Het is al met Abraham begonnen

Onlangs hoorde ik een kind zingen. Een eenvoudig versje over de roeping van Abraham, eeuwen geleden. Ik overpeinsde toen, dat het goed is kinderen al vroeg in te prenten, dat de kerk al bestaat sinds Abraham werd geroepen uit Ur der Chaldeeën, naar het land, dat God hem wijzen zou. Toen begon de verbondsgeschiedenis.
Eigenlijk zouden we kunnen zeggen, dat de kerk al bestaat vanaf de moederbelofte, toen de komst van Christus in het vlees al vanuit de hemel werd aangekondigd. Sindsdien hebben immers patriarchen en profeten, psalmisten en andere bijbelheiligen, het gewone volk en diegenen, die tot een speciaal ambt werden geroepen, van verre de dag van Christus gezien en geloofd en beleden, dat ze gasten en vreemdelingen waren op aarde (Hebr. 11 : 13).

Maar van Abraham wordt toch met name gezegd in het Nieuwe Testament dat hij 'vader der gelovigen' is. Hij geloofde God en Die rekende hem dat tot gerechtigheid. God beloofde de God van Abraham en zijn zaad te zullen zijn. En ook al sloeg de belofte van een grote nakomelingschap allereerst op het volk, dat uit hem gebóren zou worden – het oude bondsvolk – nieuwtestamentisch belijden we, dat met Pinksteren de grenzen doorbroken werden, zodat het geslacht van Abraham in geestelijke zin is uitgebroken in menigte, bijeengebracht uit alle talen en volken. Wij zingen als nieuwtestamentische gemeente met het volk van het oude verbond mee: het verbond met Abraham Zijn vrind, bevestigt Hij van kind tot kind.

Bewaard
Het is goed ook vandaag te bedenken, dat God al eeuwenlang met mensen op weg is. Het begon heel speciaal bij de exodus van Abraham, weggeroepen uit Ur en geroepen náár het land van belofte. Zo heeft God de eeuwen door mensen weg-geroepen uit hun natuurlijke bestaan, náár het nieuwe leven in Christus; hetzij ze leefden uit de belofte, hetzij na de vervulling van de belofte.
Vaak wordt de kerk eenzijdig nieuwtestamentisch gefundeerd. Het gaat dan om de Nieuwtestamentische gemeente, die inderdaad na de Pinksterdag zich mocht gaan ontplooien over de hele wereld; daar namelijk, waar God goedertierenlijk, naar Zijn welbehagen, gezanten van de goede boodschap heen zond, om mensen te roepen tot geloof in de Gekruisigde (D.L.I, 3). Maar de kerk was er al onder het oude verbond. En het is goed om ook de oudtestamentische contouren van de kerk, samen met de nieuwtestamentische, in het oog te houden.
Vanuit het Oude Testament leren we met name ook hoe Gods trouw altijd weer staat tegenover de ontrouw van Zijn volk. We leren hoe het volk vanwege Godsverlating in ballingschapen gaan moest. We leren hoe het volk door de profeten steeds weer tot de orde moest worden geroepen, vanwege het navolgen van andere goden. We leren zelfs, dat de kerk 'soms klein en als tot niet gekomen' was in de ogen der mensen. De Nederlandse Geloofs Belijdenis spreekt zo – in die bewoordingen – immers ook over de kerk en herinnert dan aan de tijd van Elia, toen er (slechts, maar toch nog) zevenduizend mensen waren, die de knie voor Baäl niet hadden gebogen.
We leren uit het Oude Testament, dat altijd weer de kerk òndanks de mens bewaard bleef, ook tegen het woeden der gehele wereld in. Het Oude Testament tekent ons ook tweeërlei kinderen des verbonds. Er is telkens ook sprake van verbondsbreuk. Maar nochtans wendt God Zich telkens weer tot Zijn afkerige volk.

De afval was zelfs al merkbaar in de tent van Abraham zelf. Daar stonden Izak en Ismaël elkaar naar het leven. Daar werd de dienstmaagd met haar zoon al weggezonden. Daar ligt al de wortel van de broedertwist bij de natuurlijke nazaten van Izak en Ismaël; een broedertwist, die zelfs eeuwen later godsdienstig werd doorvertaald in de opkomst van de islam, toen Mohammed ook teruggreep op de tent van Abraham en vervolgens, naast profeten als Mozes en Elia en vervolgens ook Jezus, zichzelf als de profeet uitriep. Tot vandaag heeft dat in onze wereld ingrijpende consequenties.

De Heilige Geest
Dankzij de Geest van Pinksteren mag echter ook de kerk vandaag met recht, met goddelijk recht, op Abraham als vader der gelovigen teruggaan. Abraham is intussen wel de vader àller gelovigen (Rom. 4 : 11). Ooit verscheen een brochure met als onvoorstelbare titel 'Was Abraham gereformeerd?'. Zo'n probleemstelling zegt meer over de verdeeldheid van 'alle' gelovigen dan over de bijbelse grondnotie inzake Abraham als vader van de gelovigen zèlf De kerk, die met Abraham begon, is altijd nog van alle tijden en alle plaatsen.
Het moet helaas echter van de nieuwtestamentische gemeente worden gezegd, dat ze haar eenheid, verankerd in het éne verbond, dat teruggaat op Abraham, niet heeft kunnen handhaven. De kerk is allengs en meer en meer een verscheurde en verdeelde kerk geworden. Ketterijen hebben de kerk geteisterd, scheuringen hebben haar verwond. De spanning met name tussen waarheid en eenheid heeft, telkens wanneer de slinger naar één bepaalde kant doorsloeg, strijd opgeleverd binnen het lichaam van Christus.

Is er eigenlijk wel één periode in de geschiedenis van de kerk geweest, waarin het wat dit betreft rustig was?
In de vroegchristelijke kerk moesten concilies al spoedig orde op zaken stellen vanwege de grote dogmata, die werden aangevochten. En na verloop van tijd kwamen de grote schisma's, de scheuringen, die tot vandaag doorwerken.
Hoe vaak zal derhalve in de kerkgeschiedenis niet de verzuchting zijn geslaakt, dat de tijden donker waren en dat donkere wolken zich samenpakten boven de kerk van Christus?
Hoe vaak zal niet gevreesd zijn, dat het met de kerk op een einde zou lopen of dat – bijbelse waarschuwing! – de kandelaar van haar plaats zou worden weggenomen? Soms hebben mensen het zelfs als 'het einde' beleefd wanneer een geliefd voorganger wegviel. Toen viel de kerk weg. Zoals bij ds. J.P. Paauwe, op wiens graf – als geconcentreerde verzuchting – gezongen werd 'niet één profeet is ons tot troost gebleven.'

Reken maar dat zo ook de Reformatie diepe vragen heeft wakker geroepen. Het was immers bepaald niet zo, dat ieder, of dat ieder direct en spontáán voor de bevrijdende ontdekking van Luther was ingewonnen en diens 'nye leer' overnam. Her en der heeft de Reformatie slechts voetje voor voetje wortel geschoten. Ook in die dagen hebben mensen de spanningen, die zo in de kerk optraden, als bedreigend voor het (voort)bestaan van de kerk ervaren. Nu, vier eeuwen na datum, weten we en belijden we de zegenrijke gevolgen van de Reformatie voor de kerk, maar de Reformatie zelve bracht bloedige strijd.

Zo is het altijd weer gegaan. De kerkgeschiedenis is een geschiedenis geweest van bloed en tranen. De Nadere Reformatie klaagde over de oordelen Gods, die zwaar hingen boven een afvallige kerk. Te onzent openbaarde zich later de verwoestende werking van het modernisme in de vorige eeuw en de daaruit voortkomende kerkscheuringen. Vervolgens was er de repeterende breuk in de gereformeerde kerkelijke wereld gedurende meer dan een eeuw, met alle pijnen vandien.

Eigen tijd
Ieder beleeft zo in eigen tijd het diepst de noden van die tijd. Zo zien wij vandáág het schip van de kerk slagzij maken vanwege de secularisatie enerzijds, vanwege horizontalistische stromingen, die het erfgoed der vaderen prijsgeven, anderzijds; vanwege een eenheidsstreven, dat de toets der Schriften niet doorstaan kan of vanwege verdeeldheid onder broeders om zaken, die van-onderop zijn. Ook vandaag vragen velen zich in gemoede af hoe lang deze ontwikkelingen nog door kunnen gaan. Kerkelijk optimisme is zo goed als verdwenen. Voor kerkelijke triomfantelijkheid is – zo die al ooit bestaan mag – in onze tijd al helemaal geen plaats meer.

En toch ligt de weg van de kerk, ook in de eigentijdse moeiten, ten diepste in Gods Hand. Dat mag ook geestelijke ontspannenheid geven. Enerzijds zal de ware kerk des Heeren altijd zorg hebben om de gestalte van de gemeente. De kerk is des Heeren. Waar ze niet leeft op de toonhoogte van het verbond, ooit opgericht met Abraham, Gods vrind, en gefundeerd in het werk van de Middelaar des Verbonds, loopt ze de kans de genade te verspelen. Het is dan ook niet vanzelfsprekend, dat, al is de kerk van alle tijden en van alle plaatsen, de Heere altijd op alle plaatsen Zijn kerk laat vóórtbestaan.
Maar anderzijds, de kerk bestaat al sinds Abraham. Die gedachte relativeert kerkelijk doemdenken. Het kinderversje, hierboven genoemd, herinnert ons vanuit de Schrift eraan, dat Abraham zijn land en stam verliet en de sterren in de nacht telde, met de belofte daarachter, dat zijn nageslacht zo groot zou worden als het heir der sterren.
God heeft hem de weg gewezen. God heeft hen, die daarna volgden, de weg gewezen. Ook vandaag is de kerk er. En al is ze her en der klein en als tot niet gekomen in de ogen der mensen, we klemmen ons vast aan de wetenschap, dat de kerk al bestaat en is bewaard sinds Abraham. Maar meer nog dan aan dat gegeven klemmen we ons vast aan het bijbels gegeven, verwoord in onze belijdenis, dat Christus zonder onderdanen niet zijn kan, omdat Hij een eeuwig Koning is. De boze zal het uiteindelijk toch niet winnen. De exodus, die met Abraham begon, gaat door.

J. van der Graaf

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen