De haken

Een-en andermaal schreef ik over het belang van de komma in bepaalde teksten. Daarbij streefde ik echt niet naar volledigheid. Het ging me om een paar duidelijke voorbeelden. Maar het wordt tijd, wil ik het opschrift boven de artikelen recht doen, om ook eens naar de haken te kijken. Deze zijn niet steeds om dezelfde reden gezet in of om een Schriftplaats. Soms kunnen zij dienen om een hoofdzin van een bijzin te onderscheiden. Soms staan ze in bepaalde bijbeluitgaven om een tekst of een pericoop heen, waarvan de echtheid wordt bestreden. In dit verband mag ik eerst kort wijzen op het verschil tussen Schriftkritiek en tekstkritiek. De eerste verwerpen we, de tweede is hulpmiddel tot het rechte verstaan.

Schriftkritiek

Onder dit verschijnsel verstaan we kritiek op de inhoud van de Heilige Schrift, op de boodschap van de Bijbel. Menselijk verstand en/of menselijk gevoel spelen over Gods Woord de baas.

Wanneer beweerd wordt dat bepaalde teksten of gedeelten in de Bijbel niet echt zijn gesproken of geschied, omdat zulks strijdt met het gezond menselijk verstand, of omdat ons gevoel beledigd wordt, dan is dat Schriftkritiek. In de vorige eeuw loochende bijvoorbeeld het modernisme de wonderen, die de Heiland heeft gedaan, alsmede Zijn maagdelijke geboorte, Zijn luisterrijke opstanding en glorierijke hemelvaart. Zulks aan te nemen was toch dwaasheid. De bijbel schrijvers gaven de woorden of gebeurtenissen weer alsof ze zich echt hadden voltrokken. Berucht werd een preek van ds. Huet over de opwekking van de jongeling te Naïn. Driestweg werd verklaard 'wij modernen loochenen dit gebeuren'. Maar kan en zal de mens in zijn hoogmoed, terwijl de Schrift zegt dat zijn verstand verduisterd en zijn hart verdorven is, uitmaken wat wel of niet echt waar is, wat wel of niet is gebeurd? Evenzeer is het verwoestend te leren dat de levende Jezus van Nazareth een gans andere is dan de door de kerk gepredikte Christus.

Tekstkritiek

Het lijkt erop alsof deze naam een andere is voor dezelfde zaak, kritiek op de tekst van de Schrift. Maar dat is een verkeerde gedachte. Het gaat hierbij om het onderzoek naar de meest zuivere en oorspronkelijke tekst van de Bijbel. Eerbiedig wordt de Schrift benaderd en bezien, te meer omdat de bijbeltekst in verschillende en soms van elkaar afwijkende handschriften is overgeleverd. Hiervoor is maar niet slechts een goed taalgevoel nodig of talenkennis, maar - en ik zeg dat met alle respect voor wetenschappelijk onderzoek - een eerbiedig en biddend luisteren naar en onderzoeken van de Schriften. God gaf ons Zijn Woord in menselijke talen. De Schrift is dus principieel vertaalbaar. In de loop der eeuwen zijn teksten, hoofdstukken, ja gehele bijbelboeken overgeschre­ ven door rabbijnen en monniken. Daarbij zijn verschillen in de teksten gekomen. Nu staat de Heere Zelf in voor Zijn Woord, daaraan behoeven we niet te twijfelen. Maar vergelijkend tekstonderzoek kan een hulpmiddel zijn om de oorspronkelijke tekst van de Bijbel vaste te stellen. Als een van de vuistregels geldt: de moeilijkste lezing zal in het algemeen oorspronkelijker zijn dan de gemakkelijkste. Het is eerder denkbaar dat mensen een moeilijke tekst gemakkelijk gingen maken dan omgekeerd.

Haken om een onechte Schriftplaats

Als een voorbeeld ervan dat haken om een bijbelgedeelte aangeven dat dit omstreden is, noem ik Johannes 8 : 1-11, sommigen beginnen al bij 7 : 53, het gedeelte dat ons verhaalt over Jezus en de overspelige vrouw. Commentaren wijzen erop dat dit stuk van de Bijbel in sommige handschriften niet gevonden wordt. Daarom beschouwen veel uitleggers dit als later toegevoegd en niet van de hand van Johannes zelf afkomstig. Anderen echter houden beslist aan de echtheid van dit Schriftgedeelte vast.

Opmerkelijk is dat Papias, een leerling van de apostel Johannes dit gedeelte al kende. En hij leefde al in de eerste eeuw van/sedert de geboorte van de Heere Jezus.

Argumenten ingebracht tegen de echtheid

Ik kan me best voorstellen dat ik uw nieuwsgierigheid heb opgewekt en dat u denkt 'wat heeft men dan zoal tegen dit bijbelgedeelte voor bezwaren ingebracht, waarom het dus niet echt zou zijn? Wel, enige noem ik nu:

1. Enige handschriften missen dit gedeelte, dus zal het in andere er wel bijgemaakt zijn.

2. Het woord van de Heere Jezus 'Wie zonder zonde is werpe de eerste steen...' acht men onmogelijk van Hem afkomstig te zijn. Zoiets kan de Heere Jezus nooit gezegd hebben. We zouden dan de justitie en politie meteen kunnen opheffen. Geen enkele rechter kan dan nog vonnis wijzen. Deze woorden moeten Hem in de mond zijn gelegd.

3. En ook de toevoeging '... zo veroordeel ik u ook niet' zou aanleiding ertoe kunnen geven geheel af te zien van enige veroordeling van of straf voor een wetsovertreder. En elders veroordeelt de Heiland echtbreuk juist zo heel scherp! De Heiland spreekt toch niet met twee monden?

Nadere overwegingen tot ondersteuning

We moeten niet al te snel conclusies trekken en woorden van de Heere Jezus tegen elkaar uitspelen of voor 'Hem in de mond gelegd' verklaren. Ik geef u nu enige overwegingen, die m.i. eerbied voor de Schrift tonen en waarom we dit gedeelte laten staan in de Bijbel.

1. De aanklagers van deze overspelige vrouw hebben haar niet voor een wettige rechtbank doen verschijnen maar deze zaak tegen alle recht in aan zichzelf gegeven en naar zichzelf toegetrokken. In hun vijandschap tegen de Heere Jezus willen ze Hem tegenover Mozes plaatsen en uitspelen. Wie gaf hun het recht vonnis te vellen?

2. Naar de wet van Mozes werd een (dood)vonnis voltrokken binnen de gemeente als heilige vergadering van God. Waar is in dit geval die gemeente? Bovendien moest ook de man, met wie de vrouw overspel had bedreven, als schuldige voor het gericht zijn gesteld. Overspel bedrijfje samen, niet in je eentje, al leeft dat in elks zondig hart van nature. Maar waar is de schuldige man? Is hij ontsnapt? Durft men hem niet aan te pakken?

3. Van de bekende Nicolaas Beets is de opmerking 'het ontbreekt in de christelijke gemeente menigmaal niet aan stenenoprapers, die blij zijn een ander op een vergrijp te hebben betrapt, maar eigen soms nog snodere daden en boosheid weten ze meesterlijk bedekt te houden'. Waarvan akte, zeggen we maar.

4. 'Bij de Heere Jezus is intussen' - zegt een andere exegeet - 'geen verkeerde zachtheid van een zich over de zonde vrolijkmakende wereldling aanwezig, die het geweten ondertussen vermoordt. Hij is wel zacht tegen zondaren, opdat Hij streng voor allen zou wezen. En wederom. Hij is streng voor allen, opdat Hij barmhartigheid zou betonen aan ellendigen. Aan de zonde wilde Hij de doodsteek toebrengen, opdat de zondaar zou mogen leven.' Wat een kostelijke opmerkingen, vindt u niet?

5. Ten laatste stellen we vast, dat in de meeste handschriften dit Schriftgedeelte wél voorkomt. We geloven van harte dat het gehele Woord Gods door de Geest is ingegeven. Deze Heilige Geest heeft er Zijn eigen, wijze bedoelingen mee om dit stuk juist hier te plaatsen, al missen sommige handschriften het, of hebben deze het op een andere plaats staan. Het bevat genoeg hemelse onderwijzingen in vermaningen en vertroostingen opdat we op de weg der zaligheid en reeds in dit leven alle hoop op God zouden hebben, dacht ik zo. En als we dat door genade mogen kennen en beoefenen, hebben we winst ook van dit Schriftgedeelte!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen