Orgaandonatie op vrijwillige basis (1)

Mij is gevraagd over dit onderwerp iets te schrijven. Een onderwerp dat bij velen aandacht heeft. Immers, er wordt gevraagd of u na uw overlijden organen af wilt staan voor de zieke medemens. De hamvraag voor ons is of dat mag. Wat zijn de theologische en ethische overwegingen daarbij. Wat zegt de bijbel daar nu over? Of zegt die er niets over?

Er is heel wat over geschreven in kranten en tijdschriften en uit sommige artikelen zal ik proberen een samenvatting te geven. Daarmee is gelijk gegeven dat ik over dit onderwerp niets nieuws te zeggen heb. Het nieuwe in dit artikel is dat wij een nieroperatie persoonlijk hebben meegemaakt (17 december 1996 stond ik een nier af aan onze oudste getrouwde dochter, Elly Non-Maas). Iedereen in Nederland kan op zijn achttiende bepalen of zijn organen en weefsels na zijn overlijden gebruikt mogen worden om zieken te helpen. De Stichting orgaan- en weefseldonorvoorlichting doet haar best om zoveel mogelijk mensen over de streep te trekken om zich te laten registreren als mogelijke donor.

Bij het invullen hebben we de mogelijkheid uit 4 opties:

1. Ik stel mijn organen en weefsels na mijn overlijden beschikbaar voor transplantatie.

2. Ik stel mijn organen niet beschikbaar voor transplantatie.

3. Ik laat de beslissing over aan mijn nabestaanden.

4. Ik laat de beslissing over aan een specifiek persoon.

Uw beslissing wordt centraal geregistreerd en mag te allen tijde herroepen worden. De wet bepaalt ook dat nabestaanden toestemming mogen geven tot donatie, als een overledene zelf niets heeft geregeld. Het is een beslissing die best ingrijpt, want we worden met onze dood geconfronteerd.

Wat is orgaantransplantatie?

Onder orgaantransplantatie wordt verstaan dat men weefsels of organen van het ene lichaam overplant in het andere. Van een overleden donor worden enige organen verwijderd (bijv. nieren, hart, longen, lever) die worden ingebracht in het lichaam van een ernstig zieke medemens. Sommige weefsels (hoornvlies) kunnen opgeslagen worden.

Overplanten!

Het doet een beetje denken aan een moderne autosloperij die alle onderdelen uit de carrosserie heeft gehaald en in het magazijn in vakken heeft opgeborgen en voorzien van een label, totdat een koper zich meldt, ik heb dit of dat onderdeel nodig.

Toen ik zelf voor onderzoek in het Academisch Ziekenhuis Dijkzigt Rotterdam was voor gesprek of er mogelijkheid wat dat ik een nier aan mijn dochter kon afstaan merkte ik op: 'Professor, als ik u even in de rede mag vallen, u spreek over een niertransplantatie alsof er een dynamo of startmotor van een auto verwisseld moet worden', waarop hij zei: 'Meneer Maas, als die termen u meer aanspreken (ik kom uit het autovak) dan wil ik die gebruiken, daar komt het in feite op neer'. Hij wilde maar zeggen, technisch is het mogelijk. Zo kan er inderdaad gesproken worden over 'ons lichaam als orgaanleverancier'. Alle gegevens opgeslagen in de pc.

Ik kan mij voorstellen dat u deze 'technische termen' vreemd vindt in de medische wereld, want auto-onderdelen zijn harde, koude dingen en toch heel anders dan organen van het menselijk lichaam, die zacht, teer en warm zijn, vandaar mijn reactie.

Transplantatie is dus het overplanten van organen en weefsels vanuit het ene menselijke lichaam in het andere. Bij orgaantransplantatie wordt de gever donor genoemd, degene die het orgaan krijg ontvanger.

Tegenwoordig wordt orgaantransplantatie positief gewaardeerd, zeker als men de eenvoudigste vorm daarvan neem, de bloedtransfusie. Sinds kort ook door Jehova's getuigen oogluikend toegestaan, (bericht R.D.)

Geschiedenis

Eind vorige eeuw werd de eerste transplantatie verricht (1877 hoornvlies). In 1900 werden de bloedgroepen ontdekt en kwam de weg vrij voor bloedtransfusie. In 1933 was de eerste niertransplantatie en in 1967 de eerste harttransplantatie.

De ontwikkelingen op dit gebied gaan snel. Steeds meer organen kunnen overgeplant worden. Wat dat betreft lijkt het medisch-technisch kunnen haast doel in zichzelf te worden. Er zal echter een grens bereikt worden. En... zoals al eerder gezegd is: 'Mag alles wat technisch kan? '

Dr. Seldenrijk waarschuwde in 1991 al voor het gevaar van vertechnisering van de medische wetenschap. 'Maar', zegt hij, 'Dat is een algemeen probleem, dat je niet kunt beperken tot de transplantatiegeneeskunde.'

Is het menselijk lichaam te vergelijken met een auto, die van tijd tot tijd een grote onderhoudsbeurt krijgt? Onderdelen/organen vervangen.

Toch, al gaat het er op lijken, als we zien naar de resultaten van donorenwerving zijn er veel mensen (nog) niet aan toe organen af te staan.

Niet dat ze tegen orgaandonatie zijn, maar als je vraagt: 'Heb je het codicil al ingevuld? ', dan gaan ze nog even in de wachtkamer.

Het is ook niet niets als je met je eigen sterven wordt geconfronteerd. (...) Voor hoevelen zal dit tot zegen zijn! Organen afstaan aan mijn zieke naaste... na mijn sterven, maar... kan ik wel sterven (een goed gesprek in de schaftkeet). Wat een aanknopingspunt met hen die over hun sterven nooit nadenken. Dit schrijven van de overheid kan ook een middel zijn dat tot nadenken stemt, wat de eeuwige dingen aangaat (evangelisatie werk/school).

De Bijbel

Is er vanuit de Bijbel iets te zeggen met betrekking tot dit onderwerp? Heel nadrukkelijk spreekt de Bijbel bij mijn weten niet over orgaantransplantatie, maar dat wil niet zeggen dat er helemaal niets over te zeggen zou zijn.

Wat mij heel erg aanspreekt is dat we elkaar kunnen wijzen op het gebod van de naastenliefde en wel met de 'zieke medemens' voor ogen.

Maar u weet met mij, als we dat woord 'naastenliefde' gebruiken dat dit niet op zichzelf staat. De Heere Jezus vatte het samen door te zeggen: God liefhebben boven alles... en het liefhebben van de naaste zoals we onszelf liefhebben. 'Uw zieke naaste als uzelf'. Dat vraagt de Heere toch?

Er is al geschreven dat 'alleen naastenliefde' wat te kort door de bocht is. Voor ons christenen in ieder geval. Daar bovenuit stijgt, van 'Eigenaar' verwisseld te zijn, maar dat geldt niet alleen voor orgaandonatie maar voor alle terreinen in ons leven. De naaste liefhebben is zelfs een nieuw gebod (Joh. 13 : 34). Het is een liefde om wille van Christus. En Jakobus zegt... weest dan daders van het Woord.

Immers, het gebod van de Heere is het welzijn van de naaste te bevorderen. Ons lichaam is het eigendom van de Heere, maar dat betekent niet dat we op geen enkele manier over ons lichaam mogen beschikken?

Integendeel, ons lichaam moeten we stellen tot een Gode welgevallig offer (Rom. 12 : 1). Kan ik met mijn lichaam de naaste dienen tot zijn of haar welzijn. Dat vraagt de Heere. Dat heeft alles met de liefde tot de naaste te maken. De Heere Jezus zegt: Niemand heeft meer liefde dan dat hij zijn leven inzet voor zijn vrienden'.

Johannes heeft het steeds maar over die liefde-dienst aan de Heere en de naaste. Het leven stellen sluit alles in als dat in een concrete situatie gevraagd kan worden.

Als het nu geoorloofd is het leven in te zetten voor de naaste, dan mogen we stellig een déél van ons lichaam en leven geven (Seldenrijk).

Zo kan het donorschap wel degelijk worden aangemerkt als een daad van christelijke liefde, maar geen morele verplichting.

Teksten

Bijbelteksten die daarbij worden aangehaald zijn b.v. Joh. 15 vers 12 en 13: 'Dit is Mijn gebod, dat gij elkander liefhebt, gelijkerwijs Ik u liefgehad heb. Niemand heeft meerder liefde dan deze, dat iemand zijn leven inzet voor zijn vrienden'.

Paulus herinnert de Galaten aan hun eerste liefde in het geloof en vermaant hen daarnaar terag te keren. Gal. 4 vers 15: 'Want ik geef u getuigenis, dat gij, zo het mogelijk ware, uw ogen zoudt uitgegraven en mij gegeven hebben...'.

Het leven stellen

In 1 Johannes 3:16 schrijft de apostel aan zijn 'kinderkens': Wij zijn schuldig voor de broeders in het leven te stellen'. Dat wil toch zeggen dat je als er een vraag komt, een beroep op jou van je zieke naaste - en dat is heel breed - niet zomaar zeggen mag: Ga heen en word warm'.

Die opdracht is in haar concreetheid vérstrekkend. Dan kan het zijn dat een christen verder moet en mag gaan dan iemand die niet vanuit die achtergrond spreekt.

'Je leven stellen' kan in de praktijk betekenen: jezelf totaal verloochenen en wegcijferen. Christus gaf zowel Zijn ziel als Zijn lichaam over in de dood ten offer voor de mensen, om hen te verlossen. We vinden in deze Bijbelse voorbeelden dus eerder een aanmoediging dan een afkeuring om onze naasten te helpen, desnoods met inzet van ons eigen leven. En als we ons leven mogen inzetten voor onze naasten, dan mogen we toch zeker wel een déél van ons lichaam na ons sterven afstaan om onze zieke naaste te helpen?

In dit opzicht is er bij afstaan van organen geen verschil of het tijdens ons leven of na ons sterven gebeurt. Maar naastenliefde is niet de enige overweging in het besluit.

De liefde tot en voor de Heere, die de Bron is van alle leven

Zo gezien kunnen we zelfs bij ons sterven nog dienstbaar zijn en aan Gods geboden gehoorzamen, want hoewel de donor op het moment van orgaanuitname overleden is, is deze beslissing tijdens het leven genomen.

Dr. Seldenrijk verwijst naar Genesis 50 als vader Jakob gestorven is dan roept Jozef de Egyptische geneesheren te hulp, om het lichaam van de overledene te laten balsemen. Maar dan moet er denk ik wel bij opgemerkt worden dat dit een gebruik in Egypte was en bij mijn weten niet in Israël.

Betekent dit dan dat wij verplicht zijn om onze organen beschikbaar te stellen? Nee, het is geheel op vrijwillige basis. Wanneer wij besluiten organen af te staan behoeve van de zieke medemens is er sprake van een vrije keuze. En die keuze zullen we voor Gods aangezicht moeten maken.

Ben je van mening dat de organen van een individu onlosmakelijk aan zijn persoon verbonden zijn, dan zul je zeker bloedtransfusie af moeten wijzen. Hoeveel mensen zijn er niet, die door ziekte of een ongeluk een deel van hun lichaam moeten missen tijdens hun leven.

In de overweging moeten we onszelf de vraag stellen: 'Zou ik zelf wanneer een ernstige ziekte zich openbaart, een transplantatie-orgaan accepteren? '

Niet lichtvaardig

Op zich is orgaandonatie een goede zaak. Een goede zaak omdat we na het overlijden met onze goede organen anderen kunnen helpen. En dat in het kader van het liefdesgebod.

Wat zal een mens geven voor zijn/haar leven? Als we dan in de nood een orgaan van een ander accepteren, dan lijkt me de keus wat eenvoudiger om zelf in het leven of na het sterven organen af te staan om anderen in het leven te behouden.

Stel dat uw orgaan gebruik wordt voor een ongelovig mens..., de Heere zou deze genade tijd kunnen aanwenden tot eeuwige heil.

Alleen in het Dijkzigt Ziekenhuis zijn er 200 nierpatiënten die wachten op een donornier.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen