Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Jaar van de Romaanse kerken in Duitsland

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Jaar van de Romaanse kerken in Duitsland

INGEZONDEN

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

In dit blad verschijnt een boeiende reeks artikelen van ds. H. Veldhuizen uit Zeewolde over kerkhistorische steden in heel Duitsland, van Wittenberg tot Heidelberg en van Trier tot Worms. Heel wat vakantiegangers zullen deze zomer enkele van deze steden, kerken en kloosters bezichtigen.

Daarom hierbij nog een aanvulling als reistip.

Elk jaar kiest de Deutsche Zentrale fïir Tourismus (en dus ook het Duits Verkeersbureau in Amsterdam) een centraal thema voor toeristen naar Duitsland. Ze hadden zo al 'In het spoor van de Oranjes', maar ook een Goethejaar, het jaar van bijbeldrukker Gutenberg in Mainz enz. Voor 2001 koos men de oude Romaanse kerken en kathedralen, de voorlopers van de misschien meer bekende gotische kunst (zoals de Keulse Dom). Deze 'glans van het Romaans' wordt tevens verbonden met het feit dat zo'n duizend jaar geleden in het gebied van het huidige Saksen-Anhalt door de Ottoonse keizers het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie werd gesticht.

Rooms keizer Otto

Met name Otto I, later keizer Otto de Grote genaamd, is de grondlegger van dit rijk, waarbij hij zich de voortzetter waande van de vroegere Romeinse keizers. In de Romaanse Dom (de St.- Mauritius en St.-Catharina) in Maagdenburg aan de Elbe vindt men zijn grafmonument. Hij stierf in 973 in het niet ver vandaar gelegen Memleben, maar zijn lichaam en dat van zijn eerste vrouw, Editha, werd in de crypte van de kerk in Maagdenburg te ruste gelegd.

Die toen nog Romaanse kerk werd twee eeuwen later in gotische trant verbouwd en toen kreeg deze Otto, die in 962 in Rome tot keizer was gekroond, een sober grafmonument in het hoogkoor van de huidige Dom. Ik stond er recent bij en verbaasde mij over dit heel bescheiden monument, dat in niets lijkt op de zo pompeuze en omvangrijke praalgraven van andere vorsten.

Welnu, Maagdenburg en nabijgelegen steden als Quedlinburg en Querfurt zijn slechts enkele van de steden waarin het Romaans en het ontstaan van het oude keizerrijk dit jaar centraal staan. De rijke Reformatiegeschiedenis van Duitsland - zie de artikelen van ds. Veldhuizen - is niet denkbaar zonder deze voorhistorie en die van de latere Habsburgers. Luther had te strijden met keizer en paus, maar al eeuwen vóór hem woedde de strijd tussen de wereldlijke heersers: keizer contra paus of op lager niveau ook vorsten contra bisschoppen.

Keizer contra paus

Zo stelde keizer Otto I in 968, met toestemming van de paus, het aartsbisdom Maagdenburg in, waardoor deze stad nog meer rijkshoofdstad werd. Maar de bisschoppen van Halberstadt en van Mainz - ook een aartsbisdom - verzetten zich daar lang tegen. Later brak de Investituutstrijd uit tussen keizer en paus: wie had prioriteit bij de hoogste benoemingen? Kroonde de paus de keizer of deed hij dat zichzelf? Was de paus uiteindelijk ondergeschikt aan de wereldlijke macht of omgekeerd? Kortom, liefhebbers van de Duitse een Europese kerkgeschiedenis kunnen op verschillende wijzen dit jaar hun hart ophalen aan de eeuwen die aan de Hervorming voorafgaan. In tal van steden krijgt het Jaar van de Romaanse kunst en historie gestalte door exposities, rondleidingen, autoroutes e.d.

Ook de millenniumwisseling van duizend jaar geleden en persoon en werk van keizer Otto de Grote krijgen veel aandacht. Het was deze, later sterk mythische, keizer aan wie nu wijlen dr. F. de Graaffin zijn bekende 'Anno Domini 1000 - anno Domini 2000' veel aandacht schonk. Al in de Middeleeuwen kreeg de vorst min of meer heilige trekken toegedicht.

Aan hem wordt in het fraaie Kulturhis-

torisches Museum in Maagdenburg van 27 augustus tot 2 december a.s. de grote tentoonstelling 'Otto de Grote, Maagdenburg en Europa' gewijd. Dat die expositie mede valt onder de Raad van Europa ligt wel voor de hand: met deze keizer begon, zo wordt betoogd, het 'verenigd Europa' der Volle Middeleeuwen. Een dikke tweedelige catalogus toont in artikelen en voorwerpen de betekenis van deze eerste der Ottoonse keizers.

Spiers, Luther, Wartburg

Otto de Grote, de nu nog zeer indrukwekkende klooster- en kerkruïne van Memleben - had u er ook nog nooit van gehoord? - , de burchtstad Querfiirt: het zijn maar een paar hoogtepunten in dit Duitse Jaar van het Romaans.

Menigeen kent de Dom van Spiers (Speyer), ook stad van een Rijksdag rond Luthers reformatie. En wie de Autobahn richting Frankfiirt aan de Main volgt, ziet daar, waar de Lahn de snelweg kruist, rechts op een rots midden in de stad Limburg de trotse wit-en-rode Romaanse Dom, genoemd naar drakendoder St.-Georg (Joris), mèt daarnaast de burcht. In Keulen domineert weliswaar de gotische Dom, maar de St.-Martinuskerk daar is een prachtig voorbeeld van de Romaanse rondbogenkunst. Ook de Domkerk van Bamberg in Beieren, met vier torens en binnen het mysterieuze beeld van een ruiter tegen één der muren, is zo'n toonbeeld van het Romaans.

Opmerkelijk bij veel van deze kerken en andere bouwwerken van het Romaans - waartoe ook de beroemde Wartburg van Eisenach behoort, ooit plek van Luther als bijbelvertaler - is wel, dat ze door wereldlijke heersers werden gebouwd. Na Otto I moet ook keizer Heinrich II genoemd worden. Aan hem dankt Bamberg de Dom, die met het stadscentrum op de werelderfgoedlijst prijkt. En in de 12e eeuw is keizer Hendrik de Leeuw opdrachtgever voor de Sankt-Blasius in Braunschweig en de Dom van Lübeck.

Middeleeuwer Luther

De kerken, soms kloosterkapellen, soms kathedralen, zijn deze zomer ook centra van middeleeuwse muziek, waarbij minstreels hun luit bespelen. Verder zijn er op vele plaatsen middeleeuwse spelen, historische opvoeringen, jaarmarkten e.d. Die zullen ook voor kerkhistorisch geïnteresseerden van belang zijn. Men dient te beseffen dat Luther en zijn tijd in menig opzicht nog tot de Middeleeuwen behoorden. Hoewel de Renaissance doorbrak, in Italië al wat eerder, was de 16e eeuw bepaald nog geen exponent van de Nieuwe Tijd. Dat soort indeling in perioden dateert ook van latere historici.

Natuurlijk kun je in de vakantietijd niet heel de Romaanse wereld van Duitsland aandoen, want die strekt zich uit van Bremen tot Beieren en van Keulen tot de vroegere Oost-Duitse deelstaten Thüringen en Saksen-Anhalt. Wie een keuze maakt wil ik de streek en de tijd van keizer Otto I de Grote graag aanbevelen. Maar ook de Dom van Spiers (Speyer) is haast een verplicht nummer. Keizer Koenraad II liet deze kerk bouwen, niet zozeer vanuit een vroom gemoed, maar meer als een demonstratie van zijn macht. De kerk werd namelijk de grootste die de christenheid in Europa ooit zag: met een lengte van 134 meter is het tot op heden het grootste bouwwerk in Romaanse stijl dat bewaard is gebleven.

Overigens werd er in ons land ook wel in Romaanse stijl gebouwd, maar wat bescheidener. Voorbeelden zijn het Valkhof (met kapelruïne) in Nijmegen en de gesloopte Mariakerk in Utrecht, waarvan bij de Mariaplaats nu nog de kloostergang over is.

Wie deze zomer (delen van) het Romaans in Duitsland tuil aandoen, kan een folder qf een omvangrijker brochure aanvragen bij het Duits Verkeersbureau in Amsterdam, tel. 0900-1091029 oj020-6978055, postbus 12051, 1100 AB Amsterdam-ZO.

H. H. J. VAN As, APELDOORN

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 5 juli 2001

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's

Jaar van de Romaanse kerken in Duitsland

Bekijk de hele uitgave van donderdag 5 juli 2001

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's