Historische plaatsen in Duitsland

Wie vroeger op de catechisatie gezeten heeft en bij Heidelberg niet denkt aan de Heidelbergse Catechismus, moet de catechisatie nog eens overdoen. Maar wie denkt dat hij in Heidelberg iets van de Catechismus vindt, heeft het mis. Heidelberg is een mooie stad, met name de Altstadt (oude stad). Jaarlijks komen er zo'n 3, 5 miljoen toeristen. Maar je komt er, zover ik weet, het woord Catechismus of de namen Olevianus of Ursinus, de schrijvers van de Catechismus, niet tegen.

Heilige Geest Kerk

Heidelberg is mooi gelegen, aan de oever van de breed stromende Neckar. Hoog rijst de toren van de Heilige Geistkirche op, met daarachter tegen de hellingen van de heuvels, het indrukwekkende slot. De naam Heidelberg duikt voor het eerst op in 1196. In 1386 werd er een universiteit gesticht, die voor de ontwikkeling van de stad van grote betekenis is geweest. Vanaf de Reformatie was Heidelberg afwisselend protestant (luthers of calvinistisch) of rooms-katholiek. Dat is bijzonder te zien aan de geschiedenis van de Heilige Geest Kerk, waarheen we ons eerst begeven. In 1545/1546 werd in deze kerk de Reformatie ingevoerd en op lutherse wijze het avondmaal gevierd. In 1566 werd de kerk calvinistisch. In 1622 werd de kerk weer rooms-katholiek, in 1649 weer calvinistisch. In 1693 werd Heidelberg, en daarbij ook de kerk, door brand verwoest. Korte tijd later werd de kerk weer opgebouwd en op verschillende uren gebruikt door calvinisten en rooms-katholieken. In 1705 werd tussen koor en schip een scheidingsmuur aangebracht: het koor werd rooms-katholiek, het schip protestant. Tot 1936 werd de muur tweemaal beurtelings afgebroken en weer opgebouwd. In 1936 koopt de Evangelische Kerk het koor van de kerk, waardoor de scheidingsmuur definitief verdwijnt, en de kerk voorgoed protestant wordt. In 1386, toen er nog maar een begin van de huidige kerk was, vond er de inwijdingsdienst plaats ter gelegenheid van de stichting van de universiteit.

Dat de kerk nauw met de universiteit verbonden was is te zien aan de bibliotheek-galerijen in de zijbeuken-boven. Vroeger was hier een beroemde bibliotheek gehuisvest. In de kerk vindt men de graftombe van de stichter van de universiteit Ruprecht en zijn vrouw. De kerk is van rood zandsteen, wat een heel andere indruk geeft dan onze Nederlandse kerken. Er zijn verschillende fresco's, onder andere boven, vóór het koor, van de drie mannen in de vurige oven.

Universiteit

We lopen langs de gebouwen van de universiteit. De gebouwen uit 1386 zijn er niet meer, de huidige gebouwen zijn van 1711. Hier waren Caspar Olevianus en Zacharias Ursinus hoogleraar. Hun namen vinden we bij mijn weten niet terug. Wel weten we dat Luther hier in april 1518 was, op uitnodiging. Men wilde, een halfjaar na het aanslaan van zijn 95 stellingen wel eens meer van hem horen. Het ge-

sprek is de geschiedenis ingegaan onder de naam Heidelberger Disputation.

Petruskerk

Ons interesseert vooral de Peterskirche, even voorbij de universiteit. Het is de oudste kerk van Heidelberg (12e eeuw), omstreeks 1500 herbouwd en in de 19e eeuw nog eens herbouwd tot drieschepige hallenkerk. Hier preekte onder anderen Olevianus. Het valt tegen, de kerk lijkt vervallen en is gesloten. In de zomermaanden probeert men hem, op bepaalde tijden, voor bezichtiging open te stellen, maar daar hebben we nu niet veel aan.

Maar: zondags is er dienst. We gaan erheen en daar hebben we geen spijt van: een goede preek door een van de docenten van de universiteit. De kerk blijkt de universiteitskerk te zijn en huisvest de evangelische studentengemeente.

Nu horen en zien we meer. De kerk is toch niet zo vervallen als hij er van buiten uit ziet, integendeel, het interieur is goed verzorgd. Tegen de zijwand een prachtig, welluidend orgel. In het koor drie mooie ramen. Het linkse raam is gewijd aan de stichting van de universiteit: vier mannen, onder wie de stichter van de universiteit, keurvorst Ruprecht I, en anderen die met de universiteit te maken hebben, met tussen hen de woorden 'De Heere is de Geest'. Rechts het Reformatieraam: Luther, Melanchthon, Calvijn en Zwingli, met tussen hen de woorden 'Een vaste Burcht is onze God'. Buiten gekomen nemen we een kijkje bij de Luthereik, aan de oostzijde van de kerk. De eik werd geplant in 1883, ter herinnering aan het vierhonderste geboortejaar van Luther. Een gedenksteen voor de eik geeft het aan.

Het slot

Er is nog iets, wat niemand die Heidelberg bezoekt zal overslaan: het slot, tegen de helling van de heuvel gelegen. Men kan er op verschillende manieren heen: met de auto, met een bergspoortje (vertrek vanuit de Altstadt), of te voet. Dat laatste is een aardige klim, maar de moeite waard. Hier, in het slot, woonde onder anderen Frederik III, ook wel genoemd Frederik de Vrome. Hij was een van de weinige Duitse keurvorsten die de zijde van het calvinisme kozen. Hij was het ook die Caspar Olevianus en Zacharias Ursinus aantrok als hoogleraren aan de universiteit. Frederik gaf hen de opdracht een catechismus op te stellen tot onderricht van het volk. Olevianus en Ursinus waren toen respectievelijk 27 en 29 jaar. Aan deze drie mannen hebben we dus de Heidelbergse Catechismus te danken.

Wie de klim of tocht naar boven heeft gemaakt heeft geen spijt. Wat een prachtig zicht op Heidelberg en de Neckar! Wat is het hier heerlijk rondwandelen en rondkijken! Het imposante slot is voor een groot deel ruïne. Met de bouw werd begonnen in de 14e eeuw. In de eeuwen die volgden is het door verschillende keurvorsten steeds verder uitgebreid, zodat we allerlei stijlen tegenkomen, van gotiek tot hoogrenaissance. Tijdens de erfopvolgingsoorlogen (1689- 1693) werd het door de troepen van Lodewijk XIV veroverd en voor een groot deel verwoest. De herbouw in de eeuw daarna werd gestaakt na blikseminslag en brand in 1764. Nu staat er een aantal zeer bezienswaardige gebouwen en is het slot voor de rest een indrukwekkende ruïne.

Frederik III, de vrome

Men kan het slot op eigen initiatief bezichtigen maar ook onder leiding van een gids. In het laatste geval komt men binnen in de gebouwen, wat zeker is aan te bevelen. We gaan de brug over en de poort van de toren met het sierlijke dak door. Links is het bibliotheekgebouw, een van de oudste gebouwen van het slot, waar zich de bibliotheek en de kunstschatten van de keurvorsten bevonden. De lichtinval is zo, dat men de boeken en kostbaarheden goed kon zien. Ons gaat het echter vooral om het Frederiksgebouw, genoemd naar de opdrachtgever, keurvorst Frederik IV, die regeerde rond 1600. We kijken naar de imposante gevel met zijn vele beelden. De beelden zijn overigens kopieën, de originelen zijn binnen. In de bovenste rij o.a. Karei de Grote. In de rij daaronder o.a. Ruprecht von der Pfalz. Onder hem Ruprecht I, de stichter van de universiteit. En onder hem, daar staat hij: Frederik III, de Vrome, die de opdracht tot het schrijven van de Catechismus gaf. Toch een herinnering aan de Catechismus. In dezelfde rij staat ook Frederik IV, de bouwer. Let u ook op de gevelsteen, tussen de beelden in de onderste rij, met in het Hebreeuws en Latijn de woorden 'Hier is de poort des Heeren; de rechtvaardigen zullen daardoor ingaan' (Psalm 118 : 20). Hier in de ingang van de slotkapel, die als men door een gids wordt rondgeleid, bezichtigd wordt.

Apothekersmuseum

Bezienswaardig is ook het Ottenheinrichsgebouw, met in de gevel mythologische en bijbelse figuren. In dit gebouw is het Deutsches Apotheken- Museum gevestigd met vele apothekersvoorwerpen, vier volledig ingerichte oude apotheken en o.a. een kleurrijk schilderij 'Christus als apotheker' uit de eerste helft van de 18e eeuw.

Uw hart verloren?

Heidelberg is, althans wat de Altstadt en het slot betreft, een mooie stad, waar men niet zomaar in een halve dag uitgekeken is. 'Ich habe mein Herz in Heidelberg verloren' luidt een oud Heidelbergs lied. Bedoeld wordt: aan de wijn. Ik heb mijn hart aan iets anders verloren, namelijk aan de Heidelbergse Catechismus, waarvan Kohlbrugge op zijn sterfbed zei: 'De Heidelberger, houd daaraan vast, kinderen.'

H. VELDHUIZEN, ZEEWOLDE

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen