Het ambt als luisterpost

In het begin van het nieuwe jaar worden weer in de gemeenten de nieuwe ambtsdragers bevestigd. Het is geen vanzelfsprekendheid dat dit gebeurt. In de goede voortgang van de ambtelijke dienst mag Gods trouw over Zijn gemeente worden opgemerkt. Voor menige kerkeraad is de vervulling van vacatures elk jaar weer een zorg. Enerzijds gaat het om geschikte kandidaten. Anderzijds kan er de zorg zijn of er nog mensen gevonden worden, die zich door de gemeente en mitsdien van God geroepen weten om het ambt van ouderling of diaken te bekleden.

In het geheel van de kerk zijn er gemeenten, waar het nauwelijks nog lukt mannelijke ambtsdragers te vinden, zodat alleen daardoor al de vrouw meer en meer de plaats van de man is gaan innemen. In gemeenten, waar principiële bezwaren bestaan tegen de vrouw in het ambt, kan zich intussen hetzelfde euvel, liever dezelfde nood voordoen. Dan is het elk jaar weer de grote vraag hoe men de vacatures vervuld zal krijgen. Daarom geeft het reden tot grote dankbaarheid wanneer kerkeraden weer voltallig zijn.

Er kan overigens ook sprake zijn van 'nood' in deze, die door kerkeraden zelf wordt opgeroepen, namelijk waar de geestelijke gaven in de gemeente worden miskend of ontkend en soms mensen buiten de kerkeraad worden gehouden, die niet passen bij de zittende kerkeraad. Door een versmald beleid heeft men soms meelevende leden der gemeente van zich vervreemd. Men ziet zo gemeenten soms verschuiven naar 'links' of naar 'rechts' omdat de kerkeraad verschuift.

Ook mag de vraag worden gesteld of de gemeente zelf wel altijd zo betrokken is bij de voortgang van het ambtelijke werk in de gemeente. Wordt bijvoorbeeld de bevestiging van ambtsdragers nog wel altijd als een vreugdevol gebeuren ervaren? De 'crisis van het ambt', waarvan ongetwijfeld in onze tijd ook sprake is, kan zich èn in de kerkeraad zelf èn binnen de gemeente manifesteren. Het geestelijk gehalte van de gemeente komt dan ook zéker tot uitdrukking in het zicht op de ambten in kerkeraad en gemeente.

Bekwaamheid

Het is overigens geen sinecure om vandaag ambtsdrager te zijn. De vragen zijn vele. Wie vandaag tot ambtsdrager gekozen wordt realiseert zich, als het goed is, dat dezelfde vragen, die vandaag op de leden der gemeente afkomen, ook de eigen vragen zijn. Maar de ambtsdragers zijn wel geroepen om leiding te geven aan de gemeente en op de geestelijke, pastorale vragen en de problemen in de levenspraktijk in te gaan. Wie is tot deze dingen bekwaam? Daarom is het goed dat er een kerkeraad is, zijnde een college, waarin ambtsdragers samen mogen beraden over het gemeentelijke leven en het opzicht daarover. In artikel 31 van de Nederlandse Geloofs Belijdenis lezen we, dat dienaren van het Woord allen hetzelfde gezag hebben. Datzelfde geldt voor ouderlingen en diakenen. De waarheid ligt niet bij één enkele mens, zegt Augustinus. Hij zegt letterlijk:

'Gij roept ons gezamenlijk op om aan de waarheid deel te hebben... Want al wie voor zich alleen opeist wat Gij allen aanbiedt... wordt uit het gemeenschappelijke verdreven naar het eigene. Hij wordt uit de waarheid verdreven naar de leugen.'

De waarheid ligt dus ook niet bij één enkele dominee of ouderling of diaken. Samen is men onderworpen aan de waarheid Gods, geopenbaard in Christus, die de hoogste ambtsdrager is. Bekwaamheid van ambtsdragers is dan ook bekwaamheid-samen. De hand kan niet zeggen tot de voet: ik heb u niet nodig. Die collegiale ambtshouding zal het diepst worden beoefend wanneer het besef leeft, dat men in het ambt dienen zal en niet heersen. Allereerst is ambtelijke dienst dan dienst aan Christus, maar dan ook aan Zijn gemeente.

Luisteren

Als zodanig mag het ambt ook wel een luisterpost heten. De ambtsdrager dient allereerst te luisteren naar Christus door en in Zijn Woord. Maar niet minder zal de ambtsdrager zijn oor tejuisteren leggen in de gemeente. Waar liggen de levensvragen vandaag? De ambtsdrager stapt, wanneer hij het ambt binnenkomt, niet opeens in een andere wereld. Hij vertegenwoordigt ook de gemeente in de vragen en noden binnen alle geledingen. De ambtsdrager komt uit de gemeente zelf voort, maakt er deel van uit. Dat vraagt op zich al om een luisterhouding.

Landt de prediking in de gemeente? Over die vraag legt hij met name ook zijn oor te luisteren in de gemeente. Het gaat er niet alléén om of vooral hoe hijzelf de prediking ervaart, maar ook of en hóe de gemeente reageert op de prediking. Wanneer de prediking niet landt, waar schort het dan aan? Ligt het aan het gehoor, dat de boodschap niet meer vermag op te vangen vanwege de zorgvuldigheden en de gejaagdheid van het moderne leven? Ligt het aan de prediking, die niet ingaat op wat er aan vragen en problemen leeft in de gemeente?

Alleen in een luisterhouding, met het oor aan de Schrift en met het oor aan de gemeente, kan door de kerkeraad, samen rondom de predikant, gezocht worden naar een begaanbare weg voor de prediking in deze tijd. Doet de prediking recht aan de verscheidenheid van thema's in de Schrift? Doet de prediking recht aan wettige verscheidenheid binnen de gemeente? Komt de preek aan in de leefsituatie van mensen? Waarom lopen mensen weg, maar ook waarom komen mensen van elders in de gemeente? Komt de prediking geestelijk diep genoeg over? Beantwoordt ze aan Schrift en belijdenis?

Ambtsdragers zijn verantwoordelijk voor de hele gemeente en luisteren zo ook naar de hele gemeente. Niet omdat de stem uit de gemeente norm mag zijn. Wel, omdat de hele kudde aan hun zorgen is toevertrouwd. Zodra men zich in het ambt slechts verantwoordelijk gaat voelen voor een groep en men daarop het ambtelijk beleid ook richt, is men ontrouw aan de roeping, die voor de gehele kudde geldt. Luisteren vraagt om zelfverloochening. In het ambtelijke gesprek binnen de gemeente mag het niet zo zijn, dat gesproken wordt alvorens geluisterd is. Ambtsdragers kunnen alleen luisterend dienen.

Gelijkelijk

Met de uitdrukking 'Luisterend dienen' wordt overigens expliciet aangegeven een takenpakket voor hervormd gereformeerde gemeenten binnen het Werelddiakonaat. Treffender typering had men niet kunnen bedenken. Diakenen dienen luisterend! De uitdrukking geldt overigens voor alle ambten gelijkelijk: voor de predikant, de ouderling en de diaken. Het is niet zo, dat dienen alleen voor het diakenambt geldt. Wel komt in het diakenambt een specifieke vorm van dienst tot uitdrukking. In het diakenambt gaat het om dienen metterdaad. Dan gaat het om dienen binnen de gemeente maar ook om dienen naar buiten. Niet alleen de huisgenoten des geloofs komen in het blikveld, maar ook alle mensen.

Als zodanig heeft met name de diaken het luisterend oor bij de noden van onze tijd, noden dichtbij en noden ver weg. Juist de diakenen zijn geroepen om 'met troostelijke redenen' (bevestigingsformulier) bij de noden van de tijd te zijn. Ze laten het echter niet bij woorden, ze houden woord en daad bijeen.

In het diakenambt toont de kerk zo ook de helende handen van Christus aan een wereld volleed en lijden. Het getuigenis van de kerk naar buiten zou vandaag zelfs wel eens allereerst in de daad kunnen bestaan. Aan het daadkarakter van de kerk, opkomend uit het Woord, zou de wereld wel eens allereerst het getuigenis van Christus kunnen aflezen. Terwijl het omgekeerd heel gevoelig ligt wanneer geldt: let wel op hun woorden, maar niet op hun daden. Woorden zonder getuigende daden zijn leeg. Als zodanig heeft de diaken vandaag een hoge roeping. Het diakenambt staat dan ook bepaald niet lager dan dat van ouderling. De ambten hebben gelijkelijk en in verscheidenheid de roeping om luisterend te dienen. Opdat ook de gaven binnen de gemeente tot ontplooiing mogen komen.

Ambtelijk besef

Wie een ambt bekleedt zal ook zelf ambtelijk besef dienen te hebben. Dat betekent niet een zeker meerwaardigheidsbesef. Het betekent wel, dat een ambtsdrager doordrongen mag zijn van zijn roeping door de gemeente en mitsdien van God. Dezer dagen spitste de Generale Diakonale Raad dit ambtelijk besef toe op het diakonaat, in een rondschrijven aan kerkeraden, geschreven door ds. A. Romein, lid  van de adviescommissie Luisterend Dienen. Hij zegt:
'We gaan stellig niet te ver als wij vaststellen, dat er in het vroegste leven van de Kerk van Christus in de wereld ambtelijk diakonaat bestond en functioneerde, uitgeoefend door diakenen, dat een beroep deed op de liefde en offervaardigheid van de gemeenteleden'.

Augustinus schreef zelfs over de gaven van de gemeente: 'Alles gaat naar de armen' . Romein merkt echter ook op, dat in de Middeleeuwen de diaken 'verschrompelt tot een onbetekenende liturgische figuur.' Calvijn heeft het diakenambt echter weer hersteld en zette deze ambtsdrager weer volop in zijn oorspronkelijke functie. Enkele eeuwen later (in de 18e en 19e eeuw) is het diakenambt intussen opnieuw 'verschrompeld' en is het het negentiende eeuwse Réveil, dat komt tot 'herijking van het diakenambt'.

Met name het diakenambt loopt kennelijk vaak het gevaar te devalueren tot een sociale functie of tot een bij wagen van de kerkeraad. Als zodanig is het boeiend om de geschiedenis te lezen van dr. J. H. Adriani, kerkelijk pionier inzake het diakenambt in het begin van deze eeuw. Toen het diakenambt was verschrompeld tot een regentenfunctie en diakenen bedélers waren geworden, bracht hij de wezenlijke betekenis van het ambt van de diaken weer tot gelding. De dienst der barmhartigheid mocht niet worden voorbehouden aan particuliere verenigingen — in zijn dagen de wijkverenigingen in de binnensteden — maar moest voluit kerkelijk, vanuit het diakenambt geschieden.

Ds. Romein constateert niet ten onrechte, dat in onze tijd het kerkelijk besef 'sterk lijkt verminderd' en dat dit gevolgen heeft voor het ambtelijk besef. 'Allerlei op zichzelf goede en doelgerichte acties en instellingen zijn ondernomen en opgericht door individuele mensen en groepen los van het kerkelijk diakonaat', zegt hij. 'Met als gevolg dat afbreuk gedaan wordt aan diakonaal kerkewerk, dat is ontstaan en opgezet door en vanuit het ambtelijk en kerkelijk diakonaat'.

De kerk zélf echter is geroepen tot dienstbetoon aan de armen, dichtbij en ver weg. De kerk zélf legt in het diakonaat het oor te luisteren bij de nood in de samenleving en zal al luisterend dienend aanwezig zijn. Diakonaat kan niet volstaan met louter donor zijn aan instellingen van dienstbetoon en hulpvaardigheid.

De kerk zelf zal dienen in woord en daad. Daarom mogen inderdaad ook de diakenen op hun ambtelijk besef worden aangesproken. Zij zijn niet minder dan de ouderlingen ambassadeurs van Christuswege.

Luisterpost

Nu weer ambtsdragers zijn bevestigd of herbevestigd, leek het me goed de functie van het ambt als luisterpost te onderstrepen. Ambtsdragers kunnen vandaag veel minder dan vroeger rekenen op natuurlijk en vanzelfsprekend gezag. We mogen ook vandaag zeker benadrukken dat ambtsdragers met gezag van Christuswege zijn bekleed. Dat maakt het ambt tot meer dan een functie. Daarom nemen ook vandaag gelukkig velen de roeping tot het ambt nog voluit ernstig. Het ambt is geen vrijetijds-besteding of tijd-verdrijf.

Maar meer dan ooit is het ambt ook een luisterpost. Ouderlingen, predikanten en diakenen samen zullen al luisterend de geestelijke maar ook sociale noden op het spoor komen. Om zo ook adequaat op de noden in te kunnen gaan, in saamhorigheid en verbondenheid.

Dan zal blijken, dat luisteren in het ambt soms wel eens moeilijker, maar ook doeltreffender zou kunnen zijn dan spreken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen