Op hoge leeftijd levensmoe

Het is ronduit slecht als er allereerst of zelfs alleen vanuit economisch perspectief naar de ouderen gekeken wordt. Een van de nieuwe woorden die aan het einde van 2003 doorgegeven kon worden aan de redactie van Van Dale's Groot woordenboek, is 'pyjamadag' - de wekelijkse dag dat er voor zorgbehoevenden in ons land te weinig handen aan het bed zijn, waardoor zij twee nachten en één dag aaneen hun pyjamajasje niet uit hoeven te trekken. Een beschamende situatie! Tegelijk mag ook gezien worden dat er vele duizenden landgenoten - al dan niet vanuit het bijbelse motief van de barmhartigheid - hun werk in de zorg voor ouderen of gehandicapten als een roeping beleven. Zo leveren zij een wezenlijke bijdrage aan het welzijn van mensen, die niet in euro's te waarderen is - al moet dat natuurlijk wel. Voeg daarbij de eveneens duizenden vrijwilligers die zich belangeloos om hun naaste bekommeren.

Evenals de armen, zijn de ouderen er onder ons altijd. De hogere levensstandaard en de betere voorzieningen maken samen met de medische vooruitgang dat de gemiddelde leeftijd stijgt, waardoor het aantal ouderen toeneemt, ook in relatieve zin. Zij zijn geen gewilde groep voor reclamemakers of filmproducenten, die het ideaal van jong, gezond en sportief uitdragen. Het is een ideaal dat botst op onze gebroken werkelijkheid, waarin de gevolgen van de zonde tastbaar zijn.

In de marge

Het is niet goed als ouderen in de kerk in de marge van het gemeentelijk leven hun eigen bijeenkomst, hun eigen pastorale ouderling hebben, en verder niet werkelijk in beeld zijn. Toen ik dit artikel begon te schrijven, belde me een predikant van ver in de tachtig, die jarenlang in de gemeenten gediend heeft. We spraken over een van zijn collega's die nog niet zo lang geleden begraven werd, zonder dat een predikant de rouwdienst leidde. Met niemand meer contact! Jarenlang de gemeenten gediend - en zo snel vergeten. Dat mag niet zo zijn, onder ons. In dit opzicht is het ook opvallend in welke betrekkelijke stilte vele van onze dienaren van het Woord ter aarde worden besteld en ook hoe weinigen uit de gemeenten doordeweeks de rouwdienst van een lid van de gemeente meemaken.

Ouderen hebben geen autoriteit omdat ze oud zijn - het tegendeel leert de Bijbel ons nergens. Als een jongere het getuigenis van Gods Woord doorgeeft, verdient hij niet minder gehoor dan wanneer een oudere dit doet. Maar ouderen verdienen ons respect vanwege de levensfase waarin zij gekomen zijn. Daarbij denk ik niet aan 1 Petrus 5, waar de apostel over de ouderlingen van de gemeente spreekt, als hij tegen de 'jongen' zegt om 'de ouden' en ook elkaar onderdanig te zijn. Daarbij denk ik wel aan woorden uit Leviticus 19, waar staat: 'Voor het grauwe haar zult gij opstaan, en zult het aangezicht van de ouden vereren; en gij zult vrezen voor uw God; Ik ben de Heere!' Het is een open deur als we opmerken dat jongeren in een samenleving zonder taboes opgroeien, dat zij in de praktijk van hun leven moeten leren heel concreet te kiezen en daarbij onze aandacht en gebeden ten zeerste nodig hebben. Dat moet niet alleen gezegd maar ook gedaan worden. Maar die noodzakelijke aandacht voor jongeren mag niet ten koste gaan van andere gemeenteleden, onder wie de ouderen. Zij hebben hun specifieke vragen die opkomen uit de fase van het leven waarin zij zich bevinden.

Lijden aan het leven

De aftakeling van het lichaam en de angst voor heviger pijn kunnen ouderen bezetten, evenals zorg over hun kinderen of vervreemding ten aanzien van de zo snel veranderende wereld. Wat zij in zes, zeven of acht decennia hebben zien langskomen, is enorm. En nu? Nu zijn er vele ouderen die lijden aan het leven. Die de last van het leven zelf als te zwaar ervaren. Die de dag en de nacht vullen met wachten op de komst van hun levenseinde. In vitale senioren is onze maatschappij wel geïnteresseerd, maar in ouderen in de allerlaatste fase veel minder. Met het oog op pastoraat aan deze mensen liet de werkgroep Pastoraat in de gezondheidszorg van de Samen op Weg-kerken eerder deze maand de brochure Levensmoe (voor € 2, 50 te bestellen bij het LDC in Utrecht) verschijnen. * * *

Deze handreiking voor het pastoraat brengt ons de leefwereld van ouderen die van dit leven weinig meer verwachten, dichterbij. En dat is nodig. Waar de generaties niet meer onder één dak verkeren, zoals tot een halve eeuw geleden in ons land veel voorkomend, dreigen de ouderen een plaats in de marge te hebben. In de eerste plaats beschrijft de brochure heel concreet de leefwereld van hen die op hoge leeftijd levensmoe zijn. Een slopende of ontluisterende ziekte heeft hun levenskracht gebroken, waarbij pijn of vermoeidheid, angsten of depressies elke dag zwaar maken. Voor bejaarden is het leven tussen andere (hoogbejaarden moeilijk te aanvaarden, is het monotone ritme geestdodend geworden, dringt zich een gevoel van zinloosheid steeds op.

Al deze gevoelens kunnen versterkt worden door impulsen vanuit de samenleving. De media tekenen ouder worden doorgaans als negatief. En de minister van Volksgezondheid zei drie jaar geleden zelfs dat ouderen 'zich te pletter, maar helaas niet dood vervelen'. Zo'n forse uitspraak kan een schrikefFect oproepen, maar tegelijk weer snel vervluchtigen. Het gaat om het blijvend onderkennen van de moeilijke levensfase waarin ouderen verkeren, van wie de vrienden overleden zijn, de mobiliteit is afgenomen en het isolement groot is.

Euthanasie

De brochure wijst euthanasie en zelfdoding als ethisch niet-verantwoorde opties af. 'Afgaande op de gegevens, uit de bijbel en de christelijke traditie is dit uitgesloten.' Dat is een gelukkige stellingname, juist in een tijd waar de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie de pil van Drion aanvaard wil krijgen voor allen die 'klaar met leven' zijn. Tegelijk mag en kan van de kerk niet anders verwacht worden, waar het leven als een gave van God gezien wordt en waar de waardigheid van elk mens erkend wordt. Die waardigheid moet leiden tot beschermwaardigheid, met name als het welbevinden van mensen minir maal is.

Hier ligt een uitdaging en opdracht voor het pastoraat, al zal zeker in min of meer vergrijsde gemeenten hier de nodige creativiteit en organisatiekunst

voor nodig zijn. Omzien naar elkaar op onze levens- en geloofsweg vanuit de barmhartigheid van Christus geldt ook de ouderen in de gemeente, ook hen die moeten erkennen geen mens te Hebben. De klacht vanwege de leegte v'an het bestaan komen we in de Bijbel bok tegen. Maar dan leren we het levên wel zien vanuit de opdracht die de Schepper van het leven gegeven heeft. Dan leren we ons bestaan te stéllen in het licht van de eeuwigheid.

Vrucht van de Geest

Tegen de geest van de tijd in, waar betaalde arbeid meer status geeft dan vrijwilligerswerk, mag juist de christelijke gemeente haar identiteit uitdragen. Omzien naar wie geen helper heeft, onvoorwaardelijk meeleven met hen die de afbraak ervaren, geeft vanuit Christus een diepe vreugde en een beloning in de dag van het oordeel. Lankmoedigheid, geduld is ook een vrucht van de Heilige Geest. Waar het leven doel in zichzelf geworden is - en dat is het voor heel velen in Nederland - , verdwijnt het perspectief als onze wensen niet meer gerealiseerd kunnen worden. Zonder God en zonder hoop horen immers bij elkaar. Maar levensmoeheid wordt bestreden, waar God in zicht komt, waar juist de laatste fase op aarde de overdenking van het toekomende leven hoge priori teit heeft. De dichter van Psalm 71 belijdt dat de Heere vanaf zijn jeugd zijn vertrouwen en zijn verwachting geweest is en komt zo tot het gebed: 'Verwerp mij niet in de tijd van de ouderdom, verlaat mij niet terwijl mijn kracht vergaat.' Is het Evangelie van Christus, dat spreekt van een eeuwig leven voor allen die Zijn naam leerden belijden, niet het medicijn?

Uitkomst

Ouderen mogen God concreet bidden om mensen die hun pad kruisen, om een onverwachte ontmoeting. Ze mogen Hem bidden om een doel in hun bestaan, ook al bevinden ze zich niet meer op de hoofdweg van het leven. Het is een zegen waar ouderen aan alle nakomelingen Gods macht mogen doorgeven, waar zij betrokken mogen blijven op de voortgang van Gods werk. Stille bidders zijn zo belangrijk, voor de kerk in moeilijke tijden, voor ons land.

En waar ter wereld is er zo'n boodschap te horen als deze: 'Geloofd zij de Heere; dag bij dag overlaadt Hij ons. Die God is onze zaligheid. Die God is ons een God van volkomen zaligheid; en bij de Heere, de Heere, zijn uitkomsten tegen de dood.'

P. J. VERGUNST

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen