Boekbespreking

1. Samenvatting

De verhouding van kerk en staat boeit ons vanouds. In Nederland dan. Maar hoe ligt dat nu elders in Europa? Ook wie tegen Europese integratie is, zoals de SGP, heeft met de gevolgen ervan te maken. In opdracht van het bestuur van de Guido de Brèsstichting, schreef drs. Joh. Weggeman (politicoloog? jurist? ), een nota over kerk en staat in Europa, nagekeken door mr. G. Holdijk, drs. H. F. Massink en ir. L. v. d. Waal. Nr. 24 in de serie Verkenningen in staatkundig perspectief.

Beleven wij met Europa niet alleen het einde van Nederland, maar ook het einde van de kerk? ! De Kerk met de grote K zal altijd blijven, maar de kerk als instituut kan verdwijnen: Christus kan de kandelaar wegnemen. De kerk moet de overheid oproepen 'tot de wet en de getuigenis' en mag dat niet afschuiven op een partij, ook niet op de SGP. De SGP is geen substituut van de kerk.

Drs. Weggeman laat nu allerlei modellen de revue passeren, en kiest met Calvijn voor het zgn. 'gelijkwaardigheidsmodel': zie ook de Schotse en Helvetische confessie. Ook Groen pleitte voor samenwerking. Doch de kerk is helaas niet meer ongedeeld. En in onze tijd zijn de kerken vaak particuliere instellngen geworden. De kerk is zelfs geen 'machtsbegrenzer' meer... De kerken komen alleen nog in het nieuws bij conflicten. Intussen stromen moslims (gastarbeiders, asielzoekers) Europa binnen en bouwen hun moskeeën. Daarom is 'een uitgebreide discussie door staatkundig gereformeerden over de multiculturele samenleving dringend gewenst'.

Vergeleken bij de buurlanden is Nederland het meest onkerkelijke land van Europa, en toch het meest kerkelijke! De schrijver gaat in vogelvlucht de ontwikkelingen in elk van de 15 Europese landen na: Denemarken heeft nog een lutherse staatskerk, Finland niet meer. Zweden is onderweg. Griekenland heeft als enige een Grieks-orthodoxe staatskerk (de grondwet begint met de Drie-eenheid Gods!), het Verenigde Koninkrijk (zonder grondwet!) heeft nog een anglicaanse staatskerk enz. enz. In elk land ligt de verhouding kerk/staat weer anders. Rooms Ierland is niet te vergelijken met rooms Frankrijk. Waar scheiding van kerk en staat is, kan de staat toch de kerk nog steunen (kerkelijke belasting in Duitsland), en waar nog een staatskerk bestaat, gebeurt dat juist weer niet (Engeland).

Wij kennen in Nederland de 'tweede Israël' gedachte, maar bestond die ook al niet bij Zwingli in Zwitserland en bij de puriteinen in Engeland? Al in de Middeleeuwen ontstond de nationale staat, en niet pas bij de Reformatie. De Reformatie organiseerde zich wel in nationale kerken, maar behield eerst nog zicht op het grotere geheel: de synode van Dordt had een internationale inslag, onze Vader des Vaderlands ook! Het Koninkrijk Gods is belangrijker dan het Koninkrijk der Nederlanden. Zolang elders in Europa geen Reveil komt, moet de Nederlandse zelfstandigheid gehandhaafd blijven. De kerken moeten gevrijwaard blijven van Europese regelgeving. Moet in het verdrag van Maastricht een bepaling komen, dat men de identiteit van de verschillende kerken respecteert? De Duitse kerken stelden dat voor, de NH Kerk wil dat ook. Maar kunnen die dan tegelijk nog wel voor verdere eenwording van Europa pleiten? Van toenemend belang bij het Europese recht is het artikel over godsdienstvrijheid (art. 9 EVRM); niet alleen van individuen, maar ook van kerken (b.v. Griekse klacht tegen proselytisme van Jehova's Getuigen, Oostenrijkse klacht tegen aanstotelijke film, enz.). Een concordaat moet niet alleen met roomse kerken mogelijk zijn. Conclusie: 'De vraag rijst nu of een theocratische partij dan geen rol weggelegd ziet voor de kerk op Europees niveau. Dat is inderdaad niet het geval. Het herstel (-) moet beginnen waar het is verstoord. Dat is bij de christelijke kerk en het vaderland...'. Ik vraag: kun je 'theocratie' zo verbinden met 'partij'. En kun je 'theocratie' binden aan één landje? De kerstening van Willibrord en ook de Reformatie was toch Europa-breed?

2. Recensie

Een helder boekje! Een deskundige inventarisatie. Met vele interessante gegevens! Een venster op Europa. Aanbevolen.

De citaten uit de Ned. Geloofsbelijdenis en de Heidelberger over de Kerk verraden m.i. wel een blinde vlek: de kerk heet ook 'verspreid over de hele wereld' en verkoren 'uit het ganse menselijke geslacht'. Ook de Kerk met grote K is wereldwijd.

Die blinde vlek komt terug bij de moderne oecumene: Europese eenheid in het oecumenische denken rond de Tweede Wereldoorlog (diss, van Jurjen A. Zeilstra); de rol van de Midden-Europese kerken bij de val van het IJzeren Gordijn (1989); de Conferentie van Europese Kerken. Karel Blei zei wel, dat de oecumene zelf in Europa weinig geïnteresseerd is. En hoe zit het met de Evangelische Alliantie(s)?

Eén en ande zal komen omdat de Gereformeerde Gezindte in Nederland kerkelijk binnen de grenzen bleef en nu toch via de politiek noodgedwongen met Europa wordt geconfronteerd.

Ik mis de eerlijke erkenning, dat normen en waarden buiten Nederland vaak veiliger zijn dan daarbinnen. Wij zijn bang voor Europa, maar Europa is bang voor ons (euthanasie, drugs)!

Zelf heb ik steeds gepleit voor contact van Nederlandse protestanten met die van elders in Europa, m.n. de meest geestverwante kerken in Schotland of Hongarije: de resten van een Europa-brede Reformatie. Kerkelijk en politiek. Wij hebben toch ook onze eigen 'oecumene' gekregen inzake hulp Oost-Europa. Ik zou minstens een inventarisatie bepleiten van kerken en stromingen die daarvoor in aanmerking komen. De titel van het boekje vraagt erom: De kerk in Europa.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen