Boekbespreking

Dr. D.Th. Kuiper e.a. (red.): Jaarboek voor de geschiedenis van de Gereformeerde Kerken in Nederland, jaargang 5, uitgave J.H. Kok, Kampen, ƒ 35,–.
'Is uw deel niet de Heere? en dus veel heerlijker dan dat van uw voorganger te Ulrum? Zoudt gij met dien professeur wel willen ruilen?', aldus Kohlbrugge in een brief van 3 mei 1834 aan ds. Hendrik de Cock die toen geschorst was door het provinciaal kerkbestuur. 'Dien professeur' is prof.  dr. P. Hofstede de Groot. Hij was De Cocks voorganger in Ulrum en is bekend geworden als één der belangrijkste vertegenwoordigers der zogeheten Groninger richting. Dr. J. Vree, die een dissertatie schreef over 'De Groninger Godgeleerden' (1984), vervolgt zijn studie over Hendrik de Cock en de Groninger Vrienden. In jaargang 4 van het hier besproken Jaarboek gaf hij aandacht aan de voorgeschiedenis van Afscheiding en Groninger Vrienden vanuit de biografieën van De Cock en Hofstede de Groot. Nu vervolgt hij door de samenhang aan te tonen tussen het ontstaan en de ontwikkeling van beide bewegingen in de periode van 1833-1837. Dr. Vree poneert de stelling, dat de grondstructuur van de latere Groninger theologie geboren is in de strijd tegen De Cock. Maar het omgekeerde is ook waar: Alles wat prof. De Groot aan De Cock schreef en tegen hem publiceerde, stijfde De Cock in zijn opvatting, dat de hervormden steeds verder van de gezonde leer van Dordt afweken. De Groot c.s. hebben door hun optreden tegen De Cock ertoe bijgedragen dat laatstgenoemde tot afscheiding is overgegaan. Ook de voortgang van de Afscheiding is door de Groninger Vrienden ten zeerste bevorderd, aldus dr. Vree. Maar ook weer omgekeerd heeft de Afscheiding indirect de snelle opkomst van de Groninger richting bevorderd. Het gaat de eeuwen door in de geschiedenis van de kerk eigenlijk steeds weer om hetzelfde geding, namelijk dat der vrije genade. Daar ging het in de jaren dertig van de vorige eeuw ook om. Tweeërlei theologie staat tegenover elkaar. Die van De Groot c.s. had en heeft de eigentijdse wind in de zeilen. De mens en zijn denken staan centraal. Die van De Cock c.s. komt het verlicht verstand van de mens niet in het gevlij. Ze lijkt antiek en achterhaald, in strijd met de rede van de verlichte tijdgenoot. Altijd is daarbij weer de confessie een strijdpunt. Ligt de inhoud van het geloof voor alle tijden vast? Of zit er dynamiek in?
De Groningers spraken graag over opleiding. Christendom is niet zozeer openbaring als wel opleiding. De Cock vindt zijn heil in het belijden van Gods genadige verkiezing. De Groot beschouwt juist deze leer als een oorzaak van veel onheil in kerk en theologie. Het gaat in de binding aan de belijdenis maar niet om een formele binding. Hier ging en blijft het ook vandaag gaan om een binding aan het hart van de belijdenis. Bestudering van de kerkgeschiedenis helpt altijd om ook in het heden te letten op wat de kerk in haar wezen bedreigt. Het Jaarboek bevat verder een biografische schets van ds. en later prof. Petrus Biesterveld, geschreven door dr. J. van Gelderen. Biesterveld wordt genoemd 'de vader' van de praktische theologie in de Gereformeerde Kerken. Bekende homileten als T. Hoekstra en K. Dijk behoren tot zijn leerlingen. In deze bundel verder nog een artikel over de ontwikkeling van het gereformeerde denken over vrouwen in de periode 1920-1940. De invoering van het algemeen kiesrecht in 1917 bracht de noodzaak van een opnieuw doordenken van standpunten inzake de politieke en maatschappelijke identiteit van vrouwen. Wie de discussies volgt en kent binnen de SGP over de plaats van de vrouw, ziet hoe de geschiedenis zich op bepaalde punten herhaalt. Na een bijdrage over de Gereformeerde kerk in Palembang op Sumatra wordt dit jaarboek afgesloten met een uitvoerige schets van dr. F.T. Bos over 'De houding van de synoden van de Gereformeerde Kerken ten opzichte van de Vrijmaking'.
We kunnen met Bos' conclusie instemmen: De geschiedenis van de Vrijmaking is een aangrijpende geschiedenis. Het meest om het daarna geweldig uit elkaar groeien van synodalen en vrijgemaakten op theologisch en geestelijk gebied.
Tenslotte: de vijf verschenen delen van dit Jaarboek bieden veel studiemateriaal over de geschiedenis van de Gereformeerde Kerken in Nederland. Ik heb ergens gelezen, dat de opzet bij een volgende aflevering gewijzigd wordt, hopelijk niet ten koste van de inhoud.

J. Maasland, Kootwijkerbroek

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen