Predikant worden via de omweg van het hbo

De opleiding Godsdienst Pastoraal Werk in Ede leidt samen met de Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Bond en de hogeschool De Wittenberg mensen op tot functies in de kerk, in christelijke organisaties en in het onderwijs. De beroepen die afgestudeerden uitoefenen zijn dan ook gevarieerd. De GPW opleiding is géén predikantsopleiding, ook niet op een verkapte manier. Predikanten van de SoW-kerken worden universitair geschoold en krijgen daarbij een kerkelijke opleiding. Het diploma Godsdienst Pastoraal Werk geeft zelfs geen preekbevoegdheid, behoudens een enkele uitzondering. Nu doet zich echter wel de wettelijke mogelijkheid voor om via hbo-theologie door te stromen naar de universiteit. Studenten die in het hoger beroeps onderwijs hun propedeuse (eerste jaar) afgerond hebben, mogen overstappen naar de universiteit. Ze beginnen daar dan gewoon in het eerste jaar. Wij constateren dat er elk jaar in Ede studenten zijn, zowel van de voltijds- als van de deeltijdsopleiding, die van deze mogelijkheid gebruikmaken. Nog een keer doet zich de mogelijkheid van een overstap naar de universiteit voor aan het einde van de vierjarige cursus. Wie z'n diploma GPW heeft, mag instromen in een theologische faculteit en krijgt zelfs vrijstellingen voor vakken die hij in Ede al voldoende genoten heeft. Een afgestudeerde GPW student die later predikant hoopt te worden, kan ook nog eerst verder studeren voor de eerstegraads bevoegdheid van godsdienstleraar aan de THGB (de zogenaamde DAV I opleiding). Die opleiding duurt drie jaar en wordt alleen in deeltijd aangeboden en wel op zaterdag. Wie die afrondt, komt voor nog veel meer vrijstellingen aan de universiteit in aanmerking als hij theologie gaat studeren. Hoeveel vrijstellingen, is per universiteit verschillend. De theologische opleiding wordt in elk geval een aantal jaren bekort. Dus, ook al bieden wij in Ede geen predikantsopleiding, hebben we intussen al van een behoorlijk aantal predikanten een deel van hun theologische scholing verzorgd. Eén van hen is ds. F. J. K. van Santen, sinds 1996 predikant te Tiendeveen-Nieuw Balinge (Drenthe).
We hebben ds. Van Santen een aantal vragen voorgelegd over zijn studie-loopbaan en laten hem nu graag aan het woord.
'Ik heb nooit het oogmerk gehad om predikant te worden, ook niet toen ik ging studeren, nu al zo'n twintig jaar geleden. Stap voor stap ben ik er naartoe geleid. De stappen die daarbij gemaakt zijn, zal ik nu vertellen. Ik ben m'n schoolloopbaan onderaan begonnen. Ik hoorde bij de eerste lichting mavo-examenkandidaten in 1971. Het werk dat ik uiteindelijk ging doen, was een vorm van bestuurswerk bij de 's Heerenloo Zorggroep in Amersfoort. Dat is een stichting die zich bezighoudt met mensen met een verstandelijke handicap. De aandacht voor verstandelijk gehandicapten ben ik nooit meer kwijtgeraakt, tot op vandaag, maar daarover straks meer. De theologische studie ben ik ook echt onderaan de ladder begonnen. Eerst heb ik de cursus geestelijke vorming voor gemeenteleden gedaan in Zeist, toen nog bij dr. Bout. Naar mijn besef was de sterke kant van dr. Bout: studenten inspireren en interesse kweken voor de theologie en de dogmatiek in het bijzonder. Dat sloeg bij mij aan! Die cursus had ik in 1980 af. Ik heb daar aan de theologie geroken en dat beviel me zo goed dat ik aansluitend de oude catechetenopleiding gevolgd heb, ook in gebouw Calvijn in Zeist. Daarmee was ik in '82 klaar en het diploma voor catecheet gaf een derdegraads bevoegdheid. Niet lang daarna startten ds. Den Boer en ds. De Bie met de hbo-opleiding theologie, de huidige opleiding GPW. De studieleiding was enthousiast en maakte het ons - we waren met meer belangstellenden - ook. Zo mocht ik in 1988 mijn hbo theologie afronden op tweedegraads niveau. Intussen herhaalde de geschiedenis zich en waren Den Boer en De Bie begonnen met een eerstegraads hbo opleiding (de huidige DAV I). Wederom wisten ze ons te strikken om bij de eerste lichting van deze opleiding te horen. Met vreugde en met goed gevolg haalden enige anderen en ik in 1992 onze eerstegraads bevoegdheid theologie. Toen had ik er al ruim twaalf jaar studeren in deeltijd - alles op zaterdagen - opzitten. Dat was wel hard werken. Ik kon gelukkig ook steunen op het enthousiasme van mensen die mij omringden, van het thuisfront met name. De stimulansen van de docenten hebben ook altijd veel voor me betekend. Ik had overigens ook een soepele baas. Dat had zo z'n voordelen voor een deeltijdstudent. Intussen was ik al wel iets gaan doen met mijn opleiding. Ik ben tien jaar ouderling geweest in Woudenberg (van '86 tot '96). Bij het vervullen van het ambt kon ik al vruchten plukken van mijn studie. Daarnaast ben ik ook als kerkelijk werker aan de slag gegaan, van 1988-1991 in Hien - Dodewaard en vanaf 1991 in Aalst, 's Zondags was ik betrokken bij de kerkdiensten voor verstandelijk gehandicapten op de Hartenberg, bij Otterlo. Daar heb ik ook stages gelopen voor mijn studie. Mijn begeleider daar, ds. A. Trapman heeft mij gemotiveerd om nog verder te gaan met de studie. Dat gebeurde ook door de studieleiding in Ede. Met enige medestudenten zijn we naar de Vrije Universiteit in Amsterdam gegaan. We kregen daar een goed instroomprogramma aangeboden en in 1995 behaalde ik mijn doctoraal examen. We zijn toen overgestapt naar de Universiteit van Amsterdam voor de hervormde kerkelijke opleiding. Die was af in '96. Aan het einde van hetzelfde jaar mocht ik als predikant gaan werken in Tiendeveen - Nieuw Balinge. Dat doe ik met veel genoegen. De gemeente is ook een leerschool voor mij. Dagelijks is het: bijleren en afleren. Dit geldt voor het pastoraat, de catechese en het kringwerk. Het voorgaan in zondagse erediensten geeft mij veel vreugde. Dat had ik nooit gedacht toen ik de opleiding voor catecheet begon! Het bloed kruipt echter waar het niet gaan kan. Een hoofddeel van mijn doctoraalprogramma en van de kerkelijke opleiding had wederom te maken met verstandelijk gehandicapten. Bij prof. Ploeger in Groningen ben ik, binnen het vakgebied van de praktische theologie, in 1998 begonnen aan de voorbereiding van een proefschrift over verstandelijk gehandicapten en de kerkelijke gemeente. Daarin hoop ik mijn verworven inzichten nog verder uit te werken. Ik hoop dat het mag lukken.
Hoe kijk ik terug op mijn studie, op de lange omweg die ik gemaakt heb om predikant te worden? Ik heb geen minuut spijt van mijn lange weg, al is het af en toe best zwaar geweest. Ik heb rondgelopen in Zeist, later Ede en op universiteiten in Amsterdam. Daartussen is een groot verschil in theologische oriëntatie! Bij de docenten in Zeist, nu Ede, kreeg ik onderwijs dat mij dieper deed wortelen in het denken van de Reformatie. Het Woord van God had echt gezag in de theologie. Bovendien was de opleiding "bevindelijk". Al dachten docenten en studenten niet allemaal hetzelfde, toch zochten we te leven in hetzelfde geloof. De keerzijde is dat de hbo opleiding ons wel erg beschermde voor invloeden van buiten de eigen kring. We lazen en spraken over de moderne theologie, maar die bleef toch op een afstand. De overgang naar de universiteit was voor mij dus erg groot. Een kritische wind blies ons om de oren ten aanzien van het reformatorische, bijbelgetrouwe denken! Ik herkende weinig van mijn eigen theologische achtergrond aan de V.U. Dat was aan de U.v.A. beter, terwijl dit ook een moderne theologische faculteit is. Toch zijn er mensen geweest met wie ik goed overweg kon, zowel onder de universitair docenten als onder de medestudenten. Ik zou niet weten hoe ik de universitaire studie had kunnen voltooien als ik zonder mijn lessen in Zeist en Ede direct in het diepe gegooid was. Kijk, de opleiding in Ede leidt niet op tot het predikantschap. Toch stappen er redelijk wat studenten over naar een universiteit. Misschien kunnen ze daar toch nog beter op voorbereid worden dan nu al gebeurt. Wat ik trouwens ook gemerkt heb, is dat wij als hbo-studenten echt van harte welkom waren aan de theologische faculteit. Ik had niet het idee dat wij "maar" hbo'ers waren. Er werd ook niet minnetjes gedaan over onze theologische achtergrond en vooropleiding. Dit zeg ik in erkentelijkheid! Wij konden als deeltijdstudenten overigens niet zoveel betekenen voor de faculteit als geheel. Dat was een nadeel. We waren haastige, harde werkers en geen echte studenten, zoals de jonge mensen die direct na de middelbare school in voltijd aan de universiteit gaan studeren.
Waaraan heb ik het meeste gehad, de hbo opleiding of de universitaire instroomroute? Het ligt er maar aan hoe je het bekijkt. Wat de theologische visie betreft, heb ik het al gezegd. Wat mijn puur praktische bezig zijn als predikant betreft (catechese, pastoraat en dergelijke) heb ik eerlijk gezegd ook meer te danken aan het hbo-onderwijs. Aangaande de praktische scholing denk ik overigens ook met vreugde terug aan mijn vicariaatsperiode en verblijf in het seminarie. De universiteit opent de meer wetenschappelijke perspectieven en met mijn promotie-onderzoek hoop ik uiteindelijk ook de kerk te dienen.
Ten slotte dit. Zonder steun en stimulans van anderen, zou ik nooit predikant geworden zijn. Ik heb echter zelf ook altijd zin gehad om te studeren. Daar dwars doorheen is God met mij Zijn weg gegaan.
Zo beleef ik het. In het begin zei ik dat ik stap voor stap naar het predikantschap geleid ben. Laat ik dan hier zeggen, Wie mij geleid heeft: "Jezus Christus, onze overste Leidsman en voleinder des geloofs" (Hebr. 12 : 2). Als ik mijn weg naar het predikantschap overzie, word ik er zelf stil van. Wie ben ik? Daarom zeg ik: Soli Deo Gloria!'

Met dank aan ds. Van Santen voor het interview, sluit ik dit artikel af.

Veenendaal                N. C. van der Voet

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen