Kerklidmaatschap neemt af, de aanhang voor traditioneel christelijke opvattingen neemt toe

Dit zijn een aantal conslusies van het rapport Secularisatie in de jaren negentig. Het rapport bevat een analyse van gegevens over het kerklidmaatschap en over de aanhang van levensbeschouwelijke opvattingen afkomstig uit het SCP-project Culturele Veranderingen in Nederland en aangevuld met enkele andere onderzoeken. Het rapport vormt een vervolg op Secularisatie in Nederland 1966-1991 dat in 1994 verscheen. Er is ditmaal voorzover mogelijk aandacht besteed aan de relatie tussen de islam en de secularisering.

Percentage buitenkerkelijken stijgt
In de jaren negentig heeft de groei van de buitenkerkelijkheid zich voortgezet. In 1999 beschouwde 63% van de Nederlanders zich als buitenkerkelijk, in 1991 was dat 57% en in 1980 50%. Hoe jonger een generatie is, hoe meer buitenkerkelijken zij telt. Zo is bijna driekwart van de jongste generatie Nederlanders (geboren in 1960 of later) buitenkerkelijk, terwijl ruim de helft van de generatie geboren vóór 1930 zichzelf als zodanig beschouwt. Er is een prognose gemaakt van de mogelijke ontwikkeling van het kerklidmaatschap tot het jaar 2010, waarbij met een afvlakking van de groei in buitenkerkelijkheid rekening is gehouden. In 2010 zal naar schatting 67% van de bevolking buitenkerkelijk zijn, 13% is dan rooms-katholiek, 5% is Nederlands hervormd en 4% is gereformeerd. Nog eens 4% zal zich tot de overige gezindten rekenen. 6% is dan moslim.

Minder dan een kwart van de kerkleden gaat nog geregeld naar de kerk
De randkerkelijkheid neemt toe. In 1991 ging 31% van de kerkleden wekelijks of vaker ter kerke, in 1999 23%. In 1980 was dat nog 40% van de kerkleden. Het kerkbezoek van de rooms-katholieken is al gering en zal waarschijnlijk in de toekomst nog lager worden. In 2010 zal naar verwachting 12% van de roomskatholieken geregeld naar de kerk gaan, dat wil zeggen ten minste eenmaal per twee weken. Het kerkbezoek onder de Nederlands hervormden blijft op hetzelfde peil, ook in de nabije toekomst zal zo'n 40% tenminste eenmaal in de twee weken naar de kerk gaan. Het geregeld kerkbezoek van de gereformeerden is van de drie onderscheiden gezindten nu het hoogst, maar zal wel verminderen tussen 2000 en 2010 met ongeveer 10 procentpunten tot 55% in 2010.

Secularisatie treedt ook op onder minderheden
Ontkerkelijking treedt in sterke mate op onder de jongere Surinamers en Antillianen. Van de eerste generatie Surinamers voelt 19% zich buitenkerkelijk, terwijl dit bij de tweede generatie 42% is. Bij de Antillianen liep het aantal buitenkerkelijken op van 22% bij de eerste generatie naar 59% bij de tweede generatie. Bij Turken en Marokkanen zijn er nauwelijks verschillen tussen de twee generaties: 95% van de eerste generatie Turken rekent zich tot de islam, terwijl 94% van de tweede generatie dit eveneens doet. Voor de Marokkanen is dit resp. 98% en 95%. Toch zijn er aanwijzingen voor dat ongeveer 10% van de Turkse en Marokkaanse jongeren de neiging hebben zich van de islam af te keren als de druk van hun milieu wegvalt. Uit enquêteonderzoek blijkt dat, bij aanwezigheid van het gezinshoofd bijna alle jongeren aangeven dat zij moslim zijn (Turken 96%, Marokkanen 99%). Opgave buiten de aanwezigheid van het gezinshoofd leveren iets lagere percentages islamitische jongeren op (Turken 86%, Marokkanen 91%). Afwending van de islam resulteert veelal in buitenkerkelijkheid.

Kerken morele bakens en raadgevers bij sociale problemen
Zolang de kerken zich beperken tot uitspraken over algemene maatschappelijke aangelegenheden, krijgen zij goedkeuring van het publiek: 61% vindt de informatie van de kerken over sociale problemen betrouwbaar, 78% van de Nederlanders verwacht een uitspraak van de kerken over het probleem van de armoede, 63% verwacht zo'n uitspraak over discriminatie. Als kerkelijke uitlatingen het privéleven raken, maakt de instemming plaats voor een meer kritische houding.

Vooral jongeren meer overtuigd van traditionele christelijke opvattingen
Terwijl het kerklidmaatschap bleef afnemen, nam de aanhang voor enkele belangrijke geloofspunten in de jaren negentig onder alle Nederlanders toe. Het geloof in 'een leven na de dood' en 'de hemel en de hel' en zelfs in het bestaan van religieuze wonderen nam toe.
In 1991 geloofde 53% van de bevolking aan een leven na de dood, in 1998 60%. In 1991 geloofde 49% aan de hemel, zeven jaar later was dat 55%. In 1991 geloofde 18% aan het bestaan van de hel, in 1998 was dat 26% geworden. Dat er religieuze wonderen bestaan geloofde in het eerste jaar van meting 32% en in het laatste jaar 40%. De veranderingen waren niet bijzonder groot, zo'n 7 procentpunten in zeven jaar. De richting waarin de verandering plaatsvond, namelijk meer aanhang is wel opvallend.
De instemming met enkele traditionele levensbeschouwelijke opvattingen nam zelfs onder de buitenkerkelijken iets toe. Bij het geloof in 'een leven na de dood' kan men overigens ook aan reïncarnatie hebben gedacht.
Niet elke generatie raakte meer overtuigd van de traditionele christelijke opvattingen. De toename was het grootst onder de jongste generatie van de Nederlanders, geboren in of na 1960.

Moraal strenger
De moraal van Nederlanders is in de jaren negentig op een aantal punten strenger geworden. Zo zag in 1991 28% nadelen voor het gezinsleven als de vrouw werkte, in 1998 was dat 38%. In 1991 keurde 79% een buitenechtelijke relatie af, in 1998 was dat 84%. In 1991 vond 47% belastingfraude verkeerd, in 1998 61%. Niet alle generaties zijn even streng; maar onder alle generaties nam de moraal wel in dezelfde mate toe. De jongste generatie kerkleden (geboren na 1960) stond al zeer gereserveerd tegenover deze zaken en is in 1998 een op het gebied van de moraal zeer behoudende groep. Hun mening lijkt veel op die van de oudste generatie van alle Nederlanders (geboren voor 1930).

Secularisatie in de jaren negentig, Sociaal en Cultureel Planbureau, Den Haag, september 2000. ISBN 90-377-0019-5, 92 pag., ƒ25,-.

Het rapport is verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen bij het SCP: fax 070-3407044, e-mail: bestel@scp.nl
of via de website: www.scp.nl
Voor meer informatie: Elly Bokma, tel. 070- 3407788.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen