Ontvangen van de Heilige Geest en geboren uit de maagd Maria

Op de toonhoogte van de lofprijzing
De christelijke kerk belijdt haar geloof in Jezus Christus, Gods eniggeboren Zoon, onze Heere, Die ontvangen is van de Heilige Geest en geboren uit de maagd Maria.
Het eerste wat ons opvalt is de verheven eenvoud, waarmee het wonder van de Vleeswording van het Woord (Johannes 1 : 14), zonder omhaal van woorden wordt beleden. Geen dogmatische haarkloverijen, geen dorre formuleringen alstublieft. Kom uit het struikgewas van verstandelijke beredenering van het wonder van de Incarnatie. Een verstandsbenadering van een mysterie als dit, dat de mens Jezus Zijn oorsprong niet heeft in de menselijke opeenvolging der generaties, maar in Jezus Christus God zelf onder ons is gekomen, verduidstert meer dan het verduidelijkt. Het geloof der gemeente 'behandelt' de wondere ontvangenis van de Heilige Geest en de maagdelijke geboorte van Jezus niet als een kerkelijk dogma, maar zingt in dit belijden op de toonhoogte van de lofprijzing Gods. In de geboorte van Jezus zingt de hemelse werkelijkheid en klinkt de aardse werkelijkheid, beide verenigd in een harmonische melodie: de verborgenheid der godzaligheid is groot, God is geopenbaard in het vlees. 'Als in een muziekpartituur' zegt iemand, 'waarbij men de bovenste en de onderste notenbalk tegelijk moet lezen'. Daarom klinken immers beide samen: at God heel menselijk en dichtbij in ons leven komt, dat Hem niets menselijks vreemd is, en dat Hij toch uit een totaal andere werkelijkheid, uit de ruimte van God-in-den-hoge, ons leven binnenkomt. Daarom is er de samenklank van boven en beneden, daarom is er de partituur met twee reeksen. Het Halleluja van de engelen, die op de bovenste balk zingen, dat de hemel openstaat, en de geboorte van Jezus in de stal. En wie deze bovenste notenbalk niet meeleest, heeft de hele partituur niet verstaan. De diepte van het mysterie is zo groot, dat het als vanzelf vraagt om poëzie in hemel en op aarde. Nee, het is werkelijk geen droge, onbezielde fomule, als we zeggen: Het Woord is vlees geworden'.

Belijdenis als apologie
De lofprijzing Gods op het mysterie van de vleeswording des Woords is de beste apologie (verdediging) van het christelijk geloof. In de geloofsworsteling van de kerk der eeuwen heeft de kerk het tegelijk waarachtig God en waarachtig mens van de persoon van Jezus moeten verdedigen tegenover allerlei rationele opvattingen van dit goddelijk geheimenis. Reeds in de eerste brief van de apostel Johannes is er sprake van dwaalleraren – 'antichristen' noemt Johannes hen – die loochenen dat Gods Zoon in het vlees gekomen is. In de tweede eeuw na Christus leerden de doceten en de ketter Marcion, dat Christus slechts een schijn-lichaam had. Zij zag tussen geest en stof zo'n grote tegenstelling, dat ze meenden; de heilige God (Geest) kan zich onmogelijk met het zondige stof (de mens) bezoedelen. Theodotus, een leerlooier uit Byzantium leerde het adoptianisme. Jezus heeft als Gods Zoon geen vlees en bloed aangenomen uit de maagd Maria, maar bij de doop in de Jordaan is de Heilige Geest, als een onpersoonlijke goddelijke kracht, in Hem neergedaald en is Hij door God tot zoon geadopteerd.
Apollinaris (4e eeuw) bisschop van Laodicea ging uit van de stelling, dat men in de mens lichaam, ziel en geest moest onderscheiden. Nu had volgens hem Jezus wel een waarachtig lichaam en ook een ware menselijke ziel, maar de menselijke geest ontbrak. Daarvoor was in de plaats gekomen de Goddelijke Logos; waarmee hij de waarachtige mensheid van Jezus loochende en zijdelings ook de waarachtige godheid.
In de tijd van de Reformatie ontkende Menno Simons, dat tussen Jezus Christus en Maria een bloedband zou bestaan hebben. Hij zou Zijn vlees en bloed uit de hemel hebben meegebracht en Maria zou voor Hem niet meer geweest zijn dan een doorgang tot het aardse leven. De moederschoot van Maria een 'goot', zonder dat Gods Zoon deel kreeg aan haar (zondig) vlees en bloed.
De Rooms-katholieke kerk stelt, dat eerst Maria zelf zondeloos ontvangen en geboren is en door een bijzondere genade van alle smet der erfzonde is vrijgebleven. Zo bleef Jezus gevrijwaard voor de besmetting van de erfzonde. In de negentiende eeuw leerde men, onder invloed van het rationalistisch verlichtingsdenken, dat we in Jezus niet met God Zelf te maken hebben, maar dat Hij het grote Voorbeeld is van de betrachting van de ware morele deugd.
In onze twintigste eeuw verwijst men de belijdenis, ontvangen van de Heilige Geest en geboren uit de maagd Maria naar het rijk der oud-oosterse of Griekse godenmythologie. Jezus is de mens, die vol van God is, en geen 'verklede prins' (H. M. Kuitert). Dat Jozef als vader bij de verwekking en geboorte van Jezus uitgeschakeld wordt zou maar leiden tot degradatie van de seksualiteit en miskenning van het aardse vaderschap (Ph. A. Kohnstam: E. Brunner). Toch heeft door de eeuwen heen de kerk, luisterend naar het getuigenis der Schrift zich onder 'het God geopenbaard in het vlees' willen buigen. Het Concilie van Constantinopel aanvaardde de Geloofsbelijdenis van Nicea (381). Gods Zoon… 'is vlees geworden uit de Heilige Geest en de maagd Maria, en is mens geworden'… In de mens Jezus Christus is God Zelf tot ons gekomen (Luther). 'Als men niet zegt, dat Christus het waarachtig wezen van het menselijk vlees heeft aangenomen, maar spreekt van een hemels wezen des lichaams, dan maakt men, zoals Manicheüs, een lichaam uit de lucht (Calvijn). 'Het Woord werd vlees. Ons van God gescheiden en zò vervloekte vlees heeft het Woord aangenomen. Niet alsof het daarin veranderd zou worden, het werd vlees, bleef echter zelf het Woord, en juist daarom heilig en rein' (H. F. Kohlbrugge).

Het Woord is vlees geworden
Het Woord! Wie is dat? 'De eeuwige Zoon van God, die waarachtig en eeuwig God is en blijft' (H. C. Zondag 14). De eeuwige Zoon van God kwám niet eerst door Zijn geboorte. Hij was er al vóór Zijn geboorte. Van eeuwigheid. Dat valt buiten de ruimte van de tijd. In stamelende verwondering belijdt de kerk: 'geboren uit de Vader, vóór alle eeuwen; God uit God, Licht uit Licht; waarachtig God uit waarachtig God; geboren, niet gemaakt, van hetzelfde Wezen met de Vader' (Gel. Bel. van Nicea).
Gods Zoon heeft vlees en bloed aangenomen; 'De activiteit van de eeuwige Zone Gods is hier tot haar hoogste graad gestegen' (O. Noordmans).
Hij neemt de menselijke natuur aan, terwijl Hij waarachtig en eeuwig God blijft. Zijn ontvangenis en geboorte is geen lot, maar zijn eigen daad. Jezus Christus komt van boven. Ontvangen van de Heilige Geest. Niet ontvangen uit de Heilige Geest. Dat zou kunnen betekenen dat de Heilige Geest bij Maria de plaats van de man zou hebben ingenomen, ook niet door de Heilige Geest, als zou de Heilige Geest bij Maria zijn ingestort, maar van de Heilige Geest is Hij ontvangen. 'Daarmee is alleen gezegd – heel voorzichtig trouwens –, dat Hij van de kant van de Heilige Geest is ontvangen, dat de Heilige Geest er op een bijzondere wijze aan te pas is gekomen' (A. A. van Ruler).
Op welke bijzondere wijze? De Geest maakt de maagd Maria tot de ontvangende, als zij het scheppende woord Gods, zoals de engel haar dat overbracht, met haar oor verneemt, en dus door het horen en dus door het geloof, door aanvaarding en omhelzing van de belofte Gods spreekt: 'Zie de dienstmaagd des Heeren, mij geschiede naar uw Woord'. Het orgaan van het vernemen is hier het orgaan van de heilige ontvangenis. Zij werd moeder des Heeren door het gelóóf. De overschaduwende werking van de Heilige Geest (Lukas 1 : 35) verenigde de goddelijke en menselijke natuur van Christus en betekende voor de eeuwige Zoon van God de enige open deur om in dit heilshistorisch gebeuren in te dalen, in zondig vlees en toch tegelijkertijd zonder zonde en 'afgescheiden van de zondaren' te blijven.
Jezus Christus heeft Adamsvlees aangeomen, de natuur van de mens van vlees en bloed, die onder het oordeel Gods gekomen was na de zondeval. De Tweede Adam, het Hoofd van de nieuwe mensheid, Jezus Christus is in onze verlorenheid in-geboren en toch de Enige onder de mensen. Die niet in zonde ontvangen en geboren is. Biologie en logica stoten stuk tegen Bethlehems kribbe. Deze wonderbare ontvangenis en even wonderbare geboorte uit de maagd Maria, accentueert de volle liefde van God, geopenbaard in onze menselijke onmogelijkheid. Daarom mogen we God geloven, dat Zijn hart aan ons toebehoort. Christus is niet de mens op z'n best. Hij is Gód geopenbaard in het vlees.

Geboren uit de maagd Maria
Volgens velen is het geloofsartikel van de maagdelijke geboorte voor de moderne mens hèt grote struikelblok in het christelijk geloof Natuur-wetenschappelijk volstrekt onmogelijk, zegt men. Maar mogelijk of niet mogelijk, dat is de kwestie niet. Geloof en wetenschappelijk bewijs zullen op dit punt wel op gespannen voet blijven staan. Dat komt omdat het hier over Jezus gaat. Over Gods Zoon in het menselijk vlees. Dat is niet 'op te lossen'. Het is alleen maar te geloven. Waarom moest deze geboorte maagdelijk zijn? Wij moeten, hoewel wij het nooit begrijpen, toch proberen er iets van te zeggen. Verkóndigen nogal liefst. Het als Gods heilsfeit in de geschiedenis bekend maken. Nu krijgen Gods wonderen natuurlijk niet pas zin, als wij er de zin van inzien. En of deze verkondiging vruchtbaar zal zijn, daar is het geloof, als het werk van de Geest en het Woord voor nodig. Precies hetzelfde geloof als bij Maria, die het geheim geheim liet. Zo kwam Gods Zoon in de moederschoot. Zo behaagt het God Zijn Zoon in ons te openbaren. Irnmers te zeggen, dat Jezus Christus de eniggeboren Zoon in mijn vlees en bloed kwam, dat gaat niet zomaar. Dat gaat alleen maar door de Heilige Geest. Geboren uit de maagd Maria. Wanneer het vlees en bloed van Maria niet precies hetzelfde materiaal voorstelt, waaruit ik gemaakt ben, niet precies dezelfde band met de gevallen Adam heeft, als ik heb – dan weet ik nog niet waaraan ik toe ben. Zo is het echter wél en dat betekent iets heel ergs en iets overheerlijks. Iets watje alleen maar met het bijbelse woord 'zaligheid' bezingen kunt. Iets heel ergs, want dat Jezus mijn vlees en bloed aannam betekent dat Hij van de hemel komt en met ons de zonde, de vloek, het oordeel, de uiterste verlatenheid, de hellen van onmenselijke en menselijke angst deelt.
Daarom ging Hij van de kribbe naar het kruis en ging het in Gethsemane hard tegen hard. Hij verzocht niet – wat Hem mogelijk was – de bijstand van twaalf legioenen engelen, maar Hij liet Zich levend en stervend in de handen van Zijn Vader vallen. Hij beminde Zich letterlijk dood. Zozeer wordt God een mens, zozeer heeft Hij lief. zo onvoorwaardelijk wil Hij aan zichzelf ervaren wat mens-zijn is. Komt verwondert u hier mensen. Nu pas kunnen wij van Gods grote barmhartigheid. Zijn volle liefde en toegenengenheid zeker zijn. Van de kribbe kwam Hij aan het kruis terecht. Zó bitter is het dus gesteld met mijn vlees en bloed, dàt, waarmee ik in mijn stoel zit, mij in de wereld begeef, mij te slapen leg, mijn werk doe, bemin en vecht. Maar hoe vreselijk dat ook is, als we zo mogen geloven, belijden we een onuitsprekelijke heerlijkheid, die zich openbaart in Hem, aan wie geen gedaante noch heerlijkheid was. We zingen de onderste en de bovenste balk en van de partituur met de engelen in de hemel en de met bloed gekochte kinderen Gods op aarde (en ook al in de hemel) mee. Mijn Geest verheugt zich in God mijn Zaligmaker.
Uit de maagd geboren. Wat geen aards huwelijk kan voortbrengen, omdat de grens ligt bij 'wie zal een reine geven uit een onreine?', dat deed God tevoorschijn komen in de geboorte uit een maagd. Hij gaf een Zaligmaker. Daarom moet Jozef opzij en gaat de Heilige Geest zijn eigen gang. Zo'n liefde kunnen wij niet opbrengen, Gód kunnen wij niet opbrengen. Geloof het en sla uw Bijbel op: Overmits dan de kinderen vlees en bloed deelachtig zijn, zo is Hij ook desgelijks derzelve deelachtig geworden, opdat Hij door de dood te niet zou doen degenen, die het geweld des doods had, dat is de duivel; en verlossen zou al degenen, die met vreze des doods, heel hun leven door der dienstbaarheid onderworpen waren. Want waarlijk Hij neemt de engelen niet aan, maar Hij neemt het zaad van Abraham aan (Hebr. 2 : 14-16).

Jezus Christus, Middelaar
In het geloof mag ik het geheimenis aan mijn God overlaten. Het lied, de aanbidding van het Vleesgeworden Woord zingt: Onuitsprekelijke Gave. Jezus Christus, Middelaar. Dat reikt even hoog! Met Zijn onschuld en volkomen heiligheid bedekt Hij mijn zonden voor Gods aangezicht. Dat reikt even diep! Zo diep, dat reeds in mijn pril begin, waar ik in zonde ontvangen en in ongerechtigheid geboren ben, die gezegende Middelaar afdaalde. Dat Hij de vernieuwing van mij, zondaar, in de wortel aanpakt en de vuile bron van al mijn wanbedrijven reinigt. Niet pasgeboren kinderen zijn onschuldig. Wél wedergeboren kinderen. Het geloof neemt deze weldaad met een dankbaar hart en bevende handen aan. Dat houdt wel oordeel in, maar bovenal genade; dat er een liefde is, niet alleen toen ik al bestond, niet alleen toen ik ontstond, maar toen ik nog niet eens bestond. Van eeuwigheid. Een liefde die mij vóór was, een liefde in het uur van mijn ontvangenis, een liefde tot en met onze eeuwige aankomst in het Vaderhuis.

H. Visser, Katwijk aan Zee

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen