Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Krachten en tegenkrachten bij hervormingen in Hongarije

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Krachten en tegenkrachten bij hervormingen in Hongarije

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

Hongarije is Nederland niet en Nederland is Hongarije niet. En toch, er zijn de eeuwen door vele banden gelegd tussen Nederland en Hongarije, op terreinen van kerk en theologie maar ook van wetenschap en cultuur in het algemeen. Er is kennelijk sprake van gemeenschappelijkheid op verschillende levensterreinen.
Tijdens verblijf in Boedapest las ik het volgende van een Hongaarse natuurwetenschapper:
'Toen ik in Zwitserland leefde was daar alles rustig, zeker en stil; in leven blijven betekende geen probleem. In Hongarije is de wereld geheel anders, het leven was een voortdurende strijd om bijna alles; die strijd echter betekende geen verlies. Menigmaal hebben we verloren, een andere keer hebben we gewonnen, maar we bleven steeds overleven. Het betekende niet het einde. De mens heeft zulke krachtsinspanningen nodig en dat was in de hele geschiedenis van Hongarije zo.'
Dit werd door genoemde auteur mede gezegd met het oog op beroemde (natuur)wetenschappers, die Hongarije voortbracht. In zekere zin zou een dergelijke uitspraak echter ook te doen zijn voor Nederland. Heeft, om een voorbeeld te noemen, Holland in de voortdurende strijd tegen het water, niet grote deskundigheid verworven inzake waterwerken en alles wat verder met de strijd tegen of ook het leven van het water te maken heeft?


Er zijn intussen ook parallellen te trekken tussen Nederland en Hongarije als het gaat om geestelijke strijd die gevoerd moest worden: in Nederland bijvoorbeeld de strijd tegen 'Spaanse dwingelandij', in Hongarije tegen de Habsburgers.
De Reformatie is diep geworteld geweest en in strijd gelouterd geworden in beide landen.
Aan de Reformatie hielden we ook in beide landen een Bijbelvertaling over, die in beide gevallen een taal-document mag worden genoemd, de Statenvertaling te onzent en de Gáspár-Károlibijbel in Hongarije.
Hoe dit alles ook zij, er zijn tal van historische lijnen te trekken tussen Nederland en Hongarije. Bepaalde concrete zaken hoort men in Hongarije telkens weer. De bevrijding van Hongaarse predikanten van de galeien door Michiel Adriaanszoon de Ruyter ligt al ver terug in de geschiedenis, maar de hulp, die Nederland aan Hongarije gaf na de Eerste Wereldoorlog, toen Hongaarse kinderen voor versterking in Nederland in gastgezinnen verbleven, staat vele ouderen nog diep in het geheugen gegrift.
En zo wordt ook in dankbaarheid gememoreerd wat (o.a.) vanuit Nederland werd gedaan in de moeilijke jaren tussen 1948 en de Wende enkele jaren geleden.
Tijdens een bijbelstudie-uur kwamen we te spreken over engelen (n.a.v. 2 Thess. 1 : 8). Door één der aanwezigen werd gezegd dat hij sinds jaar en dag kleding droeg uit Nederland. Voor hem waren de boden uit Nederland, die in christelijk dienstbetoon naar Hongarije kwamen 'engelen' geweest.

De lijnen vandaag
We hebben in deze kolommen al eerder opgemerkt, dat er ook na de Wende vele lijnen lopen van Nederland naar Hongarije. Behalve de oude relatiepatronen hebben zich tal van nieuwe groepen aangediend om te helpen bij de wederopbouw van de samenleving en ook van de kerk. We beperken ons nu verder tot de kerk.
Er kwam een ingrijpende wijziging in de kerkleiding. Diegenen, die voorheen de leiding hadden en daarbij hun 'oecumenisch' relatiepatroon met het Westen hadden, zijn goeddeels uit de gratie geraakt. Diegenen, die andere contacten onderhielden met het Westen, met name ook in Nederland, buiten de genoemde oecumenische kaders, zijn nü geroepen leiding te geven. En dat nu is op zich geen sinecure.


En doen zich twee grote problemen voor. Vóór de Wende gingen ook vele Hongaarse predikanten met een boog om de kerkleiding heen. Hun gerechtvaardigde wensen werden veelal toch niet ingewilligd of zelfs tegengestaan, zodat ze hun eigen weg gingen. Eén van de nieuwe bisschoppen zei, dat zich in die jaren allerlei 'partisanengroepen' hadden gevormd; groepen die elk voor zich dezelfde strijd voerden maar die het wel ook ieder op eigen gezag deden. Nu, na de Wende, is het dan ook niet eenvoudig om kerkelijk leiding te geven en dat ook geaccepteerd te krijgen. Al spoedig kan de leiding het verwijt krijgen dat het niet beter is dan vroeger. Van centraal beleid is men kopschuw geworden.
We tekenen hier zelf direct bij aan dat dat ook wel begrijpelijk is. Alle kerkelijke leiding, die centralistische trekken krijgt, betekent uiteindelijk dat over de gemeenten geheerst wordt. Het is altijd wel zaak er voor te waken dat het gemééntelijke leven zich in vrijheid ontplooien kan. De kerk zal de geméénte dienen. Daarom moet ook in het vrije Hongarije van nu het juiste evenwicht worden gevonden tussen leidinggeven en dienstbaar zijn aan de gemeente.

Een tweede grote moeilijkheid is, dat het oude systeem weliswaar dood is, maar dat de mensen, die het systeem maakten of steunden, nog leven. Dat geldt ook in de kerk. Men heeft ook nog steeds te maken met de oude kaders. Hoewel de nieuwe kerkleiding democratisch op de kerkelijke vergaderingen is gekozen, zetten sommigen van diegenen, die vroeger verantwoordelijkheid droegen, het oude leven, met daaraan verbonden de oude 'oecumenische' contacten in het buitenland, gewoon voort.
Mevr. dr. A. M. Kool, thans voor de GZB als missiologe werkzaam in Hongarije, heeft recent op een conferentie van de Europese Commissie (een al ver voor de Wende actieve commissie voor Oost-Europa van de grote kerken in Nederland) dit scherp verwoord. Ze laakte het, dat met geldelijke steun in het Westen bepaalde 'oecumenische' activiteiten op de oude voet worden voortgezet.

'Het laatste gerucht'
In Hongarije troffen we hieromtrent een bericht in het Duitse blad Publik-Forum. Ik laat hier het hele stuk ter informatie in vertaling volgen:
'In de Hongaarse Gereformeerde Kerk heerst ergernis over de "broederlijke hulp" uit Duitsland. Er wordt ontstemd over een "westelijke destabilisering" van de Hongaarse Gereformeerde Kerk gesproken. Niet de na de Wende met krappe meerderheid door de synode gekozen "burgerrechtelijke bisschop" Lorant Hegedüs geldt als de financiële adressant van duitse kerkgelden, maar met name de "rode", voorheen regiem-getrouwe ex-bisschop Karoly Toth, leidinggevend medelid van de Christelijke Vredesconferentie. Theologen betreuren het dat speciaal de Evangelische Kerk in het Rheinland met name haar financiën voor de evangelische kerken in Hongarije via het bureau van de niet-herkozen ex-bisschop Toth afwikkelt en derhalve de "hervormende krachten" om Hegadüs afzwakt.
"Men isoleert ons van kerkelijke contacten in het buitenland, laat ons in ons nationale sop gaar koken", zo wordt gezegd. Zo gelukt het niet die nationale beweging onder de Hongaarse gereformeerden tot stand te brengen, die van buitenland-Hongaren in Slowakije en vooral uit Roemenië onder leiding van de door de volksopstand naar voren gekomen populaire "burgerrechtelijkebisschop" Laszlo Tökes uitgaat. Onze gedesoriënteerde vrienden in Rheinland moeten eindelijk eens begrijpen, zo wordt gezegd, dat het erop aankomt bisschop Hegedüs te steunen, raad te geven en in de internationale dialoog in te voeren. Hegedüs en die hervormers, die geweigerd hebben met het oude regiem samen te werken, hadden een reisverbod en waren verbannen naar afgelegen dorpsgemeenten. Toth en de zijnen kondem daarentegen als "reiskader" in de internationale kerkelijke verbanden gedurende de tijd van de koude oorlog "glanzen".
Regeringsfunctionarissen in Boedapest over de geldstroom via Toth: "sabotage van de democratie!"'


Aan dit overduidelijke verhaal heb ik weinig toe te voegen. Men kan zich overigens afvragen of allerlei personen uit de kerkleiding vandaag geestelijk wel passen in genoemd oecumenisch kader. Maar het gaat om de geldstroom via de oude kaders.


Wel nog dit. De hervormde synode nam in februari l.l. een schuldbelijdenis aan over directe of indirecte kerkelijke betrokkenheid uit Nederland bij het systeem in Oosteuropese landen vóór de Wende. Ook vanuit Nederland is door officiële kerkelijke organen het oude kader in Hongarije gesteund. Voor goed verstaan: het gaat niet aan om op dit alles (zowel in Hongarije als in Nederland) het etiket 'communistisch' te plakken. Er zijn alle mogelijke schakeringen grijs geweest (daar en hier) tussen zwart en wit. Het zou echter in het licht van deze schuldbelijdenis een goede zaak zijn als de Hervormde Kerk, middels de daartoe geëigende kanalen, publiekelijk afstand neemt van bovengenoemde kwalijke praktijken. We moeten ook oppassen voor krokodilletranen inzake het verleden. Het gaat ook om de houding vandaag. Ook vandaag is de Hervormde Kerk betrokken in oude oecumenische kaders. Het is goed waakzaam te zijn, opdat het blazoen zuiver blijve.


Bij deze grote problemen is er intussen in de nieuwe situatie in Hongarije verder het óók niet geringe probleem om alle goed bedoelde hulp en ondersteuning uit het buitenland binnen de éne ongedeelde Hongaarse Hervormde Kerk te laten verlopen. Men heeft ook te maken met groeperingen van allerlei slag en richting, die in Nederland principieel afgescheiden zijn van de grote kerken en nu bepaalde activiteiten (moeten) ontwikkelen samen met commissies of verbanden binnen de Hongaarse volkskerk.
Vóór de Wende waren er al in allerlei hongaarse gemeenten ook stromingen: orthodox-gereformeerd, piëtistisch, charismatisch en 'liberaal'. Ze lagen toen echter – zei iemand plastisch – rug aan rug, uit zelfbehoud. Nu ze zich in vrijheid kunnen ontplooien is er het gevaar van allerlei aanscherpingen in de gemeenten. En daar bij is het dan niet uitgesloten, dat met hulp uit het Westen, zoals die nu wordt geboden, aan de verschillende groepen de wapens worden geleverd voor onderlinge strijd.
Naar onze overtuiging mag alleen dìè hulp verantwoord heten, die zichzelf overbodig maakt. De hulpverlener, die zichzelf of eigen groep wil profileren, dient niet de gemeenschap der kerk maar zou haar desintegratie kunnen bevorderen.

Tenslotte
En tenslotte dan nog een gigantisch probleem van Hongarije als geheel. Ik vat het samen met een kernachtig woord: 'vroeger hadden we het rode atheïsme uit het Oosten, nu worden we belaagd door het witte atheïsme uit het Westen'.
Hier valt alleen kerkelijk te getuigen en te handelen in Naam van Hem, die kwam om te dienen. En dan zet ik een dikke streep onder wat mevr. Kool op bovengenoemde conferentie zei: het gaat vooral om de basis, om de gemeenten. Daar leeft als het goed is de kerk. En daar is nog heel wat te bouwen, te hervormen ook.

v. d. G.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 28 april 1994

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's

Krachten en tegenkrachten bij hervormingen in Hongarije

Bekijk de hele uitgave van donderdag 28 april 1994

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's