Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Blijvende verbondenheid met Hongarije

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Blijvende verbondenheid met Hongarije

HERDENKING PROMOTIE JANOS APACZAI CSERE IN HARDERWIJK

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

Op woensdagmiddag 17 oktober II. werd bij (aan) de voormalige aula van de vroe Universiteit van Harderwijk, gelegen aan het Klooster in Harderwijk, een plaqu onthuld van de Hongaarse filosoof en theoloog Janos Apdaai Csere (1625-1659), ter gelegenheid van het feit dat deze 350 jaar geleden in Harderwijk promoveerde. Toespraken werden gehouden door dê burgemeester van Harderwijk, de heer J. G. de Groot, door de directeur van het stadsmuseum Walter Lodewijk, door ds. I. L. Tïiski, de ambassadeur van Hongarije in Nederland en ondergetekende.Hieronder is de tekst van de toespraak van ondergetekende afgedrukt. Bijgaand treft men een paar fragmenten uit de toespraak van ds. Tüski, die de 'promovendus' van weleer voor het voetlicht haalde.

HERDENKING PROMOTIE JANOS APACZAI CSERE IN HARDERWIJK

Janos Apaczai Csere 1625 - 1659

De Illustere School ten tijde van de Republiek van de Verenigde Nederlanden in de zeventiende eeuw was een merkwaardig allegaartje. Geen indeling in faculteiten. Een aantal katheders van waaraf werd gedoceerd. Geen promotierecht. Maar de theologie, toen nog Koningin der Wetenschappen geheten, was er rijkelijk vertegenwoordigd. Wel waren er docenten met de betiteling hoogleraar.

Voor Nederland diende o.a. de Illustere School van Sturm in Straatsburg tot voorbeeld. Onder de Illustere Scholen in Nederland wordt die in Harderwijk als eerste genoemd. In 1599 werd de reeds bestaande school uitgebreid tot Illustere School en is daarmee de oudste in dit land. Dan volgen Utrecht, Deventer, Amsterdam, Dordrecht, 's- Hertogenbosch, Breda en Middelburg. De scholen in Harderwijk en Utrecht werden spoedig tot universiteit verheven en kregen daarmee promotierecht. De naam van de vermaarde Boerhaave is blijvend aan Harderwijk verbonden. Maar ook die van de Zweedse medicus en natuurwetenschapper Linnaeus, die hier in 1735 promoveerde.

De Ungarus Peregrinus ofwel de wandelende Hongaarse student belandde zo ook in Harderwijk. En daarom zijn we vandaag hier om aandacht te geven aan het 350e promotiejaar van Janos Apaczai Csere, pedagoog, theoloog en filosoof. Ik las van hem dat hij 'een pionier van de culturele en wetenschappelijke verheffing van zijn volk' is geweest, die in de korte levenstijd, die hem beschoren is geweest, - hij werd slechts 34 jaar - hartstochtelijk bezig is geweest 'om de beschaving van zijn tijd over te brengen naar Hongaarse bodem'. Tegelijk ijverde hij, tegen de wil van de vorst van zijn dagen in, voor een presbyteriale kerkorde. A. A. van Ruler zei ooit dat Calvijn met de presbyter ofwel de ouderling de paus schaakmat heeft gezet. Heeft Apaczai Csere met de presbyter de absolute vorst schaakmat gezet? Het zou interessant zijn na te gaanwel in onze kerkgeschiedenis alsook in onze nationale geschiedenis.

het is mij bij lezing in ieder geval niet duidelijk geworden - hoe hij in zijn visie op deze twee terreinen gestimuleerd is geweest door Nederlandse wetenschappers, c.q. theologen en óf en hóé hij zelf hier stimulerend heeft gewerkt. Feit is wel, dat er al snel na de Reformatie theologisch wetenschappelijke uitwisseling was tussen Nederland en Hongarije. En dat is de eeuwen door zo gebleven. We hebben sinds de Reformatie in Nederland en Hongarije veel gemeenschappelijk, zo-

Vooruit

Bij een herdenking is het goed niet alleen terug te kijken maar ook vooruit te zien. Ook onder het communistische bewind zijn 'nochtans' de contacten tussen Nederland en Hongarije voortgezet, zij het vaak niet langs de gebaande wegen. Na de Wende is de draad weer verder opgepakt. Mij dunkt, dat na de omvangrijke hulpverlening, die er vanuit Nederland aan Hongarije en andere Oostbloklanden is geweest, in 'stille' ondersteuning van vooral gemeentelijke arbeid, er

vandaag wel extra aandacht mag worden gegeven aan diepte-investering bij de ontwikkeling van het wetenschappelijk onderwijs. Om opnieuw, in de lijn van Apaczai Csere, te komen tot culturele en wetenschappelijke verheffing van het volksleven na de desastreuze ontwikkelingen in de jaren na 1948. Daarbij denk ik met name aan de theologie, vandaag (terecht) niet meer Koningin der Wetenschappen, maar wel, mits op de rechte wijze uitgeoefend, met het Woord Gods als Bron, lichtbaken in elke cultuur. De huidige premier van Hongarije, Victor Orban, is frequent aanwezig bij kerkelijke gebeurtenissen en laat niet na de

rol te onderstrepen van kerk en theologie bij het hervinden van normen en waarden voor het volksleven. Dat plaatst ons hier, dunkt mij, ook voor een nieuwe uitdaging om de theologisch-wetenschappelijke contacten met Hongarije te intensiveren. Ik bedoel dan vooral ook de gereformeerdtheologische contacten. We staan met elkaar in eenzelfde gereformeerde traditie: reformatus in het Hongaars.

Bibliotheken

Daarbij wil ik vooral op één punt sterk de nadruk vestigen. Gedurende de vele jaren, dat ik de Hongaarse Hervormde Kerk heb bezocht - en dan bedoel ik de kerk in de hele Hongaars-sprekende regio - ben ik getroffen door wat ik in de biblotheken aantrof. Er is de eeuwen door sprake geweest van een intensieve uitwisseling van theologische literatuur tussen Nederland en Hongarije. In de mooie bibliotheken als van Kecskemet, Boedapest, Sarospatak en Debrecen treft men veel theologie uit Nederland. Fraaie werken in perkamenten banden. Het is bekend, dat elke Hongaarse student die naar Nederland kwam, verplicht was (men zegt: tien) boeken mee terug te nemen naar zijn land. Daarvan is veel bewaard. Er is ongetwijfeld ook veel verloren gegaan. Veel boeken zijn echter terecht gekomen in boekenverzamelingen die geen bibliotheek mogen heten. Hier en daar wordt gewerkt aan het weer operabel maken van zulke collecties. Ik noem Papa, waar de oude theologische faculteit weer een doorstart heeft gekregen en waar in korte tijd de bibliotheek weer als een fenix uit de as is verrezen. Maar veel collecties liggen nog onaangeroerd. Ik denk aan Komarno, op de grens van Hongarije en Slowakije, waar een grote verzameling boeken in de communistische tijd werd bewaard in de kerktoren en daar nog ongeordend ligt. Maar dat is niet de enige plek waar waardevolle boeken ongeordend en soms onder een laag stof liggen opgetast.Voor speurders is er werk genoeg. Prof. dr. Ferenc Postma, hoogleraar aan de Radaifaculteit in Boedapest (hier aanwezig) weet daarvan mee te praten.

Als ik oog in oog sta met zulk een boekenverzameling, krijg ik een diep verlangen naar een breedschalige theologische hulpactie, om hier orde op zaken te stellen. Het leek me een goede gelegenheid om vandaag, hier in Harderwijk, aan dat verlangen uitdrukking te geven. Vanwege eeuwenoude en blijvende banden met Hongarije. Men weet maar nooit waartoe dit leiden kan.

De ooit Illustere School in Harderwijk, annex de daaruit voortgekomen Universiteit is allang ter ziele. Maar gelukkig is er nog historisch besef. Dat blijkt vandaag. We kijken 350 jaar terug om vooral vooruit te kijken. Van Harderwijk begon ooit de (een) victorie. Maar het vuur moet blijven branden.

v.D.G.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 25 oktober 2001

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's

Blijvende verbondenheid met Hongarije

Bekijk de hele uitgave van donderdag 25 oktober 2001

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's