Boekbespreking

B. van der Ros (red.), Geschiedenis van de christelijk dagbladpers, uitgave Kok, Kampen, 369 pag., ƒ 69,–.
Dit boek wordt aangekondigd als 'standaardwerk van de geschiedenis van de Nederlandse christelijke dagbladpers'. Die naam mag het ook hebben als we zien dat alle christelijke dagbladen, die er in Nederland waren en zijn, afzonderlijk worden behandeld. Dr. G. Puchinger schenkt aandacht aan 'Nederlandse Gedachten' en 'De Nederlander' van mr. G. Groen van Prinsterer. B. van der Ros behandelt 'De Standaard' van Abraham Kuyper. Maar naast deze bladen die aan de wieg stonden van de christelijke krant in Nederland komen uitvoerig aan de orde 'De Graafschapper' (G.J. Breuker), 'De Zeeuw' (B. van der Ros), de 'Nieuwe Provinciale Groninger Courant' (B. van der Ros), 'De Nederlander' en 'De Nieuwe Nederlander' (dr. J. Wieten), 'De Rotterdammer-Kwartetbladen' (dr. E. Diemer), 'Friesch Dagblad' (G.J. Breuker), 'De Banier' (een tijdlang ook dagblad) (B. van der Ros), 'Trouw' (B. van der Ros), 'Nederlands Dagblad' (G.J. Breuker), 'Zeeuwsch Dagblad' (J.J. Tevel), 'Reformatorisch Dagblad' (B. van der Ros), en de 'Christelijke regionale dagbladen' (G.J. Breuker en B. van der Ros).
Auteurs als Van der Ros en Beuker behandelen goeddeels de bladen, waarbij ze zelf nauw betrokken waren en die ze van binnenuit kennen. Van der Ros werd b.v. al in 1971 bij de start van het R.D. benoemd als chef-redacteur. Breuker en Van der Ros hebben ook samen een slothoofdstuk geschreven onder de titel 'Bijna alle christelijke nieuwsbladen verdwenen'. Van de ongeveer 50 nieuwsbladen, die tussen 1869 en 1894 zijn opgericht en de meer dan 40 tussen 1894 en 1918 en de 25 mssen 1918 en 1940 gingen verreweg de meeste ter ziele. Over bleven 'Eilandennieuws', 'De Bunschoter', 'De Huizer Courant', 'Het Urkerland' en 'Stuurboord'.
Saillante gegevens bevatten de bijdragen over de positiekeuze vóór de 2e Wereldoorlog. 'De Standaard' voerde een mentaliteitspolitiek waarschuwde tegen het nationaal socialisme 'als beginsel', maar had toch 'in hoge mate achting' voor wat in Duitsland werd gedaan voor de wederoprichting van het volk. In De Banier werd met herhaling van het noemen van 'de gevaren van Rome' de kracht van de principiële bezwaren tegen het Nationaal Socialisme afgezwakt. Maar van Hitler werd 'slechts betreurd' dat hij niet boog voor het onfeilbaar en eeuwig Woord Gods. Maar hier komt ook uitvoerig aan de orde de kwalijke rol, die A. Kaptein speelde in 1934 (onder pseudoniem spreker van de N.S.B., later voorganger in de Oud Gereformeerde Gemeenten, daarna onttrokken aan alle kerkelijke activiteiten). Afgesloten wordt met de conclusie uit het proefschrift van W. Fieret, dat de strafmaatregelen tegen ds. Kerssten en diens zoon 'niet onterecht' waren. Daarbij wordt genoemd een verklaring van het huidige hoofdbestuur van de S.G.P., waarin wordt uitgesproken, dat het bestuur na 1945 de zaak niet in de doofpot had moeten doen.
Met grote belangstelling lazen we de bijdragen van dr. E. Diemen over 'zijn' De Rotterdamse-Kwartetbladen en de teloorgang daarvan. In zekere zin zou de Rotterdammer van toen te vergelijken moeten zijn met het R.D. van nu, gegeven de 'schakering' en de 'differentiëring' van de lezerskring. Het blad is in hoge mate leidinggevend geweest in de gereformeerde wereld en was zuiver in de Hitler tijd. De Rotterdammer stond bekend als 'een gezellige krant'. 'Kerkrubriek vereist behoedzaam redigeren', is één van de opschriften in het verhaal van Diemer. Met recht kan hij daarvan zeggen, dat er voor de invulling van deze rubriek 'in de wijde kring van de desbetreffende lezers' waardering bestond. 'Van fatale fusie tot teloorgang' luidt het laatste opschrift. Uiteindelijk heeft de fusie met Trouw, dat 'in zorgelijke toestand' verkeerde het Kwartet de das omgedaan. De 'Kwartetsignatuur' ging ten onder in de linkse signatuur van Trouw. Ook het binnenhalen van de zondagsport speelde een belangrijke rol. Dr. Diemer schrijft, dat het verdwijnen van het Kwartet hem persoonlijk veel verdriet heeft gedaan. Dat geldt ook voor menigeen in de lezerskring. Met name deze 'teloorgang' moge voor media nu een baken in zee zijn. Anderzijds had het Rotterdammer Kwartet van toen ook een brede allure waarvoor na de teloorgang geen alternatief is gekomen, gezien de differentiatie die optrad (R.D. en N.D.) en de daarmee onvermijdelijk verbonden versmalling.
Het boek van Van der Ros c.s. verdient al met al intussen waardering. We feliciteren de auteurs met het gebodene. Inderdaad: een standaardwerk, ook gezien het notenmateriaal en de foto's.

J. van der Graaf

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen