Het begint bij de kinderen...

Dit is het laatste artikel in de serie 'Jeugd in de kerkdienst' van HGJB-staflid J. Graveland. De artikelen zijn, aangevuld met gespreksvragen, op aanvraag beschikbaar voor bezinning in de gemeente. Bij de HGJB is bovendien een brochure 'Kind in de kerk' verkrijgbaar (euro 4, 05 voor leden; euro 5, 10 voor niet-leden). Adres HGJB: Prins Bernhardlaan 1, 3722 AE Bilthoven, tel. 030-2285402, e-mail: info@hgjb.nl.

De eerste grote kerkverlating vindt plaats bij de kinderen van de gemeente. Veel kinderen komen alleen bij hun doop in de kerk, andere nog slechts een paar keer meer, bijvoorbeeld bij een themadienst van kerk en school.

Als we over kerkverlating bij de jeugd spreken, denken we meestal aan wat we zien gebeuren bij tieners en jongeren. Het zou goed zijn ons te realiseren dat de eerste uittocht al veel vroeger plaatsvindt. En trouwens, ook het losmakingsproces van tieners en jongeren die afhaken, is vaak al in de kindertijd begonnen. Zij hebben niets aan de kerk beleefd. De kerk was van en voor de ouderen!

Ideaal en werkelijkheid

In voorgaande artikelen zijn uitspraken van predikanten en jongeren aangehaald. Als met hun gedachten en wensen rekening zou worden gehouden in onze kerkdiensten, dan zouden deze een stuk jeugdvriendelijker worden. Het blijkt echter iedere keer weer heel moeilijk te zijn om ook kinderen en jongeren wekelijks goed aandacht te geven in de eredienst.

Verschillende gemeenten nemen dit gegeven serieus en zoeken in ieder geval voor (jonge) kinderen een andere oplossing. Hoewel heel begrijpelijk, is het wel belangrijk om goed na te denken over vorm en inhoud van activiteiten tijdens de kerkdienst, speciaal voor kinderen. Je kunt het als noodoplossingen zien, omdat we het (nog) niet halen om kinderen voldoende aandacht te geven in onze gewone kerkdiensten. We kijken naar een paar voorbeelden uit de praktijk.

• Zondagsschool onder kerktijd

Al jaren is er in verschillende gemeenten zondagsschool onder kerktijd. Als voordeel kan hierbij genoemd worden dat minder meelevende ouders vaker naar de kerk komen, omdat hun kinderen hen eraan herinneren. De kinderen gaan immers tegelijkertijd naar de zondagsschool. Daar krijgen ze onderwijs op hun niveau. Overigens is het goed zich te realiseren dat de zondagsschool vanouds een instituut is dat met het oog op buiten- en randkerkelijke kinderen in het leven is geroepen, en dat het dus een evangelisatorische spits heeft. In de praktijk heeft hierin een verschuiving plaatsgevonden.

Een bezwaar is dat kinderen te lang (tot 12 jaar) buiten de eredienst worden gehouden. Als ze 8 of 9 jaar zijn, laten ze zich nog gemakkelijk door hun houders meenemen naar de kerk. Zo wordt een goede gewoonte vroegtijdig aangeleerd. Het gevaar is niet denkbeeldig dat ze het niet meer aanleren wanneer ze al 12 zijn en dan een kerkdienst binnenkomen die voor hen ook op die leeftijd veel onbegrijpelijke elementen bevat. Dit bezwaar kan ondervangen worden door de zondagsschool tot 8 a 9 jaar onder kerktijd te houden en voor de hogere leeftijden op een ander tijdstip.

Een andere mogelijkheid is: de laagste groepen hebben elke week zondagsschool, de hoger groepen om de veertien dagen, waarbij de kinderen de andere zondagen in de kerkdienst worden verwacht.

Nog een variant: één keer in de maand en bij kerkelijke feestdagen is er geen zondagsschool, maar worden alle kinderen in de kerk verwacht. De predikant kan dan ook extra aandacht aan de kinderen besteden.

• Kindernevendienst

Bij de kindernevendienst worden de kinderen steeds eerst in de kerk verwacht; vóór de preek verlaten zij de kerk om op hun niveau een verhaal te horen en dat samen te verwerken. Soms houdt de dominee eerst nog een 'kinderpreekje' voordat de kindernevendienst begint. Voor het uitspreken van de zegen aan het slot van de eredienst komen de kinderen terug vanuit de nevenruimte, om dit belangrijke moment weer samen met de rest van de gemeente mee te maken.

Hierbij kan ook worden besloten dat de kinderen één keer per maand en bij kerkelijke feestdagen de gehele dienst meemaken. Zij leren zo al vroeg regelmatig een gehele kerkdienst mee te maken. Bij deze vorm geldt hetzelfde als bij de zondagsschool onder kerktijd. Tot 8/9 jaar kan het een alternatief zijn. Oudere kinderen moeten regelmatig de gewone kerkdiensten mee kunnen maken.

De kindernevendienst moet onderscheiden worden van de kinderkerk. Laatstgenoemde vorm houdt in dat kinderen helemaal niet deelnemen aan de eredienst, maar op dezelfde tijd op een andere locatie een eigen 'dienst' hebben. Soms wordt deze kinderkerk nog weer opgevolgd door een tienerkerk. Bij alle respect voor de motieven achter de opzet van deze vormen, is dit toch geen gelukkige ontwikkeling. Het gevaar is hier te groot dat kinderen en jongeren in het alternatief blijven steken en de overstap naar de 'echte' eredienst van de gemeente niet kunnen maken.

In gesprek met ouders

Voor de jonge kinderen is de invloed

van ouders nog van groot belang. Of kinderen iets 'krijgen met de kerk', wordt in belangrijke mate ook bepaald door hun ouders. Nu kunnen ambtsdragers bij deze opmerking het hoofd schudden en denken: Ja, deden die ouders er maar eens wat meer aan. Maar het is natuurlijk vruchtbaarder om als kerkenraad zich erop te bezinnen hoe ouders voor en na de doop van hun kind (eren) vanuit de kerk beter kunnen worden ondersteund. In verschillende gemeenten zien we mooie initiatieven.

• Doopcatechese

Ouders ontvangen na bericht van geboorte een pastorale brief met daarin, naast de hartelijke gelukwensen, uitleg hoe de kerkenraad aandacht wil besteden aan vragen en verantwoordelijkheden rond de doop. Naast het bekende doopgesprek worden een paar avonden aangeboden rond vragen als: - Waarom laten we onze kinderen dopen? - Hoe kunnen we al vroeg 'geloven thuis' vorm en inhoud geven?

• Gespreksavonden

In een aantal gemeenten worden ouders van 3- of 4-jarige kinderen uitgenodigd om van elkaar te horen hoe de doopbelofte vorm en inhoud krijgt. In andere gemeenten worden voor jonge ouders avonden georganiseerd rond onderwerpen als:

- Hoe gebruik je de (kinder)bijbel? - Bidden en zingen met kinderen - Met kinderen naar de kerk - Enz. Toerusting in de kerkdienst In veel gemeenten blijkt het niet eenvoudig om ouders op gespreksavonden te krijgen.

Je hoort dan vaak: 'Juist de gemeenteleden met wie je hierover graag zou willen praten, zijn er niet.' Een goede mogelijkheid is daarom ook bij doopdiensten heel gericht en praktisch vanuit het Woord toerusting te geven over de taak die ouders hebben bij de geloofsoverdracht. Een korte samenvatting van de preek, met aandachtspunten voor gesprek thuis, kan dan bij de uitgang worden meegegeven. Het voordeel is dat een bredere groep gemeenteleden wordt toegerust en dat gesprek daarover 'gemeentebreed' wordt gestimuleerd. Ambtsdragers kunnen hierop heel goed inhaken bij het huisbezoek.

En verhinder ze niet... Het is het laatste artikel in deze serie. Mogelijk zijn er lezers die gedacht hebben: Wat denken ze allemaal niet te kunnen organiseren. Het is inderdaad niet denkbeeldig dat we soms de indruk wekken alsof wij het kunnen maken. Wij geloven en belijden dat God zelf de Herder is van de lammeren van de Kudde. Gelukkig maar! De vraag is echter of wij in ons bezig zijn God voor de voeten lopen in plaats van zijn medearbeiders te zijn. Jezus waarschuwde: 'Laat de kinderen tot Mij komen en verhinder ze niet...' Laten we in dat licht de artikelen lezen en gebruiken bij de bezinning op 'Jeugd in de kerkdienst'.

J. GRAVELAND, PUTTEN

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen