheid geworden.

Zo verging het ons met een heel oud boek. De titel luidt 'De heerlijkheid van het Oosten', indrukken van een reis naar de landen rondom de Middellandse Zee. Een uitgave van J.H. Kok te Kampen in 1930. Het is van de hand van niemand anders dan van dr. B. Wielenga, in leven gereformeerd predikant. Een man van verfijnde cultuur en beschaving. Auteur van exegetische werken, preken en ook aan het einde van zijn leven schrijver van een bijzonder erudiete catechismusverklaring.

Waarom kwamen wij nu tot het lezen van bovenstaand boek? Wel, wij denken nogal eens na over meditatie. Dat is die bezigheid van de geest, waartoe wij ons zetten om konsekwent over een bepaald gedeelte van de Schrift te peinzen. Meditatie is geen mijmering, los-vast van het ene op het andere springen. Neen, meditatie is een nadenken van hetgeen een auteur ons geboden heeft. De grootste vrucht van mediteren is een zekere inhoud van de Schrift in eigen woorden na te kunnen zeggen. In bepaalde punten samen te kunnen vatten. Daar is bij echte meditatie een objectivum, een werkelijkheid buiten ons. Een landschap, een stuk literatuur, een boek, een reis of wat dan ook, een ontmoeting, een gesprek. En er is een subjectivum, een persoonlijke indruk, een eigen weergave van wat wij beleefden. Wielenga spreekt van een subjectieve objectiviteit, dat wil zeggen, een zuivere weergave van de werkelijkheid, maar nu persoonlijk gezien en gezegd.

Ons denken over meditatie werd nu precies bij Wielenga's boek bevestigd. Deze auteur schreef tegen 1930 namelijk een driedelige uitlegkundige studie over de Handelingen der Apostelen, verschenen onder de titel 'Van Jeruzalem naar Rome'. Tot op heden kunnen wij u dit boek aanbevelen als een voorbeeld van indringende bijbeluitlegging, maar ook van scherpzinnige toepassing van het verklaarde bijbelwoord. Welnu, de bestudering van de Handelingen der Apostelen door Wielenga, maakte bij hem de begeerte aktief, het terrein van de gewijde geschiedenis in werkelijkheid te zien. teneinde het genoemde bijbelboek in zijn schone bijzonderheden te verstaan en hetgeen hij door exegetisch onderzoek vond, aanschouwelijk te kunnen voorstellen.

Er is hier duidelijk van een proces sprake. Vooreerst is er bijbelstudie. Niet oppervlakkig, maar grondig; niet over vele onderwerpen, maar over één onderwerp – één bijbelboek. Echte studie doet nadenken – en nadenken prikkelt de begeerte om te zien. En nu is dit het frappante in Wielenga's boek. Het onderzoek van de Handelingen der Apostelen vormt zijn inzicht fundamenteel. Hij leert bijbels denken. Dat is de onderlaag van geheel zijn reisbeschrijving. Met dit gegeven gewapend gaat hij op reis. Merkt op, neemt waar, controleert, er is in hem een dubbel spoor aanwezig. Aan de ene kant een bijbels spoor en aan de andere kant een spoor van de wereld ten tijde van zijn reis, zo ongeveer ten tijde van het jaar 1930. Wielenga ging niet zo maar op reis om veel te zien. Neen, de Heilige Schrift is zijn maatstaf. Door de Schrift heen, beziet hij de wereld van de Middellandse Zee... en komt dan weer tot nadenken.

Inderdaad, kijken en denken. Subjectieve objectiviteit, een zuivere weergave van de werkelijkheid, maar puur persoonlijk gezien en gezegd. En hier bovenal door de Schrift genormeerd. Daar hebben wij nu het wezen van meditatie. Vele mensen gaan tegenwoordig op reis. Ze gaan een halve wereld door, maar je bemerkt nooit dat ze wat hebben geleerd. Ze hebben alles geabsorbeerd: gehele landschappen, gehele steden, gehele volken en landen. Echte meditatie sorteert en normeert. Zo vorderen wij in persoonlijkheid en kracht.

Het oude advies van Da Costa was: leg naast uw bijbel de krant en bezie het wereldnieuws met de maatstaven van de Schrift. Mij dunkt, op die manier kun je ook meer vrucht hebben van een streekblad. Wij krijgen meer inzicht in datgene wat om ons heen wordt aangeboden. Wij beoordelen het naar wat de Schrift zegt en kunnen de wortels van de gedachtenwereld aangeven. U gevoelt wel, het maakt ons leven niet gemakkelijker, maar wel rijper. Er is bovendien nog een element aan. Het komt niet alles aan op de hoeveelheid van de levenservaring, het gaat om de kwaliteit. De apostel Paulus liep in Athene rond om de stad te bezien en ontdekte dat de stad vol was van afgodsbeelden. Dat was dieptezicht en daar gaat het ons om. Je ontmoet zo hier en daar wel eens van die stille zielen, die geen wereldbereik hebben gehad. Ze hebben meestal hun gehele leven in hun geboortedorp gewoond. Maar ze hebben gepeild uit wat voor geest bijvoorbeeld zo'n dorp leefde. En – wat het allerbelangrijkste u ze zien van de Schrift uit naar hun levensomgeving.

Daaruit ontspringen verrassende vergezichten. Daaruit komt originaliteit voort in spreken en zeggen. Wielenga wandelt bijvoorbeeld tijdens zijn reis door Pompeji, de stad die door de uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Christus te gronde ging. Het valt hem op hoeveel opschriften de muren van de stad dragen. Bij duizendtallen vond men in Pompeji ook officieuze en particuliere inschriften – graffiti – die betrekking hebben op persoonlijke en intieme aangelegenheden. Duidelijker dan uit breedvoerige historische beschrijvingen, leren wij de Pompejanen uit deze, in ogenblikkelijke opwelling neergeschreven, woorden kennen.
De muren spreken boekdelen. Wij zouden willen vragen: zijn de mensen in de loop der tijden in dit opzicht veel veranderd? Wij behoeven op historische plekjes, waar publiek op bezoek komt, slechts even onze blik naar schutting of muur te wenden om te zien, dat de beschaafde moderne mens niet veel wijzer is dan de oude Romein. Zelfs een spreekwoord maakt melding van de dwazen, die hun naam schrijven op deuren en glazen.

En wat is nu de vrucht van Wielenga's meditatie? Aan het einde van zijn boek komt hij tot een slotsom. Er was een tijd, dat de cultuur van het Oosten overheerste, maar de volken, die deze kunst voortbrachten zijn uitgebloeid. Het Westen heeft thans heerschappij. Onze wetenschap, industrie, kunst, is voorbeeld en bron voor het Oosten. De instructieve betekenis van de tocht naar de antieke landen is hoofdzakelijk negatief. Men leert zien wat men ginds mist en hier is en heeft. Ook wat men wordt, wanneer de kandelaar des Woords niet meer schijnt. Dus ontwaakt het gevoel van dankbaarheid en tevens van plicht. Aan het Westen is thans de grote schat uit het Oosten toevertrouwd, opdat van hieruit de wereld verlicht zou worden. De heerlijkheid van mens en volk is afhankelijk van de kennis en beleving van Gods Woord.

Een tegenwoordige reis door de antieke landen van de Middellandse Zee zou ongetwijfeld tot een andere slotsom komen. Maar dat hangt mede af van het uitgangspunt, dat wij kiezen. Wielenga gaat bewust uit van de Heilige Schrift. Hij weet dan ook soms uitermate kritisch te spreken over het cultiveren van een reis naar het Heilige Land. Zijn schriftuurlijk uitgangspunt verbiedt alle overdrijving. Maar dat was niet het doel van onze bijdrage. Wij wilden alleen laten zien hoe geheel onwillekeurig een heel oud boek bevestigd wat het principe van alle meditatie is. Objectivum – subjectivum. Wanneer wij in welke funktie dan ook omgaan met de Heilige Schrift, dié tot ons laten spreken, voor haar boodschap eerbied hebben en ze onderdanig vertolken, het zou ons veel zegen geven. Ja, zelfs hart en leven bovenmate bevruchten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen