Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Soorten bijbelvertalingen

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Soorten bijbelvertalingen

Vertaalproject NBV (2)

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

Zoals we de vorige keer zagen worden er globaal gesproken vanuit de vertaalkunde twee eisen gesteld aan vertalingen:

1. ze moeten de brontekst zo goed mogelijk weergeven;

2. ze moeten gesteld zijn in natuurlijk Nederlands.

We zagen tevens een aantal voorbeelden van vertalingen in natuurlijk Nederlands. Nu is mijn ervaring dat velen dit alles met instemming aanhoren... althans zolang het over het vertalen van gewone literatuur gaat. Zodra de bijbel ter sprake komt, ontstaat er tweedracht.

De ene groep zegt: Natuurlijk, als dit de beste vertaalmethode is, die zichzelf bewezen heeft in de vertaling van andere boeken, dan moeten we die zeker toepassen op de Bijbel; net zoals koning Salomo de ceders bij Hiram ging halen, en voor de tempel geen genoegen nam met het plaatselijke kreupelhout. En dat de vertaling in natuurlijk Nederlands gesteld moet zijn spreekt vanzelf, want wij willen immers zo veel mogelijk mensen bereiken met Gods Woord.

De tweede groep zegt: Die methode is prima voor wereldse boeken, maar hier hebben we te doen met Gods Woord, dat een aparte behandeling vereist. Wij mogen geen tittel of jota verloren laten gaan en daarom moeten we de grondtaal zo nauwkeurig mogelijk volgen. Alleen een heel letterlijke vertaalmethode kan een getrouwe vertaling garanderen.

Deze twee meningen zijn in feite al zo oud als het bijbelvertalen zelf. Maarten Luther was een overtuigd aanhanger van de eerste groep, de statenvertalers neigden meer naar de tweede opvatting. Het is dus ook geen wonder dat het verschil in opvatting geresulteerd heeft in verschillende soorten vertalingen. We willen hier een korte bespreking wijden aan de verschillende soorten bijbelvertalingen:

a. brontaalgerichte vertaling
b. boodschapgerichte vertaling
c. doeltaalgerichte vertaling.
De gemaakte indeling is gebaseerd op vertaalkundige criteria.

a. Brontaalgerichte vertaling

Deze letterlijke vertaalmethode streeft ernaar om de woordvolgorde en zinsbouw van het origineel zoveel mogelijk te handhaven. Tevens probeert men bepaalde Hebreeuwse of Griekse woorden zoveel mogelijk door eenzelfde Nederlands woord weer te geven (dit heet concordant vertalen).

Het resultaat hiervan is uiteraard dat de zinsbouw en de woordenschat van de grondtaal in de vertaling duidelijk zichtbaar zijn. Een goed voorbeeld hiervan is Genesis 29 : 1 (SV):

Toen hief Jakob zijn voeten op en ging naar het land der kinderen van het oosten.

Deze methode levert ongebruikelijk, soms moeilijk en onduidelijk Nederlands op, wat het begrijpen niet altijd gemakkelijk maakt. De positieve keerzijde hiervan is dat het ongebruikelijke Nederlands gemakkelijk als gewijde taal kan worden ervaren (en door ons natuurlijk is ervaren!). Het bekendste voorbeeld is natuurlijk de Statenvertaling. Daarnaast is ook de 'nieuwe vertaling' (NBG-51) een voorbeeld van deze vertaalmethode, zij het dat deze vertaling iets minder consequent was. Vlak na 1951 constateerden sommigen een hemelsbreed verschil met de Statenvertaling. Nu we na vijftig jaar het sindsdien ontstane veld van vertalingen overzien liggen de zaken toch wel wat anders en moeten we constateren dat de NBG-vertaling wat betreft de vertaalmethode tegen de Statenvertaling aanleunt. Eventueel kan men bepaalde bijbelboeken uit de Willibrordvertaling ook tot deze vertaalmethode rekenen.

b. De boodschapgerichte vertaling

Deze vertaalmethode werkt met een duidelijk omschreven doelgroep, bijv. kinderen of onkerkelijken. Het belangrijkste doel is om de bijbelse inhoud zo goed mogelijk over te brengen op die doelgroep. De inhoud moet begrijpelijk zijn of begrijpelijk gemaakt worden opdat de moderne lezer zo min mogelijk hindernissen ondervindt bij het verstaan van Gods Woord. De tekst van een boodschapgerichte vertaling wordt veel langer dan een letterlijke vertaling, omdat eenvoudige bewoordingen altijd langer uitvallen dan moeilijke en 'gedrongen' zinnen. En er moeten bij moeilijke bijbelboeken, zoals Romeinen, verklarende elementen 'toegevoegd' worden, die de moderne lezer tegemoet komen.

Doordat alle nadruk gelegd wordt op de inhoud (eenvoudigheid en begrijpelijkheid) komt de vorm (de taalschoonheid) in het gedrang. Immers, wanneer de vertaling van de Psalmen en Job direct begrijpelijk moet worden, dan moeten veel dichterlijke uitdrukkingen en beelden het veld ruimen, zodat weinig poëtisch gehalte te verwachten valt. De begrijpelijke taal (omgangstaal) stuit bij kerkgangers op weerstand omdat die 'te gewoon' of 'niet heilig' klinkt.

Voorbeelden van deze vertaalmethode zijn de Startbijbel (een vertaling uit de grondtekst voor kinderen), de Groot Nieuws Bijbel (GNB) en Het Boek. Hierbij moet aangetekend worden dat Het Boek veel verder gaat in de toepassing van de genoemde methode dan GNB.

c. Doeltaalgerichte vertaling

Uit de naam doeltaalgericht; blijkt al een groot verschil met de brontaalgerichte (letterlijke) methode, namelijk dat er gestreefd wordt naar natuurlijk Nederlands. Uitdrukkingen die eruit springen als 'vertaald Hebreeuws' worden vermeden. Maar er is ook een belangrijk verschil met de boodschapgerichte vertaling. Want hoe de vertaling eruit komt te zien wordt, anders dan bij de boodschapgerichte vertaling, niet bepaald door de begrijpelijkheid voor een bepaalde doelgroep. Want zoals we zagen komt daarbij de taalschoonheid van de grondtekst niet over in het Nederlands. Nee, deze methode neemt zijn uitgangspunt in het taalniveau van de Hebreeuwse of Griekse tekst, en zoekt dan in het Nederlands naar een gelijkwaardig taalniveau. Dit betekent dat eenvoudig Hebreeuws als in het boek Jona vertaald wordt in eenvoudig Nederlands, terwijl in het boek Job wordt gekozen voor vertaling met een poëtisch karakter. Bij deze vertaalmethode is de toegankelijkheid van de vertaling ongeveer gelijk aan die van het origineel. Wat in de grondtekst moeilijk of verheven is, wordt in de vertaling niet gemakkelijk of gewoon gemaakt.

Bovendien wordt ernaar gestreefd om bijzonderheden uit de stijl van de grondtekst in het Nederlands weer te geven. Wanneer het Hebreeuws een woordspeling heeft, wordt er gezocht naar een Nederlandse woordspeling die hetzelfde effect heeft als de woorspeling in het Hebreeuws (bijv. bij een profeet die zijn hoorders met een woordspeling wil verrassen of schokken). Een voorbeeld van deze vertaalmethode is de NBV (Nieuwe Bijbelvertaling). Het is bij mijn weten de eerste vertaling die in Nederland volgens dit principe wordt gemaakt. In een volgend artikel hoop ik wat nader op de NBV in te gaan.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 4 december 1997

De Waarheidsvriend | 20 Pagina's

Soorten bijbelvertalingen

Bekijk de hele uitgave van donderdag 4 december 1997

De Waarheidsvriend | 20 Pagina's