De belijdenis van de Drie-eenheid in het Oude Testament (1)

Wie is God?
Vooral in de laatste decennia zien we het theologisch denken beheerst door twee vragen: 'Wie is Jezus'? en 'Wie is God'? Soms kunnen we een pendelbeweging waarnemen tussen die beide. Beurtelings richt zich de aandacht op God en op Jezus. Nu eens staat Jezus in het brandpunt der belangstelling rond de vragen van de verzoening, de twee-naturenleer dan weer is God het onderwerp van mondelinge gedachtewisselingen en schriftelijke uitingen Vooral in onze multiraciale en multireligieuze samenleving klinken vragen als: 'Is de God van de islam Dezelfde als die van en in het christelijk geloof'?
Alle kennen van en spreken over God kan er alleen maar zijn dankzij Zijn Zelfopenbaring. Anders maken wij Hem tot een product van onze gedachten en verlangens God maakt Zichzelf bekend in de schepping en in de geschiedenis door Zijn daden maar heerlijker en volkomener in de Schrift.
Graag wil ik met u of jou inet name nagaan hoe in het Oude Testament God Zich reeds als de Drie-enige laat zien.

Eenheid en meervoudigheid
De eenheid van God
In de allereerste zin van de Bijbel lezen we 'in den beginne schiep GOD de hemel en de aarde'. Opmerkelijk is dat de naam 'elohim' er uitziet als een meervoud terwijl de werkwoordsvorm 'schiep' in het enkelvoud staat. Terstond proclameert Hij Zichzelf. Er staat niet 'er was een god'. We lezen niet waar Hij vandaan komt. Hij is er en schept. Mogen in de Egyptische en Babylonische literatuur 'Godenverhalen' voorkomen die vertellen hoe deze zijn ontstaan, de Schrift gaat terug tot God nooit terug achter God. In het ware Godsgeloof is er voor speculaties over het ontstaan van God geen plaats! Alles heeft een aanvang. God niet, Hij is. Er is een God boven en voor de wereld. Later wordt in de Bijbel de eeuwigheid van God met meer nadruk geboodschapt en beleden zoals in Job 38 Psalm 90, en Jesaja 40.
Dat God één is, wordt door Israel beleden in het zogeheten Sjema-gebed, Deuteronomium 6 : 4-7. Omdat God één van wezen is, moet men Hem ook liefhebben met geheel het ongedeelde hart. Om zo te zeggen eist de eenheid van Gods Wezen het gehele wezen van de gelovige op.
In Deuteronomium 12 wordt ook verband gelegd tussen de ene God en de ene plaats van verering van Hem. Men kan en mag Hem maar op één wijze belijden en op een plaats dienen.' Er is geen pluriformiteit van belijdenis, van geloof, noch van cultus stelt prof. dr. Th. C. Vriezen terecht. Maar de ene is ook de enige God.

De meervoudigheid van God
Ik wees al op de naam 'Elohim'. Deze vorm duidt niet een veelheid van goden aan, maar een samenvatting van alle goddelijke krachten en energieën in de ene God, die vol eerbied en respect zo geloofd en beleden wordt. Vooral de macht van God klinkt in deze naam door. Nu is het opmerkelijk dat bij de schepping van de mens. Genesis 1 : 26, God Zelf Zich laat horen: 'laten wij' of 'laat ons' mensen maken. Daar staat niet niet 'laat Ik of 'Ik zal/wil mensen maken'. Deze meervoudsvorm zien we ook terug in Genesis 3 : 22 waar God zegt 'Zie, de mens is geworden als een van ons', terwijl in Jesaja 6 : 8 vv het ons en ik elkaar afwisselen.

Verklaringen
Hoe moeten we nu duidelijk maken waarom de eerste persoon meervoud (wij, ons) gebruikt wordt?
Vriezen schrijft 'God kan behalve Ik ook Wij zeggen, omdat rondom Hem engelen zijn die Hij mede in Zijn spreken besluit'. De bekende joodse commentator Rasji is van oordeel dat 'God bij de schepping van de mens zelfs de engelen heeft geraadpleegd, en daaruit blijkt de bescheidenheid van God'.
Daarnaast is er de verklaring van het polytheïsme, het veelgodendom. Vriezen wijst dit als onaanvaardbaar van de hand. In Genesis 1 wordt God erkend als voor alles reeds aanwezig en al wat bestaat wordt op Zijn Woord teruggewezen. Hoe antipolytheïstisch is dit spreken. Ook is bij het meervoud Wij en Ons gedacht aan een zogenaamde 'pluralis majestatis' zoals bij ons in een uitvaardiging van een koninklijk besluit is te lezen: 'Wij, Beatrix, Koningin der Nederlanden' dan wel aan 'een beraadslaging over de schepping van de mens waarbij God Zichzelf toespreekt, dus Spreker en Aangesprokene tegelijk is,' zo bv. Ed Boehl.

Toetsing
Bezien we wat ter verklaring van 'het wij en ons' gezegd wordt, dan moeten we stellen dat in heel Genesis 1 niet van engelen of wezens naast en bij God gesproken wordt. De engelen staan in het Oude Testament duidelijk onder God. En God heeft toch duidelijk alleen en Zelf besloten tot schepping van de mens. En als God tot anderen spreekt wordt dat altijd expliciet vermeld, zoals in 1 Koningen 22 : 19, Jesaja 6 : 2-8 en in Job 1 en 2!
De opvatting van het veelgodendom komt niet in aanmerking, stelde Vriezen reeds. Een majesteitsmeervoud kent het Hebreeuws niet. Meervoud is altijd echt meervoud, in tegenstelling tot het Perzisch en het Grieks.
Dat God tevens Zichzelf aan en toe zou spreken kan een aantrekkelijke gedachte zijn, zoals in het Engels klinken kan 'let us go, let us rise up, let us sit'. Meer echter kan de gedachte aanspreken, die ook al in het meervoud 'elohim' verscholen ligt, dat God een volheid van krachten en machten is. God Zelf kan vrij machtig de enkelvoudsvorm of die van het meervoud gebruiken.
Zelf meen ik dat de belijdenis van de Drie-enige God in dit meervoud al een aanduiding ervan in zich draagt. Reeds Calvijn wees daarop. De Nederlandse Geloofsbelijdenis concludeert dan ook voorzichtig en wijs 'het is wel waar dat God (in Genesis 1) niet zegt hoeveel personen dat er zijn…' In het Nieuwe Testament gaat het volle licht daarover op.
In het tweede artikel over de Drie-eenheid in het Oude Testament ga ik nog op enige andere teksten in.

W. Chr. Hovius, Apeldoorn

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen