Bavinck blijft boeien (3)

Het getuigenis van de Heilige Geest

Hoe kunnen wij weten dat de Bijbel het Woord van God is? Wie garandeert ons dat we ons niet vergissen? Wie heeft het gezag om ons te verzekeren dat deze 66 boeken een onfeilbare regel vormen voor geloof en leven? Wij leven in een tijd dat alle oude zekerheden wankelen. Postmodern heet dat. We weten nog één ding zeker, dat we niets meer zeker weten en zelfs dat weten we niet volkomen zeker. Misschien is alles wel een droom. De ervaring van het moment is doorslaggevend. Op de een of andere wijze wint dit denken ook in reformatorische en evangelische kring terrein. Is er wel een hel? Is de Bijbel wel onfeilbaar? Wat bedoelen wij daar precies mee? Het zijn geen nieuwe vragen, maar er worden wel door Bijbelgetrouwe christenen nieuwe antwoorden op gegeven. 'Dat kunnen we niet met zoveel stelligheid zeggen. Dat weten we niet zeker. We hebben de waarheid niet in pacht. Dé waarheid bestaat niet.' Is het geen teken van de tijd als orthodoxe christenen ontwijkende antwoorden beginnen te geven op de vragen naar de dingen die onder ons volkomen zekerheid hebben? Is het geen teken dat de tand van de twijfel in de loop van de tijd, de wortel van het geloof heeft aangeknaagd?

Alleen God de Heilige Geest kan ons verzekeren van de waarheid van Gods openbaring in Zijn Woord. Zo treffend is dat geformuleerd door Guido de Brés. 'Wij geloven zonder enige twijfeling al wat daarin begrepen is; en dat niet zozeer, omdat ze de Kerk aanneemt en voor zodanige houdt; maar inzonderheid, omdat ons de Heilige Geest getuigenis geeft in onze harten, dat zij van God zijn.' (artikel 5, NGB) Het getuigenis van de Heilige Geest is het enige dat zekerheid kan bieden over de grondvragen van het geloof. Het is een levende en krachtige verbinding met het onfeilbare en betrouwbare woord van God.

De ziekte van deze eeuw

Bavinck schreef in 1901 een boekje met de titel De zekerheid des geloofs. Hij noemde daarin de twijfel de zielsziekte van deze eeuw. Na 97 jaar kunnen we hem alleen maar gelijk geven. Op pastorale wijze probeerde hij vanuit de dogmatiek die twijfelziekte te genezen.

Hoe kunnen we zeker weten dat we ons niet vergissen in het christelijke geloof? Dan moet je niet beginnen bij de leer van de inspiratie. Je kunt van niemand van tevoren geloof vragen in een onfeilbare openbaring. De Heilige Geest werkt vanuit de inhoud van de boodschap van het evangelie ook de zekerheid dat de bron van die boodschap zuiver is. Bavinck maakt een drieslag.

In de eerste plaats wordt het evangelie van eeuw tot eeuw verkondigd en ondanks alle verschillen heeft het tot hoofdinhoud, dat Jezus Christus in de wereld gekomen is om zondaren zalig te maken. Deze boodschap wordt gebracht aan een ieder die met het evangelie in aanraking komt. 'Of hij het wil of niet, of hij het aanneme of verwerpe, het komt tot hem en roept hem tot geloof en bekeering. Aan dit feit is niets te veranderen.'

Maar dit evangelie heeft ook subjectieve kracht. Het laat niet na indruk te maken op ons. 'Het richt zich tot den ganschen mensch, tot verstand en rede, tot hart en geweten, tot den mensch in het verborgenste, in de kern van zijn wezen, tot den mensch in zijne verhouding tot God.' Het evangelie vraagt om reactie, het stelt de mens voor de keuze tussen geloof en ongeloof. 'Een ongeloovige is nooit zeker van zijn zaak. Wie der menschen gelooft, wie kan onwankelbaar vast gelooven, dat Jezus Christus niet in de wereld gekomen is om zondaren zalig te maken? ' Het geloof is een daad van overgave aan God. 'Niemand gelooft tegen zijn wil.' Het is een opgeven van de strijd tegen het getuigenis van de Heilige Geest.

Tenslotte vloeit uit die geloofsovergave ook de zekerheid van het christelijk geloof voort. Vanuit het centrum van het geloof in Christus voelt de gelovige zich innig verbonden aan de leer der waarheid, aan heel de Heilige Schrift als het Woord van God. De christen omhelst met dezelfde daad van het geloof Christus, 'wiens beeld alleen zuiver in de Schrift hem voor oogen geschilderd wordt, en de Schrift die van dien Christus getuigt.' Volgens Bavinck kan men alleen tot zekerheid over het christelijk geloof komen, als men eenvoudig, overtuigd door de boodschap van Christus, gelooft! Met andere woorden: De objectieve zekerheid is niet los verkrijgbaar van de geloofsrelatie. Het geloof is niet de grond, die de waarheid draagt, maar de emmer, waarmee uit de fontein van Gods Woord het water des levens wordt geschept. Dit geloof gaat ons begrip en onze kracht te boven en blijkt dus een werk van God te zijn. Het richt zich op Jezus Christus, Die voor zondaren in de wereld gekomen is en daarom is het niet los te maken van de Schrift, die van Hem getuigt.

Testimonium

Wat is dan het getuigenis van de Heilige Geest, of om de latijnse term te gebruiken het 'testimonium Spiritus sancti'? Dat getuigenis is nodig om tot geloof in de Christus der Schriften te komen. Vanuit onszelf staan wij vijandig tegenover de boodschap van het evangelie. Deze vijandschap uit zich altijd op de één of andere wijze, hetzij in dode rechtzinnigheid, hetzij in vrijzinnige kritiek op de Schrift. Toch zijn er mensen die oprecht geloven. Hoe kan dat? Het geloof is een gave van God, maar daarmee is niet alles gezegd.

In deze serie artikelen staat de theologie van Herman Bavinck (1854-1921) centraal. In dit derde artikel komt de vraag aan de orde hoe wij kunnen weten dat de Bijbel Gods onfeilbaar Woord is. Bavinck antwoordt met Calvijn: door het getuigenis van de Heilige Geest.

Hoe geeft God dan het geloof? Dat doet Hij door het innerlijke getuigenis van de Heilige Geest. 'Wij geloven de Schrift niet om, maar door het getuigenis des Heiligen Geestes.'

Het getuigenis van de Geest is geen nieuwe openbaring over de Bijbel of naast de Bijbel. 'De verlichting des Heiligen Geestes doet ons (...) dezelfde zaken alleen anders, dieper, geestelijk verstaan en opvatten.' Het getuigenis van de Heilige Geest over de Bijbel mag ook niet geïsoleerd worden van het getuigenis van de Geest dat wij kinderen van God zijn. 'Het testimonium Spiritus Sancti is allereerst eene verzekering, dat wij kinderen Gods zijn. Dat is de centrale waarheid, de kern en het middelpunt van dit getuigenis.' Het testimonium is niet los te maken van de persoonlijke geloofsrelatie met God, van de bekering en de wedergeboorte. We mogen het niet eenzijdig betrekken op het gezag van de Schrift. Het getuigenis van de Heilige Geest geeft zekerheid van het heil en daarom ook zekerheid van de Schrift.

Maar de Geest getuigt wel degelijk van alle waarheden die in de Schrift geopenbaard zijn. Daaronder valt niet alleen de boodschap van verlossing door Christus, maar ook de historische feiten. In deze verzegeling van de boodschap van de Schrift, ligt de verzegeling van de betrouwbaarheid van de Schrift besloten. Een van de centrale waarheden die in de Schrift geopenbaard worden, is de leer van de Schrift aangaande zichzelf. Het getuigenis van de Heilige Geest bestaat niet daarin 'dat de geloovige eene onmiddellijke, hemelsche aanschouwing ontvangt van de goddelijkheid der Schrift; (...) maar hierin, dat hij vrij en spontaan het gezag erkent, waarmede de Heilige Schrift allerwegen optreedt.' Het testimonium van de Heilige Geest doet 'den geloovige zich onderwerpen aan de Schrift en bindt hem in dezelfde mate en kracht aan deze, als aan den persoon van Christus zelven. Het verzekert hem, dat hij in nood en dood, in leven en sterven op dat woord Gods zich verlaten en daarmede zelfs zonder vreeze voor den rechter van hemel en aarde verschijnen kan'.

Cirkelredenering

Bavinck fundeert in navolging van Calvijn de zekerheid van het christelijk geloof in het getuigenis van de Geest. Dat heeft ook een bepaalde zwakheid. Bavinck heeft dat goed ingezien. 'In zekeren zin schuilt er in dit testimonium Spiritus Sanctus eene cirkelredeneering.' De goddelijkheid van de Schrift wordt uit dit getuigenis bewezen en dit getuigenis wordt weer uit de Schrift bewezen. Er is blijkbaar geen neutraal gebied van waaruit je de waarheid van de Schrift door objectieve argumenten kunt bewijzen. Nu hoeft dat ook niet, want de Schrift bewijst zichzelf wel, maar toch... Ligt er geen subjectivisme op de loer. Wat moet je zeggen tegen hen die het getuigenis niet ervaren? Je kunt niet meer zeggen dan: Neem en lees!

Bavinck blijft voor het geheim van het geloof eerbiedig staan; hij houdt vast aan de openbaring van God in de Schrift als de diepste grond van de geloofszekerheid. ook al weet hij dat deze zekerheid alleen door het getuigenis van de Heilige Geest te verkrijgen is. Het christelijk geloof berust op het Woord en op het testimonium Spiritus Sancti; het berust daarom op God, die Zich in het Woord geopenbaard heeft en die daarvan in de gelovige getuigt door de Heilige Geest.

Postmodernisme

Het lijkt alsof.de vragen van deze tijd nieuw zijn. In zekere zin zijn ze dat ook. De twijfelziekte die zich aan het begin van deze eeuw openbaarde, lijkt de normale gezonde toestand te zijn. Je bent niet ziek als je twijfelt, maar je bent ziek als je zeker bent. Toch hebben deze nieuwe vragen heel oude wortels. Ten diepste wortelen zij in de oude vraag: Is het ook dat God gezegd heeft... Het is onze roeping om in de­ ze soms vroom geformuleerde vragen de listige omleidingen van de duivel te herkennen. Het enige antwoord ligt in de belijdenis: Die Geest, getuigt met onze geest. Dan hoeven we de waarheid niet te verdedigen door bewijzen en dan kunnen we de waarheid niet prijsgeven voor de leegheid. 'Heel de belijdenis der gemeente is een testimonium Spiritus Sancti. Het is het ja en amen, dat de gemeente uitspreekt op de waarheid Gods. Het is het: Abba Vader, uw woord is de waarheid, dat uit de harten aller geloovigen opstijgt. '(...) het verdient te heeten de hoeksteen der Christelijke belijdenis, de kroon en het zegel van alle Christelijke waarheid, de triumf des Heiligen Geestes in de wereld.'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen