Na de fase van het conflict

Een somber relaas

Even voordat ik mij aan het schrijven van dit artikel zette, luisterde ik naar het sombere relaas van een van onze kennissen uit de Ardennen. Haar man is ziek en haar enige zoon is verwikkeld in een echtscheidingsprocedure. Haar korte, maar veelzeggende toelichting met het oog op dat laatste bleef bij me hangen: 'Men weet tegenwoordig niet meer van water bij de wijn doen.' Prof. dr. J. van Bruggen zei het jaren geleden nog zo: 'De kruik van de liefde gaat zolang te water tot zij barst, maar de huwelijkstrouw houdt zelfs een gebarsten kruik waterdicht' (De Bergrede; reisgids voor christenen, p. 35).

Aan die huwelijkstrouw schort het vandaag nogal, gezien de vele echtscheidingen. Er is 'sprake van een therapeutische cultuur, die ons zelfontplooiing en psychisch en relationeel geluk opdringt als onontkoombare behoeften' (Rapport Deputaten Echtscheiding Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt, p. 55). Aan de andere kant moeten we het verleden niet idealiseren. Lichamelijke mishandeling, incest en seksueel misbruik zijn van alle tijden en komen voor in alle culturen. 'Pas de moderne westerse samenleving spreekt echter een absoluut onaanvaardbaar uit' (Idem, 54).

Zelfverloochening en discipelschap

Van slechte huwelijken en van huwelijksleed lezen wij ook in de Bijbel. Het aantal echtscheidingen lijkt zeker in Jezus' dagen een hoge vlucht te hebben genomen, gezien zijn protest tegen de acceptatie daarvan. In de culturele context van de moderne westerse samenleving is echtscheiding eveneens een volkomen gewettigd verschijnsel. Ondertussen verwijderen wij ons in wetgeving en praktijk in snel tempo van de bijbelse norm. Er is volgens Van Bruggen (in: Het huwelijk5ewogen, p. 45) sprake van 'een collectieve normverzwakking'. Tegenover deze tijdgeest heeft de kerk dan ook des te 'meer te benadrukken dat trouw en 'liefde onmisbare ingrediënten zijn voor een harmonieus huwelijk.

De Zuidelijke Baptisten in de Verenigde Staten (met 16.2 miljoen leden het grootste kerkverband daar) gingen ons hierin voor. Op hun vorig jaar gehouden nationale conventie in Phoenix Civic Plaza formuleerden zij de 'zeven pijlers van een echtscheidingsbestendig huwelijk'. Het is belangrijk dat de geseculariseerde samenleving om ons heen voorbeelden ziet van goede huwelijken, die de vaardigheid hebben om een eventuele crisis, c.q. crises te overleven. Dat kan alleen waar nog een levend besef is van zelfverloochening, discipelschap en geduld en waar de kracht geput wordt uit de levende Christus, die Zich als de toekomende Bruidegom presenteert. In vele gevallen zal nodig zijn een reformatie van het huwelijks- en gezinsleven.

Een scheppingsgave

Heel klassiek duiden wij het huwelijk nog steeds als een bloem uit het paradijs. Daar immers begint haar lange tocht door de geschiedenis. God Zelf gaf Adam zijn Eva. Hij bracht twee mensen bij elkaar. Nog steeds belijden wij in de kerk, heel klassiek, te geloven dat de goede God tot op de dag van heden iedere man zijn eigen vrouw geeft. Wie daar met het oog op zijn (of haar) voorgenomen huwelijk vraagtekens bij zet, doet er goed aan deze vragen (samen met de toekomstige partner) aan de Heere voor te leggen c.q. daar in het licht van de Schrift meer duidelijkheid over te krijgen. Een huwelijk sluiten is namelijk niet niks. De huwelijkswet - tegelijk een heerlijke belofte - die in het paradijs werd gegeven, geldt voor het leven. Anders dan bij dieren die doorgaans een vluchtige relatie kennen, zal de mens levenslang trouw zijn aan zijn/ haar partner. Het huwelijk geldt namelijk als een ondeelbare levenseenheid. Man en vrouw worden tot één vlees (dat is: één lichaam) en één geest. Wie hier probeert te scheiden, scheurt Gods werk in stukken. Het vergaat hem/haar als het fröbelend kind, dat de tevoren met zorg uitgeknipte en tegen elkaar geplakte papieren figuren vaneen scheidt. Dat lukt niet zonder grote beschadigingen. Helaas bleek na de zondeval een afzonderlijk gebod nodig om het huwelijksleven te beschermen. Als zevende van de tien wetswoorden horen wij God onze Schepper de echtbreuk verbieden. In de wet zoals weergegeven in het boek Deuteronomium valt het woordje 'overspel'.

(On)mogelijke mogelijkheid?

De boodschap is helder. Echtbreuk is een onmogelijkheid. Man en vrouw die door God zijn samengevoegd tot één vlees, mogen niet als kat en hond leven en vervolgens 'uit elkaar gaan'. Toch blijf ik met verschillende vragen zitten, vooral na het lezen van enkele schokkende krantenberichtjes. Op de opiniepagina van NRC-Handelsblad van vrijdag 3 oktober 2003 bracht Ayaan Hirsi Ali, lid van de WD-fractie in de Tweede Kamer, de zorg en het probleem van huiselijk geweld nog weer eens onder de brede aandacht. In Nederland overlijden per jaar gemiddeld 80 vrouwen, 40 kinderen en 25 mannen aan de gevolgen van huiselijk geweld. Vermoed wordt dat circa 120.000 mensen per jaar bij de politie aankloppen om hulp in verband met agressie van de huwelijkspartner.

In diezelfde eerste oktoberweek verscheen ook een berichtje dat de lezer informeerde over vreselijke huwelijksdrama's die zich jaarlijks in Italië afspelen. Het RD van 3 oktober ging ook in op het verschijnsel van huiselijk geweld. De aandacht werd gevraagd voor Chili, waar wellicht als laatste land op het westelijk halfrond en na negentig jaar discussie, echtscheiding bij de wet geregeld gaat worden. Tenminste als de Rooms-Katholieke Kerk haar zin niet krijgt. Zij verzet zich met hand en tand tegen de nieuwe wet, omdat zij die in strijd acht met de bijbelse norm.

De Kerk en het huwelijk

Heeft de kerk in Chili recht van spreken? Zij heeft in ieder geval gemeend haar stem te moeten verheffen, omdat zij vindt dat er fundamentele bijbelse waarheden in het geding zijn. Wie het huwelijk eert als een instelling van God, zal de heiligheid van deze bijzondere band graag hoog houden. Helaas gaat het er ook in de huwelijksverhoudingen van christenen niet altijd even kies aan toe. In 'De Herberg' te Oosterbeek en het onlangs geopende opvanghuis 'Ruchama' in de buurt van Raalte, bedoeld voor vrouwen met problemen in de sfeer van mishandeling, (psychische) overbelasting en seksueel misbruik, weten ze er het nodige van. Hetzelfde geldt van pastores en (andere) ambtsdragers die soms op indringende wijze met huwelijksleed worden geconfronteerd.

In deze artikelenreeks willen wij echter verder zien dan de fase van het conflict en het mogelijke 'puinruimen' daarna. Onze kerkenraden worden immers niet alleen frequenter dan voorheen geconfronteerd met echtscheidingen, maar ook met hertrouw daarna. Niet zelden ook met het verzoek daar kerkelijk vorm aan te geven. Deze bijdrage wil een handreiking zijn en bouwstenen aandragen tot verdere bezinning. Daartoe willen we nu eerst de Bijbel openen en de Schriftgegevens inventariseren en taxeren.

In den beginne

Wij zien de Heere Christus in een conflictueuze situatie rondom de problematiek van echtscheiding teruggrijpen naar het begin van de mensheidsgeschiedenis. In deze methodiek zullen wij Hem graag volgen. Genesis 1 en 2 dragen fundamenteel materiaal aan, te

beginnen in hoofdstuk i: 27. We worden niet alleen geïnformeerd met betrekking tot de schepping van Adam, maar horen ook van de heel bijzondere wijze waarop Eva is genomen uit zijn lichaam en daarna hem 'als hulp tegenover' gegeven.

Dat woordje 'hulp' is beslist niet denigrerend bedoeld. Een aantal keren wordt het op God betrokken. We kunnen daarbij denken aan de uitdrukking 'Eben-Haezer', tot hiertoe heeft ons de Heere geholpen. Man en vrouw zijn volledig op elkaar aangelegd en geroepen elkaar in liefde te dienen. Zo zullen zij komen tot hun doel, dat tegelijk Gods doel met hen is. Deze bijzondere geschiedenis wordt in het tweede hoofdstuk van het boek Genesis, vers 24 uitgebreid tot een algemene regel en belofte: 'Daarom zal de man zijn vader en zijn moeder verlaten en zijn vrouw aankleven, en zij zullen tot één vlees zijn.'

Veelzeggend in dit verband is het woordje 'aankleven'. Het betekent zoveel als aanhangen, aanhankelijk zijn, gehecht zijn aan, enz.

Dr. W. J. Ouweneel en mr. H. P. Medema (in: Echtscheiding en hertrouwen) wijzen erop dat we hier te maken hebben met een uitdrukking ondeend aan de praktijk rondom het sluiten van een verbond. De term functioneert niet alleen ten opzichte van de Heere God, maar wordt ook gebruikt in verband met intermenselijke verbondsrelaties.. Daarom zal het niet bevreemden dat ook noties als liefde en toewijding in het betekenisveld ervan opgesloten liggen. Ten overvloede kan dan nog gewezen worden op het 'één vlees worden', om te benadrukken hoe bijzonder en hecht de band is die tussen man en vrouw in het huwelijk gelegd wordt. Dit scheide de mens niet, zo horen we Jezus met klem betuigen.

Maleachi

Echter, ook in Maleachi 2 klinkt het vermaan om toch vooral de echt niet te breken. De woorden van vers 16 lijken voor geen tweeërlei uitleg vatbaar. Het volk beklaagt zich erover dat de Heere zijn offers weigert. Men ervaart dat aan zijn tegenspoeden en aan de onverhoorde gebeden. Radeloos en diep bedroefd staat men aan het altaar. Het wordt zelfs bedekt met tranen. Maar Maleachi legt de vinger bij de wond. Deze dingen overkomen het volk vanwege de vele echtscheidingen die men praktiseert. De Heere is in deze zaak echter opgetreden als getuige, aldus enkele gangbare vertalingen. Volgens J. Ridderbos (Korte Verklaring) past ook het woord 'Aanklager' goed. Dan zou Hij duidelijk partij gekozen hebben tegenover de schuldigen, 'dat is tegen de mannen die jegens hun vrouwen trouweloos gehandeld hebben (cf. vs 10) door haar te verstoten.'

Vervolgens worden drie kwalificaties gegeven. De 'huisvrouw van uw jeugd' wil herinneren aan de eerste liefde.

Deze vrouw was ook de 'gezellin' met wie lief en leed gedeeld werd. En men was met haar een verbond aangegaan. Juist het motief om elkaar trouw te blijven weegt zwaar. Het woord verbond heeft in de Bijbel groot gewicht. Het wijst op heiligheid en onschendbaarheid. Zo loopt het betoog bijna als vanzelf uit op vers 16 waar staat dat de Heere de echtbreuk haat! Juist omdat het huwelijk iets mag afspiegelen van het verbond tussen God en Zijn volk. Het is toch niet gezocht om van hieruit de lijnen door te trekken naar Efeze 5, waar zulke mooie dingen geschreven staan met het oog op dit spiegelbeeld? Ridderbos wijst erop hoe in 'Maleachi's (wezenlijk met Christus' woord overeenstemmende) strenge veroordeling der echtscheidingen (...) de oudtestamentische openbaring in dit opzicht een tevoren niet gekend hoogtepunt' bereikt. Niet zonder betekenis is in dit verband ook de voorzegging, enkele verzen verderop, van de komst van de huwelijksaanzegger of vriend van de Bruidegom, Johannes de Doper.

Wie de samenhang tussen Gods verbond en het huwelijksverbond begint te doorzien, begrijpt hoe onmogelijk het opzeggen van liefde en trouw in het huwelijk zijn. Het breken van eden en geloften is dan ook geen geringe zaak, zo concluderen wij op grond van Numeri 30. Met het oog op de genoemde echtscheidingen concludeert i A. Weiser (Das Alte Testament Deutsch, 1974 bd. 24/25): 'Gott hasst es wie . eine Gewalttat, d.h. einen Raubmord, mit dessen Blut man Seine Kleidung besudelt.'

Op grond van wat nu gevonden werd, kunnen we in alle voorzichtigheid reeds concluderen dat echtbreuk niet overeenstemt met het volgen van de Heere. Het staat haaks op de stijl van Zijn Koninkrijk.

J. Belder, Dordrecht

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen