Geen avondmaal of eucharistie bij gemengde diensten

Problemen te weinig onderkend

Bijgaand is afgedrukt de 'Verklaring', die ds. B. J. van Vreeswijk, preses van de hervormde synode, vrijdagavond 1.1. voorlas in de vergadering van de hervormde synode na de commotie, die loskwam inzake de huwelijksinzegeing van prins Maurits en Marilène van den Broek. Het moderamen zou het liefst hebben gezien, dat er daarna geen bespreking meer zou zijn geweest. In de wandelgangen werd er telkens op gewezen, dat ook RTL-4 aanwezig zou zijn. De kerk moest voor het forum van de wereld haar gezicht niet verliezen. Het viel overigens met de (extra) belangstelling van de media nogal mee (of tegen). Het nieuwtje was er voor de meeste media kennelijk al weer af.

Niettemin kwam er toch bespreking op de verklaring, zij het niet een inhoudelijke. Over de kwestie van eucharistie en avondmaal - zegt de verklaring - moet er zo spoedig mogelijk nadere bezinning komen. Geciteerd werd een gemeenschappelijke verklaring van de kerken in 1971, waarin werd gezegd, dat de kerken het niet gewenst achten, dat in diensten, waarin een gemengd huwelijk wordt ingezegend, het Heilig Avondmaal of de Eucharistie wordt gevierd.

Reacties

In totaal voerden elf synodeleden het woord.

Ds. J. Harteman, Wezep zei letterlijk hetvolgende:

'Allerlei meningen over de oecumenische dienst in Apeldoorn zijn gegeven. De één vindl het een warme en waardige gebeurtenis. De ander ziet de dienst als een provocatie. Opvallend vind ik dat de meeste reacties die ik las zonder adequate argumenten waren. Gevoelens overheersten. Blijkbaar zijn we zo van het Woord en het belijden van de kerk vervreemd, dat mensen met een minimale kennis zich uiten met een maximale verontwaardiging. Het gebrek aan geloofskennis doet me pijn. Ons past schuld. Als leden van de kerk worden we met onze neus op ons falen gedrukt. Bovendien wordt eenieder die wat betreft het heilig avondmaal zich verbonden weet met de Reformatie en geschokt is over het feit dat in een hervormde kerk een eucharistie wordt gevierd, in de beklaagdenbank gezet. Voorstanders van een gezamenlijke viering laten nauwelijks ruimte over voor iemand die wijst op de verschillen tussen Rome en Reformatie. Het lijkt wel verboden nog aan te komen met het verschil tussen eucharistie en het heilig avondmaal. Het betreft een fundamentele zaak. Zijn we zo oppervlakkig geworden dat het doorbreken van een eeuwenoude traditie en het niet meer zo nauw nemen van kerkelijke regels als een moedige daad moet worden gezien?

Met de zwakke standpuntbepaling van onze kerk ga ik niet mee. Ik benijd ds. B. J. van Vreeswijk niet. Iedereen mag een visie hebben, behalve de synodepreses. Als ik hem goed begrijp is er voor hem niet meer weggelegd dan aanvaard beleid rond zingen en verdedigen. Ik behoor tot de velen die niet in de pen zijn geklommen, maar ontstemd en met ontsteltenis kennis hebben genomen van het commentaar van secretaris-generaal dr. B. Plaisier. Volgens hem zijn we duidelijk verder gekomen op het gebied van de oecumene. Dr. Plaisier vond samen met kardinaal Simonis dat de dienst zeer vreugdevol was. Hij kijkt er niet met negatieve gevoelens op terug. Wel geeft hij toe dat er binnen de Nederlandse Hervormde Kerk een grote groep is die dergelijke oecumenische initiatieven moeilijk kan verdragen. Het gaat mij niet om het gelijk van een eigen groep. Veel belangrijker is het spreken van de kerk. Onze taak is niet een mening te verkondigen die goed valt bij de grote massa. Het profetisch spreken is hoofdzaak. Of is dit spreken in een kerk die tot op het bot verdeeld is, onmogelijk? Een plurale kerk maakt zich monddood.'

Ds. M. A. Kuyt, Veen begon met het goede van een huwelijksbevestiging voor Gods Aangezicht te benadrukken. Van hervormde zijde is het gebeuren in Apeldoorn echter vooral welwillend benaderd. Waarom is inhoudelijk niets over het avondmaal gezegd? Hervormden zijn te gemakkelijk over hun bezwaren, die zijn gegrond op de Heidelbergse Catechismus, heengestapt.

Ds. N. A. M. ter Linden liet zich provocerend uit door op te merken dat regels 'met humor' dienen te worden gehanteerd. We moeten als Hervormde Kerk een eerlijke weg gaan. Het nu opgeroepen beeld behoeft correctie. Het gaat niet om ketterjacht maar om zuiverheid. 'Wat houdt het voor de kerk in lichaam van Christus te zijn? '.

Ds. J. W. C. van Driel, Loenen noemde de verklaring van het moderamen evenwichtig en was dankbaar voor de positieve geluiden van de preses en de secretaris-generaal.

Ds. P. L. de Jong, Rotterdam was ook blij met de verklaring maar vroeg de secretaris-generaal of hij zich wel steeds bewust was geweest, dat hij de hele kerk moest vertegenwoordigen. Waarom moest het allemaal zo positief? 'Blijf jezelf! U had toch ook na het gesprek met Simonis tijdens de persconferentie kunnen zeggen, dat u zich hebt zitten ergeren? '

Ds. J. ter Steege, Steenwijk achtte de verklaring, als nadere uitleg van hoe het is gelopen en wat er verder moet gebeuren, genoeg. Hij had geen behoefte aan verdere discussie op dit moment.

Ds. M. A. van den Berg, Groot-Ammers zei de voorzichtigheid van het moderamen te kunnen begrijpen. Hij zei verder geschokt te zijn over het onbegrip in ons land voor 'strakke' kerkelijke standpunten. Er is nog slechts goodwil als de kerk doet wat mensen willen: 'de kerk als leverancier van zinvolle oecumene'. Als het anders is worden fiolen van toorn uitgegoten. Kardinaal Simonis heeft dat ervaren. De geluiden uit de leiding van de Hervormde Kerk waren 'te weinig en niet sterk'. Er is een brede vleugel in de kerk die ongelukkig is met oecumenische diensten. Wat hij heeft gemist is het geluid, dat de kerk 'een organisatie is in zichzelf, waarin Christus de dienst uitmaakt'.

Ds. A. W. van der Plas, Waddinxveen toonde zich dankbaar voor de verklaring van de voorzitter. Hij herinnerde allereerst aan het feit, dat de prins met een Bijbel onder de arm de kerk uitkwam, zichtbaar voor het hele volk. Zullen we elkaar bij het voortgaand gesprek dan ook op bijbelse gronden bevragen? Het doet pijn als er verschillen zijn. Gaan we niet te gemakkelijk aan de pijn van de gebrokenheid voorbij? We mogen de waarheidsvraag niet uit de weg gaan. In deze achtte ds. Van der Plas minsten zo 'ontluisterend' wat in de dienst te horen was dan wat er was te zien.

Ds. H. G. E. Reefhuis, Santpoort had waardering voor de verklaring. Hij ging in op het veelgehoorde verwijt, dat er reacties waren 'in onwetendheid'. Dat zou kunnen. Het zou echter ook kunnen dat mensen juist geloven dat 'de Heer de dienst uitmaakt in de kerk' en tegen die achtergrond hebben gereageerd. Hij wilde 'diskwalificatie van emoties' weg hebben uit de verdere bezinning.

In zijn beantwoording van de sprekers maakte dr B. Plaisier onderscheid tussen wat de kerken scheidt (theologie en dogma) en wat mensen op het grondvlak verbindt: de oecumene van het hart. Naar buiten toe had hij de dogmatische verschillen willen overstijgen. Hij pleitte voor een open kerk.

Ter bezinning

Met de verklaring van het moderamen werd in de Hervormde Kerk de commotie voorlopig gestild. We moeten ons intussen goed realiseren, dat deze bij Rome, bij de beslissing van kardinaal Simonis, is begonnen.

Intussen is, als gezegd, verdere inhoudelijke bezinning verder aangekondigd.

Bij de nu uitgegeven verklaring, waarvoor we waardering hebben, plaatsen we nog de volgende kanttekeningen.

1. De pastores, die bij de inzegening van 'het gemengde huwelijk' in Apeldoorn betrokken waren, onderkenden te weinig 'mogelijke problemen', zegt de verklaring. Hierin ligt, hoe versluierend ook gezegd, een impliciete berisping aan het adres van de voorgangers, die deden wat 'niet kon', omdat 'het moest' (Ter Linden). Is de dienst in Apeldoorn een vooroefening geweest? Na alle commotie, die er is geweest, is het niet voor te stellen, dat nog eens opnieuw niet zal worden onderkend de problemen, die hier liggen. Als zodanig heeft de commotie zin gehad, ook al realiseren we ons dat 'naar buiten' een beeld is opgeroepen dat moeilijk uit te leggen valt.

2. In de gemeenschappelijke verklaring van 1971, waarover in de nu gegeven Verklaring wordt gesproken, wordt gezegd, dat de kerken het 'in de huidige situatie' niet gewenst achten dat in een dienst, waarin een gemengd huwelijk wordt ingezegend, het Heilig Avond­ maal of de Eucharistie wordt bediend. Is er in de periode na 1971 in deze ten principale iets veranderd? Is 'het verschil in sacraments-en ambtsleer' alleen een kwestie bij een 'stroming' in de kerk? Is de kerk als geheel 'verder' gekomen? Dat blijkt niet uit de reacties van de bisschoppen, die zich unaniem achter Simonis hebben geschaard.

Dagbladen als Trouw en het Reformatorisch Dagblad zijn uitvoerig op deze verschillen ingegaan. In Trouw stond, na alle commotie die er geweest is, een groot afsluitend artikel van de rooms katholieke priester Antoine Bodar, die vorig jaar van zich deed horen in een aansprekend artikel na de boekenweek. Hij schreef zijn artikel onder de titel 'Eet en drinkt u geen oordeel'. Met een beroep op 1 Cor. 11 vers 28-29 pleit hij voor geestelijk onderscheidingsvermogen bij de eucharistie. Hij doet dit op dezelfde wijze als in de protestantse traditie geschiedt bij het heilig avondmaal.Ek citeer nu letterlijk het slot:

'Laat u niet overhalen aan de maaltijd des Heren deel te nemen, wanneer u niet vanuit het hart daarnaar verlangt. Verlangt u steeds naar deelname aan de eucharistie, terwijl u protestant bent, laat u eenvoudigweg opnemen in de kerk van Rome.'

Dat is heldere taal. Sluit u aan bij Rome! Daar mag een helder hervormd geluid tegenover staan.

3. Dient, tegen de achtergrond van wat nu is gebeurd, nog niet eens nadrukkelijk aan de orde komen waar en wannéér sprake moet zijn van viering van het Heilig Avondmaal? Hoort dat echt bij een huwelijksinzegening? In de wandelgangen zei me een, overigens oecumenisch betrokken theoloog, dat te verdedigen is, dat avondmaal nog eerder bij een begrafenis hoort dan bij een huwelijksinzegening. Daarover zou meer te zeggen zijn. Als een huwelijksbevestiging echter geen sacrament is moet het dan per se, zoals bij Rome, wel sacramenteel worden ingezegend? Een inhoudelijke bezinning, die is aangekondigd, kan ook niet los staan van deze vragen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen