Dr. C. J. den Heyer vervlakt het christelijk geloof

Ingezonden

De hoogleraar in het Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken in Nederland, dr. C. J. den Heyer heeft een boek geschreven over 'Verzoening, bijbelse notities bij een omstreden thema'. Hierin stelt hij: Het belijden van de kerk zegt dat de dood van Jezus van Nazareth verzoening bewerkstelligt. Maar hoe moet ik mij dat voorstellen? Hoe kan de dood van iemand uit een ver verleden voor mij die vele eeuwen later leeft, heil en redding betekenen? Ben ik dan niet verantwoordelijk voor mijn eigen woorden en daden? ' Dr. Den Heyer richt zich tegen de verzoeningsleer van de Heidelbergse Catechismus en haar geestelijke vader, Anselmus van Canterbury. Nu kan men van Anselmus zeggen wat men wil; hij heeft recht gedaan aan het woord van Jesaja 53 : 5, 'de straf die ons de vrede aanbrengt was op hem'. Wanneer wij dit niet aanvaarden, verwaarlozen wij een heel belangrijk facet van zowel de liefde als de heiligheid van God. Deze professor verwerpt niet alleen de verzoeningsleer, maar het christelijke geloof.

Hele boodschap

Bij deze hoogleraar is de gehele boodschap van het Nieuwe Testament in het geding. Hij maakt die met de grond gelijk. En die grond is de joodse godsdienst uit Jezus' dagen, zoals die door de Farizeeën, maar ook door Johannes de Doper beleefd werd. Wat op deze bodem van het Nieuwe Testament overblijft, zijn verschillende kleuren van geloofsbeleving. En over deze verschillende geloofsbelevingen gaat hij daarna zeer waarderend spreken. Wat is de oorzaak van deze benadering van het Nieuwe Testament? Dr. Den Heyer behoort namelijk tot de academische wereld van nieuwtestamentici. Deze geleerden bekijken het Nieuwe Testament heel kritisch. Zij menen in de Heilige Schrift tegenspraken en historische onbetrouwbaarheden te ontdekken. Ook zijn zij van oordeel dat er latere theologische invloeden in het Nieuwe Testament te vinden zijn, die weinig of niets met het geloofsbewustzijn van de historische Jezus te maken hebben.

Theologie gaat volgens dr. Den Heyer aan de christologie vooraf. En onder theologie verstaat hij het Oude Testament en de joodse traditie. De christologie is echter bij de auteur inhoudsloos. In de historische opstanding van Christus gelooft hij niet. In onze tijd gelooft men immers niet in wonderen. Dit kan ik geen wetenschappelijke opmerking noemen. Dat is een persoonlijke overtuiging. Als het paasgebeuren verloochend wordt, heeft het christendom mij niets meer te zeggen. Op aarde wandelde, volgens de auteur, niet de Christus van de twee-naturen-leer (de Goddelijke en de menselijke natuur) die doelbewust op weg was naar het kruis van Golgotha, om daar het zoenoffer voor de zonde der mensheid te brengen. En alle teksten in het Nieuwe Testament die echter in die richting wijzen, gaat dr. Den Heyer ontzenuwen. Hij doet dit door zulke teksten als 'zeldzaam gebruikt', 'toevoeging' of 'van latere datum' te omschrijven. Zij hebben voor hem in geen enkel opzicht met de historische Jezus te maken. Zelfs de uitdrukking 'heiland" moet er aan geloven.

Wie dan wel?

Wie is Jezus dan wel? Hij zou behoren tot de groep lijdende rechtvaardigen uit het Oude Testament en de joodse traditie, die liever trouw zijn aan de wet van Mozes dan hun eigen lijf te willen behouden. Zij hebben hun hoop op God gesteld. Is dit een lijden voor anderen? Volgens dr. Den Heyer slechts alleen in het goede voorbeeld dat zij geven. En dit geldt ook voor Jezus. En dr. Den Heyer durft er haast niet voor uit te komen dat het instellingswoord bij het heilig avondmaal 'Dit is mijn lichaam" volgens hem niet alleen op Christus, maar ook op de joodse lijdende rechtvaardigen van toepassing is. Deze hoogst bedenkelijke verwerping van de unieke betekenis van Christus komt bij deze hoogleraar uit Kampen ook tot uiting in zijn negatieve beoordelingen over het Evangelie naar Johannes. De evangelist is niet 'de geliefde leerling', maar een onbekend figuur uit Alexandrië. De auteur veroordeelt de gedachte dat de eniggeboren Zoon van God alleen in staat geacht mag worden de enige weg tot God te zijn. Anders, zo meent dr. Den Heyer heeft de joodse traditie geen zin meer en hetzelfde moet van de andere wereldgodsdiensten gezegd worden.

Dr. Den Heyer strijdt er voor dat het christendom geen christendom zal wezen, maar jodendom, hooguit jodendom van betere kwaliteit. Hij is tegen de band die bestaat tussen de historische Jezus en de christelijke verzoeningsgedachte, ook al heeft hijzelf daar geen affiniteit mee, tegen innerlijke belevingen die daaromtrent bestaan, zal hij zich beslist niet afzetten. De oorsprong van de christelijke verzoeningsleer ligt niet bij Jezus van Nazareth, maar bij de bijzondere ervaring die Paulus bij Damaskus heeft meegemaakt. En de bijbelse getuigenissen over dit gebeuren deugen natuurlijk weer niet. En pas op! Deze bijzondere ervaring van Paulus is beslist geen aantasting van de joodse godsdienst. Het is veeleer een verdieping daarvan. Daar deze gebeurtenis bij Damaskus tot gevolg heeft, dat, volgens dr. Den Heyer, Paulus wartaal gaat uiten, kunnen wij de conclusie trekken dat hij deze ervaring maar een bizar visioen vindt. Als dr. Den Heyer de historische opstanding van Christus verloochent, is het moeilijk aan te nemen dat hij gelooft dat Paulus daar een ervaring van directe hemelse oorsprong heeft meegemaakt. Wat is het geval? Paulus heeft aanvankelijk de volgelingen van Jezus vervolgd. Het was voor Paulus uitgesloten dat er positieve betekenis aan de dood van een gekruisigde kon verleend worden. Immers volgens de Torah is een ieder vervloekt die aan het kruis hangt. Bij Damaskus krijgt Paulus een apocalyptische ervaring. Het wezen nu van de joodse apocalyptiek is, dat het twee werelden of twee eeuwen kent, namelijk de tegenwoordige en de toekomende. De tegenwoordige wereld staat onder het gericht en het oordeel Gods. In zijn visioen krijgt Paulus een blik in de nieuwe eeuw. Daarin ziet hij welk zegenrijk lot Jezus, de lijdende rechtvaardige, heeft ontvangen. Deze kennis over Jezus leert hem wat de lijdende rechtvaardigen in de toekomst te wachten staat en brengt hem er toe om Jezus te belijden als de eersteling van hen die ontslapen zijn. Maar er is meer.

Nieuwe eeuw

De nieuwe eeuw is een situatie waarbij het gericht over de zonde achter de rug is. De grenzen tussen heden en toekomst vervagen bij Paulus.
De nieuwe eeuw die vrij is van oordeel maakt zo'n diepe indruk op hem, dat Paulus zich meer bewust wordt van de vergeving van zonden. Nieuw was dat voor Paulus niet. Dat God genadig zonde vergeeft, wist hij reeds als jood uit Psalm 103. Maar deze hemelse ervaring waarbij het oordeel Gods achter de rug is, heeft Paulus ontdekt, toen hij het zegenrijke lot van de gekruisigde heeft ervaren. De vloek van het kruis blijkt een zegen te zijn. Voor het apocalyptisch oordeel hoefde Paulus niet meer te vrezen.

Wel te verstaan is de kruisdood van Jezus geen verzoening voor onze zonden, maar de oorzaak dat Paulus reeds in dit aardse leven een ervaring van de toekomende eeuw in Damaskus zou meemaken, die vrij is van het oordeel Gods over de zonde en waardoor Paulus aan anderen zou melden dat iedereen die toestemming krijgt het messiaanse rijk binnen te treden, het gericht Gods reeds achter de rug heeft. Dat is het zegenrijke lot van de lijdende rechtvaardigen uit het Oude Testament, die in Paulus visioen aangaande Jezus openbaar wordt. In dit alles is Paulus volkomen trouw aan de joodse godsdienst. Maar deze apostel is toch soms zeer kritisch tegenover de joodse religie? Dr. Den Heyer geeft daarvoor twee verklaringen. Allereerst wilde Paulus de heidenen voor zich winnen. Verder is hij soms in de war vanwege zijn apocalyptische ervaring. Binnen het kader van deze wartaal moeten zijn uitspraken over het verzoeningswerk van Christus begrepen worden. Deze zijn niet letterlijk, maar metaforisch, overdrachtelijk bedoeld. Maar de andere auteurs van het Nieuwe Testament en de latere kerk hebben dat niet zo verstaan. Ze gingen deze woorden letterlijk opvatten. Zo is de christelijke verzoeningsleer tot stand gekomen. Het is toch wat als de woorden van Romeinen 8 uitingen zijn van een godsdienstwaanzinnig joodje. Het bovenstaande brengt dr. Den Heyer uitermate voorzichtig naar voren. Want hij weet dat zijn inzichten voor velen zeer schokkend zijn. Om dit alles heen trekt hij een rookgordijn, waarbij je grote waardering voor hem zou kunnen krijgen. Want indrukwekkend is zijn geleerde kennis van zaken en zeer verrassend is soms zijn exegese. Hij kan met groot respect over de verschillende geloofsbelevingen in het Nieuwe Testament spreken, zelfs over datgene wat hij bij Paulus als wartaal beschouwt.

Tragiek

Het is de grote tragiek van dr. Den Heyer dat hij zelf de slechtste propagandeur van zijn eigen specialiteit is, het Nieuwe Testament, is. Het is een vak waarin hij zo uitmuntend geleerd in is. Maar hij en zijn geleerde vakgenoten benaderen de Heilige Schrift op een avortieve wijze. Dr. Den Heyer is van oordeel dat latere theologen het beter meenden te weten dan de schrijvers van het Nieuwe Testament. Dit verwijt geldt eerder voor de hedendaagse nieuwtestamentici, waartoe dr. Den Heyer behoort. Anders zouden zij geen fantasierijke hypothesen maken over de zogenaamde historische joodse Jezus en de apocalyptische ervaring van Paulus. Naar tijd en plaats verschillen ze nog onderling van mening ook. Zeer zeker verraadt het Nieuwe Testament een theologische ontwikkeling binnen het oerchristendom. Maar dit is gebeurd onder de machtige leiding van Gods Geest. Het is hoogst onwetenschappelijk en onverantwoord om dit laatste te ontkennen. In zijn inleiding schrijft dr. Den Heyer: 'Nooit mag worden vergeten dat het Woord vlees is geworden en dat het onder ons heeft gewoond'. Deze opmerking is mij uit het hart gegrepen. Maar het is vooral dr. Den Heyer die dat vergeten heeft.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen