Boekbespreking

Op deze lijvige studie, met liefst 135 pagina's noten, promoveerde de auteur op 15 november 1996 aan de Katholieke Universiteit Brabant te, ­Tilburg. De naam van de historicus Johan Huizinga (1872-1945) opent 'een wereld van historische verbeelding, van cultuurfilosofie, maar n ook van kritiek op de moderne beschaving'.

Vooral met zijn boek 'Herfsttij der Middeleeuwen' maakte Huizinga internationaal naam. Maar niet minder trok hij aandacht met zijn fundamentele cultuurkritiek in 'In de schaduwen ­ van morgen'. Huizinga stond hiermee op dezelfde hoogte als cultuurcritici als Albert Verwey, Thomas Mann, Ortega y Gasset, Nikolai Berdjarev en T. S. Eliot. Uitvoerig komen dan ook in dit fundamentele werk al deze denkers aan de de­ orde.

De studie van Hanssen laat zich niet snel lezen. Daarvoor is ze te compact en diepborend. Maar ­de inhoud loont de moeite.

Boeiend is het onderscheid bij Huizinga tussen nationalisme en patriottisme. Daarover hield hij een reeks voordrachten in Leiden in 1940 onder de titel 'Patriottisme en nationalisme in de Europeesche geschiedenis tot het einde der negentiende eeuw'. Nationalisme is voor hem 'de machtige drift tot heerschappij, de zucht om het eigen volk of de eigen staat te laten gelden vóór, boven en ten koste van anderen'. Patriottisme is 'de wil tot handhaving en verweer van wat eigen en dierbaar is', de overtuiging 'van een volstrekt bindende verplichting jegens het vaderland, slechts door het opperste richtsnoer in het geweten begrensd'. Daarom kiest Huizinga voor 'de kleine natie' tegenover 'de grote machtsstaat'. Die lijn trekt hij ook in zijn visie op Europa: 'de overlevingskansen van de kleine staat nemen toe, naarmate de politieke stabiliteit van Europa groter is'. Hij fulmineerde tegen de machtsaanspraken van het vooroorlogse Duitsland en maakte Oswald Spengler, met zijn 'Der Untergang des Abendlandes' voor een 'marktschreeuwer' uit: 'een treurig voorbeeld van wat men tegenwoordig met onbeschaamdheid bereikt'. Hij maakte als volgt de balans op: 'Het gevaar van den Duitschen geest - het is alcohol. Het gevoel: gelukkig dat ik hem persoonlijk niet ken. Hoe ver staan wij van Duitschland af'. Voor Huizinga was overigens 'een werkelijk Nederlandse cul­tuur' er alleen geweest in de tijd van Johannes Vermeer. Op diens schilderijen was alles 'van een ongeëvenaard poëtisch gehalte'.

We namen slechts een kernaspect uit het oeuvre van Huizinga, zoals het door de auteur wordt belicht. Met name het tweede hoofdstuk over 'Huizinga en het denken in Europa over nationale identiteit en wereldburgerschap' boeide me, omdat het tot vandaag actueel is. De auteur zegt: 'De melancholie die Huizinga overviel, maakte deel uit van de "woestijn"-ervaring van de Europese cultuur in de twintigste eeuw'. Huizinga waarschuwde voor de 'mechanisering van de geest en het verval van de moraal'. Als zodanig was hij zijn tijd (ook) vooruit.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen