Boekbespreking

Dr. H.van 't Veld 'Beminde broeder die ik vand op 's werelts pelgrimswegen'. Uitg. De Banier, Utrecht, 2000, 560 blz., € 24.95-

Dissertaties - boeken met lange adem - behoren tot de uitgaven waarbij je je naar mijn mening iets minder schuldig hoeft te voelen, als een bespreking langer duurt dan je zelf zou willen. Deze opmerking wil ik graag gemaakt hebben, nu ik op deze plaats aandacht vraag voor de studie waarmee dr. H. van 't Veld in november 2000 aan de Vrije Universiteit van Amsterdam de graad van doctor verwierf: 'Beminde broeder die ik vand op 's werelts pelgrims wegen. Jan Luyken (1649-1712) als illustrator en medereiziger van John Bunyan (1628- 1688)'.

Voor lezers van ons blad is de oud-GZB'er Van 't Veld geen onbekende. Wie hem niet volgde tijdens zijn verblijf in Kenia, ontmoette hem wellicht als rector van het Ichthus-college in Veenendaal, als dichter van bijbelliederen, als voorzitter van de adviescommissie 'Luisterend dienen' van het werelddiaconaat en van de Evangelische Hogeschool.

Het is een forse prestatie dat dr. Van 't Veld na de beëindiging van zijn onderwijsloopbaan in 1993 deze studie schreef, waarin het grafisch werk van Jan Luyken centraal staat, toegespitst op zijn illustraties van Bunyanvertalingen, waaronder diens wereldv bekende 'The Pilgrim's Progress'. We komen hiermee op het terrein van diverse disciplines: de kerkgeschiedenis (welke opvattingen huldigde de doopsgezinde gemeente waarbij Luyken zich aansloot? ; hoe waarderen we zijn pelgrimsmotief? ), de literatuur (is Luyken terecht de grootste dichter uit de nabloei van de Gouden Eeuw genoemd? ), de kunstgeschiedenis (aan Luykens opleiding en schilderschap is nog weinig aandacht besteed) en de boekwetenschap (hoe kwamen uitgevers in de zeventiende eeuw

aan hun illustraties? ). Van 't Veld gaat allereerst gedetailleerd maar op een toegankelijke wijze Luykens leven na, waarbij hij opmerkt dat er weinig feitelijke documentatie voorhanden is. De lezer volgt Luyken van genieter van het aardse leven tot mystische extaticus en later vrome didacticus. Van 't Veld acht het verschil groter dan de continuïteit tussen de eerste periode en de latere godsdienstige

poëzie. De auteur toont onder meer aan dat de waardering van Jan Luyken als geestelijk dichter al dateert uit 1896. Hij richt vervolgens het vizier van Luyken naar Bunyan en typeert de ketellapper van Bedford als prediker en allegorist. Daarna geeft dit boek informatie over de ontvangst van Bunyans werk in Holland en gaat Van 't Veld de invloed van Bunyan op het etswerk van Luyken na: we herkennen op de etsen de bekende beelden van een nauwe poort voorzien van een opschrift, een naar rechts aan de orde. Hij doet dit ook voor het buitenland: Engeland, Noord-Amerika, Duitsland, Zweden, Zwitserland enzovoorts. Uitermate interessant is het te zien hoe in andere culturen met Bunyan's christenreis is omgegaan: in een Nigeriaanse editie draagt Christen naar Afrikaanse gewoonte het zondepak op zijn hoofd.

Van 't Veld heeft in zijn proefschrift een uitzonderlijk brede studie neergelegd, waarbij de breedte niet ten koste van diepgang gaat en oog voor het detail niet ontbreekt. Jan Luyken is rechtzinniger neergezet dan tot heden naar hem gekeken is: geen aanhanger van de Duitse mysticus Jacob Böhme, wel geestverwant van John Bunyan, al hebben die elkaar nooit ontmoet. De strijd en de vorderingen van de pelgrim zoals Bunyan die tekent, hebben het hart van Luyken geraakt. Ook is in deze studie de kwaliteit van Luykens ruim 3000 etsen geschetst, waarbij het Van 't Veld gelukt is wereldwijd de uitwerking van deze etsen te traceren.

De opzet van deze studie zal maken dat velen er iets van hun gading in vinden, waarbij de aantrekkelijke prijs opvallend is. Sommige hoofdstukken zijn niet minder dan 'een boek in een boek'. We zien uit naar de biografie van John Bunyan, die dr. Van 't Veld na zijn promotie heeft toegezegd.

P. J. VERGUNST

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen